Разработка внеклассного мероприятия (татарский язык и литература)
Татарстан Республикасы М‰гариф h‰м ф‰н министрлыгы
Б™гелм‰ муниципаль районы башкарма комитетыныS М‰гариф идар‰се
Б™гелм‰ ш‰h‰ре муниципаль белем бир_ учреждениесе 16нчы урта гомуми белем бир_ м‰кт‰бе
"Без – Тукай оныклары"
Б™гелм‰ ш‰h‰ре муниципаль белем бир_
учреждениесе16нчы урта гомуми белем бир_
м‰кт‰бенеS II квалификацион категорияле
татар теле h‰м ‰д‰бияты укытучысы
Габидуллина НаGия Равил кызыныS
м‰кт‰пнеS татар теле h‰м ‰д‰бияты
укытучылары ™чен к_рс‰телг‰н
класстан тыш чара
Б™гелм‰
2011 ел
Д‰рес максатлары:
укучыларны б™ек шагыйрьнеS иGаты бел‰н таныштыру;
балаларда шагыйрьнеS ‰с‰рл‰рен‰ кызыксыну хисен уяту
Fиhазлау: Г.Тукай портреты h‰м китаплары, ‰с‰рл‰рен‰ иллюстрациял‰р, аудиоязмалар, укучылар р‰семн‰ре
Д‰рес барышы:
Класста Тукай портреты янында – кечкен‰ ™ст‰л, аSа шагыйрьнеS китаплары куелган. "€кият геройлары безд‰ кунакта" дип исемл‰нг‰н иGат к_рг‰зм‰сен‰ балалар ясаган р‰семн‰р урнаштырылган.
Аудиоязмасында "И туган тел" к™е яSгырый. Б‰йр‰мч‰ киенг‰н укучылар кер‰л‰р.
Алып баручы. Ис‰нмесез, кадерле кунаклар! Татар халкыныS б™ек шагыйре, ‰д‰биятыбызныS й™зек кашы Г.Тукайга багышланган д‰ресебезне башлыйбыз.
1нче укучы. Й™р‰кл‰рне д‰ртл‰ндереп,
Тир‰-якны ямьг‰ к_меп,
Шаулап, г™рл‰п,
Яз кил‰.
Алып баручы. ЯзныS иS матур бер к™ненд‰, карлар эреп, бозлар агып китк‰ч, агач h‰м куакларда хуш исле б™рел‰р уянган чакта яраткан шагыйребез Г.Тукай туган.
2нче укучы. Бик еракта балкып аткан
Бер г_з‰л апрель таSы,
Бирде сине бу Gиhанга,
€й, шагыйрьл‰р солтаны.
3нче укучы. Шагыйрьл‰р солтаны булып
ТусаS да, Тукай, Gирг‰,
F‰бер, золым, кимсет_л‰р
Туры килг‰н к_рерг‰.
4нче укучы. Б‰йр‰мн‰рнеS алда ик‰н ‰ле,
Кара, шагыйрь, б_ген тек‰леп, -
ХалкыS килде, сиSа м‰х‰бб‰тен
Ал ч‰ч‰кл‰р бел‰н белдереп.
"Б‰йр‰м б_ген" диг‰н Gыр башкарыла (F.Ф‰йзи к™е, Г.Тукай с_зл‰ре).
5нче укучы. Буып арты буын алмашыныр,
Гасыр арты узар гасырлар,
ШигъриятеS h‰йк‰лен‰ шулай
Язлар hаман г™лл‰р ташырлар.
Алып баручы. Син к_рм‰г‰н яSа буын килде,
Котлап б_ген туган к™неSне.
Кил‰ч‰кк‰ барган улларыSнан
Ишет‰сеS "Туган тел"еSне.
Барлык укучылар, баскан килеш, "Туган тел"не Gырлыйлар.
"Кырлай" диг‰н симфоник поэмадан (Н.Fиhанов к™е) ™зек яSгырый. Арткы планда – урман к_ренеше. "К_б‰л‰к" очып кер‰. Кулына к‰рзин тоткан кыз "К_б‰л‰к"не тотарга тели.
Кыз. Нинди матур к_б‰л‰к!
"Бала бел‰н к_б‰л‰к" шигыр
·е укыла.
Кыз. Fил‰к Gыям, как коям
Д‰_ ‰ниг‰ б_л‰кк‰.
Монда Gил‰к к_п ик‰н,
Аю, б_ре юк ик‰н.
