Выступление по теме Татар телен? ?йр?т?д? заманча технологиял?р

Ш‰йдуллина Л‰йс‰н Малик кызы,
Сабирова Л‰йс‰н Габдрахман кызы
Татарстан Республикасы €герGе муниципаль районы
МБГББУ Сарсак-Омга лицееныS
I квалификацион категорияле
татар теле k‰м ‰д‰бияты укытучылары

Татар телен‰ ™йр‰т_д‰ заманча технологиял‰р

Заман тал‰пл‰ре б_генге к™нд‰ татар телен укыту процессында зур _зг‰реш сорый. Без, укытучылар алдында, бик т‰ Gаваплы k‰м ‰k‰миятле бурыч тора. Беренчед‰н, телебезне саклау бурычы булса, икенчед‰н, укучыларда телне ™йр‰н_г‰ кызыксынуны бетерм‰_, киресенч‰, бу кызыксынуны _стер_ бурычы. Бу укытучыдан зур k™н‰ри осталык, т_землелек k‰м заман тал‰п итк‰нч‰, югары технологиял‰рд‰н, м‰гъл_мати чаралардан х‰б‰рдар булуын тал‰п ит‰.
Белг‰небезч‰, Федераль д‰_л‰т белем стандарты нигезенд‰ уку-укыту процессыныS _з‰генд‰ укучы ш‰хесе тора. Шулай булгач, укытучыныS т™п бурычларыныS берсе – ш‰хес _стер_г‰ корылган, планлаштырылган н‰тиG‰л‰рг‰ юн‰лтелг‰н укучы эшч‰нлеген оештыру, укучыларда татар телен ирекле р‰вешт‰ куллану м™мкинлеген тудыру, анда аралашу культурасын булдыру k‰м _стер_.
Бу уSайдан, укытучы т_б‰нд‰ге кайбер бурычларны х‰л ит‰рг‰ тиеш:
k‰р укучыга татар телен ™йр‰н_ ™чен тиешле шартлар булдыру. Укучы _зенеS активлыгын, иGади с‰л‰тен к_рс‰тсен ™чен, укыту методларын, алымнарын k‰м чараларын д™рес итеп k‰м урынлы файдалану;
белем бир_ вакытында, укучыныS танып-бел_ эшч‰нлеген активлаштыру.
Бу бурычларны х‰л ит_д‰ д‰рест‰ заманча, ягъни инновацион технологиял‰р куллану тиешле н‰тиG‰ бир‰. “Инновация” терминына к_з салсак, ул “эффектив _сешк‰ эт‰р_че яSалык” м‰гън‰сенд‰ т‰рGем‰ ител‰. Дим‰к, кулланылышка кертелг‰н инновацион технологиял‰р, алымнар яки чаралар укучыларыбызны татар телен‰ ™йр‰т_д‰ уSай йогынты ясый, татар телен _зл‰штер_не югары д‰р‰G‰г‰ к_т‰рерг‰ ярд‰м ит‰.
Лицеебызда татар теле д‰ресл‰ренд‰ коммуникатив технологияд‰н кала, компьютер технологиял‰ренн‰н, уен k‰м с‰лам‰тлек саклау технологиясенн‰н, проблемалы укыту технологиясе k‰м проектлар методыннан киS файдаланабыз. Шулай ук д‰ресл‰ребезд‰ Сингапур проекты элементларын куллану да отышлы дип саныйбыз.
Уку эшч‰нлеген югары д‰р‰G‰д‰ оештыру ™чен, д‰_л‰т тарафыннан м‰кт‰пл‰ребезнеS матди-техник т‰эмин ителешен‰ зур игътибар бирел_е д‰ куандыра. Б_генге к™нд‰ укыту-методик комплектлар, басма ‰сбаплар (к_рс‰тм‰ k‰м тарату материаллары, эш д‰фт‰рл‰ре), м‰гъл_мати-коммуникацион чаралар (электрон кушымталар, аудио-видеоязмалар) бел‰н эшлибез.
Без Сарсак-Омга лицеенда Р. З. ХайдарованыS “К_Sелле татар теле” методик комплекты буенча укытабыз. Белг‰небезч‰, аныS д‰реслекл‰ре Е. И. ПассовныS коммуникатив технология концепциясен‰ нигезл‰неп т™зелг‰н. Коммуникатив технология аралашуга корылган технология буларак, д‰ресл‰рд‰ диалогик k‰м монологик с™йл‰м коруга, т™рле ситуатив к_нег_л‰р эшл‰_г‰ зур игътибар бирел‰. Д‰ресл‰рд‰ кроссвордлар, ребуслар чиш_, т™рле тест биремн‰ре эшл‰_, электрон презентациял‰р т™з_ д‰ д‰ресл‰рне Gанландыра. Кроссвордлар т™з_ ™чен, сезг‰ бик уSайлы бер сайт т‰къдим ит‰без: biouroki.ru. Егермед‰н д‰ артмаган с_з язып, бернич‰ т™р кроссворд т™зерг‰ була.
Укучылар бел‰н, шулай ук, татар теле д‰реслекл‰рен‰ т™зелг‰н электрон кушымталардан да бик тел‰п файдаланабыз. Башлангыч сыйныфларныS татар т™ркемн‰ре ™чен д‰, рус телле укучылар ™чен д‰ татар теле k‰м ‰д‰би уку д‰реслекл‰ре буенча ‰леге электрон кушымталар бар. Аларда k‰р б_лек буенча, укучыларныS яшь _зенч‰лекл‰рен ис‰пк‰ алып, т™рле биремн‰р эшл‰нг‰н.
“БАЛА” мультимедия интерактив китапхан‰се т‰къдим итк‰н мультфильмнарны да балалар к™теп алалар. Алда санап кителг‰нн‰р компьютер технологиял‰ренеS бер ™леше булып тора. Компьютер – соSгы елларда уку процессына актив кертелг‰н яSа k‰м иS м™kим чараларныS берсе. Аны куллану яSа информацион технологиял‰р файдалануны к_зд‰ тота. Татар теле д‰ресл‰ренд‰ компьютер т_б‰нд‰ге вазыйфаларны _т‰рг‰ ярд‰м ит‰:
яSа материалны т‰къдим итк‰нд‰ (презентациял‰р);
д‰реслекл‰рг‰ эшл‰нг‰н электрон кушымталардан файдаланганда;
м™ст‰кыйль k‰м контроль эшл‰р _тк‰рг‰нд‰;
т™рле контроль k‰м к_нег_ характерындагы тестлар эшл‰г‰нд‰;
БРТ k‰м БДИга ‰зерл‰нг‰нд‰;
сыйныф ™чен к_рс‰тм‰ ‰сбаплар ‰зерл‰г‰нд‰.
Компьютер технологиял‰рен куллану укучыларныS д‰рест‰н тыш эшч‰нлеген оештыруда да зур ‰k‰миятк‰ ия. ШундыйларныS берсе: ТатарТеле. Инфо сайты( [ Cкачайте файл, чтобы посмотреть ссылку ]). €леге сайт k‰рдаим Россия h‰м чит ил укучылары ™чен татар теленн‰н халыкара олимпиадалар, б™тенроссия конкурслары оештырып тора. БезнеS лицей укучылары да халыкара дистанцион олимпиада k‰м б‰йгел‰рд‰ бик тел‰п катнашалар, диплом, сертификатлар алалар. 23 нче апрельд‰ татар теле k‰м ‰д‰биятыннан Б™тенд™нья контроль эш _тк‰релде. Укучыларга шулай ук сертификат бирелде. Мондый б‰йгел‰рд‰ катнашу, бер яктан, укучыларыбызныS танып-бел_ эшч‰нлеген активлаштырса, икенче яктан, аларныS портфолиоларын баета. € бу, _з чиратында, заман технологиял‰ренеS берсе, ч™нки портфолио укучы эшч‰нлеген б‰ял‰_ чарасы, укучыныS ш‰хси уSышлары тупланмасы булып тора.
Тукталып кит‰се килг‰н технологиял‰рнеS тагын берсе – Татарстанда эксперимент р‰вешенд‰ кулланыла торган Сингапур проекты. АныS т™п принциплары – д‰рест‰ уSай м™н‰с‰б‰т урнаштыру, укучыларныS берд‰млеген, ш‰хси Gаваплылыгын арттыру, проектны чиш_д‰ тигез к_л‰мд‰ катнашу, берд‰м команда составында эшл‰_, бер-береSнеS фикерен‰ игътибарлы булу. Болай эшл‰_ укучыларныS активлыгын арттыра, татар телен ™йр‰н_г‰ карата кызыксынуларын к™ч‰йт‰, аралашу к_некм‰л‰рен _стер‰. Проект лидерлык сыйфатларын булдырырга, татар теленд‰ иGади фикерл‰_г‰, укуга караган k‰м тормыш проблемаларын чиш_ максатын куя. Шулай да татар теле д‰ресл‰ренд‰ Сингапур проектын тулысынча куллану кир‰кми, аныS кайбер структураларын куллану да Gит‰. ^з д‰ресл‰ребезд‰ без “КОНОРС”, “ТАЙМД-ПЭА-ШЭА”, “КЛОК БАДДИС” структураларын кулланабыз.
Йомгаклап ‰йтк‰нд‰, укыту-т‰рбия процессын н‰тиG‰ле итеп оештыруга корылган заманча технологиял‰р к_п. Аларны д‰ресл‰ребезд‰ д™рес k‰м урынлы итеп куллана белерг‰ ген‰ кир‰к. Заманча технологиял‰р укытучылар алдына куелган к_п т™рле бурычларны х‰л ит‰рг‰ ярд‰м ит‰: уку материалын аSлаешлырак итеп Gиткерерг‰; белемн‰рне системага салырга булыша, укучыларныS иGади _сешен т‰эмин ит‰, _злект‰н белем алуны яхшырта, яSа темага GиSелр‰к т™шенерг‰ м™мкинлек тудыра.
 









Кулланылган ‰д‰бият:
“Википедия”, свободная энциклопедия [Электрон ресурс]. – [ Cкачайте файл, чтобы посмотреть ссылку ]
Совершенствование качества преподавания в Республике Татарстан.- Преобразование обучения в XXI веке: развитие культуры мышления. – Казань, 2014.
Харисов Ф.Ф. Научные основы начального обучения татарскому языку как неродному. – Казань: Изд-во ТаРИХ, 2000. – 479 с.
Харисов Ф. Ф. Заманча белем бир_ технологиял‰ре.- Казан, 2015.- 62 б.
Пассов Е. И. Основы коммуникативной методики обучения иноязычному общению. – М.: Рус. яз., 1989.
Ш‰к_рова М. М., Юсупов А.Ф., Х™снетдинов Д. Х. Татар урта гомуми белем бир_ оешмаларында татар телен укыту методикасы./ Уку-укыту ярд‰млеге. – Казан: Казан университеты, 2015. – 110 б.