Алып баручы. Б™ек ш‰хес турында к_бр‰к укыган, к_бр‰к белг‰н саен, ул, ничектер, к_Sелг‰ hаман да якыная, аныS иGаты яSа яктан ачыла бара. Габдулла Тукай бел‰н, н‰ни Апуш бел‰н без балалар бакчаларыннан ук таныш: шигырьл‰рен ятладык, ‰киятл‰рен тыSладык. М‰кт‰пт‰, татар теле д‰ресл‰ренд‰ аныS ‰с‰рл‰рен укыдык.
ШагыйрьнеS балачагы Арча районыныS Кырлай авылында _тк‰н. Х‰зер анда музей-комплекс эшли.
Татар халык шагыйре Ш‰_к‰т Галиев т‰ радиодан "Туган тел" Gырын ишетеп тетр‰н‰ h‰м мондый шигъри юллар яза:
Ишеттем мин читт‰ "Туган тел"не
Халкым: нинди моSлы к™еS бар...
Тукаемны йотылып тыSлаганда
Тамагымда кайнар т™ер бар.
Кем ничектер, ‰мма мин бу Gырны
ТыSлыйм да гына тыSлыйм, туялмыйм.
€с‰рл‰н‰м сабый бала кебек,
Ир булсам да, яшем тыялмыйм.
Бу к™й Gыр гына булып калмады, чын м‰гън‰сенд‰ татар халкыныS гимнына ‰йл‰нде.
Г.ТукайныS Казан кунакхан‰л‰ренд‰ яш‰ве м‰гъл_м. 1909нчы ел. "Болгар" номерларыныS берсенд‰ Тукай кемнеSдер моSлы итеп Gырлавын ишет‰. Fыр т‰мам булгач, шагыйрь Gырлаучы исемен сорый. Fырлаучы – бу к™й була "€лл_ки" – дип Gавап бир‰.
Тукай _зе д‰ бик к_п к™йл‰р белг‰н, h‰м еш Gырлаган да. Бу яSа к™й аны шулх‰тле т‰эсирл‰ндерг‰н, ул _з б_лм‰сен‰, кайтып, "Милли моSнар" диг‰н шигырен язган. Бу шигырь тора-бара "€лл_ки"неS яSа с_зл‰ре булып кит‰ h‰м Тукай аны _зе д‰ шул с_зл‰ре бел‰н Gырлап-к™йл‰п й™ри башлый.
Ишеттем мин кич‰: бер‰_ Gырлый
Чын безнеSч‰ матур милли к™й;
Башка кил‰ уйлар т™рле-т™рле
€лл‰ нинди зарлы, моSлы к™й.
ГомеренеS соSгы айларында "Амур" номерларында торганда, Тукай аркасын яккан мичк‰ куеп с‰гатьл‰р буе Gылынып утыра h‰м шул Gырны Gырлый. Ул елларда ‰леге номерларда конторчы булып эшл‰г‰н, соSыннан публицист h‰м к_ренекле библиограф булып китк‰н Исм‰гыйль Р‰миев _зенеS ист‰лекл‰ренд‰ ТукайныS ул хал‰тен болай тасвирлый: "Fырлары да _з с_зл‰ре иде. Б_л‰-б_л‰, й™ткер‰-й™ткер‰ ике-™ч шигырь юлы Gырлап, д™реср‰ге шыSшып туктый:" Ишеттем мин кич‰: бер‰_ Gырлый..." Тукай Исм‰гыйльд‰н д‰ Gырлата. Тегесе "Ашказар", "Т‰фтил‰_", "Карурман"нарны Gырлый.
ТукайныS васыяте булган, дил‰р: шигырьл‰ренн‰н килер акчага бер ятим бала _стер_л‰рен тел‰г‰н, имеш. Ул чак бу тел‰к _т‰лми кала. БезнеS к™нн‰рд‰ шагыйрьнеS нияте тормышка аша: шигърият диг‰н г_з‰л д™ньяда Тукай меSл‰г‰н бала _стер‰.
ШагыйрьнеS ‰киятл‰ре, шигырьл‰ре кечкен‰д‰н белем алырга, эш с™ярг‰, табигатьне яратырга h‰м аны сакларга ™нди. Тормыш аSа бик к_п м‰ш‰катьл‰р, авырлыклар китерс‰ д‰, аныS туган авылына, халкына, телен‰ х™рм‰те зур булып кала.
Б_генге д‰ресебез б™ек ТукаебызныS иS яраткан, иS танылган ‰с‰рл‰рен‰ багышлаган иде. Кил‰ч‰кт‰ без аныS башка б™ек ‰с‰рл‰ре турында с™йл‰ш‰ч‰кбез. € х‰зер д‰ресебезне "Туган тел" Gыры бел‰н т‰мамлыйк ‰ле.
"Туган тел" Gырын барлык укучылар басып Gырлыйлар.
Алып баручы. Д‰рес т‰мам. Сау булыгыз!
15