??ндар тарихы. ??н мемлекетіні? ?алыптасуы.

Ғұндар тарихы. Ғұн мемлекетінің қалыптасуы.Мақсаты: Қытай деректеріндегі ғұн туралы жазбаларды меңгерту, мемлекеттік құрылымы мен тайпа бірлестіктері туралы мағлұмат беруКүтілетін нәтиже: Қазақстан территориясындағы мемлекеттік бірлестіктер туралы білімдері толығады, тарихи тұлғаларды біледі.Негізгі идеялар - Оқушылардың топтарда жұмыс істеуі арқылы бірін - бірі оқытуын қалыптастыру.- Тапсырмаларды орындауда өмірдегі білімімен білетініне сүйену- Өз бетімен білім алушылық қабілетін қалыптастыру.Оқытуда қолданылатын әдіс - тәсілдер Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер (диалогтық), сыни ойлау (топтық, жұптық жұмыстар), семантикалық карта, топтастыруНегізгі дерек көздер немесе ресурстар Ежелгі Қазақстан тарихы оқулығыИнтернет материалдары. Қазақстанның тас дәуірі. Алматы 2008 ж, мұғалімге арналған нұсқаулық (үшінші деңгей)Ұйымдастыру2 МИН Ізгі арманын, үмітінБабалардың жалғаймыз!Білімнің көкжиегіндеЖалындаймыз, самғаймыз!- хормен айту«КӨПІР» тапсырмалары(оқушылар үйде орындап, бүгінгі сабаққа дайындалып келеді)4 МИН І - топҚаңлы мемлекеті қай ғасырда құрылды? Б.. з. б. 3 - 2 ғғ2. Қаңлылар соғыс бола қалған жағдайда қанша жауынгер жасақтай алды? (120 мың3. Қаңлы тайпаларында билік қандай жолдармен қалдырылды? (Әкеден балаға мұра ретінде)4. Жетіасар мәдениеті қандай өзен аңғарында орналасқан? Қуаңдария мен ЖаңадарияІІ - топ1. 1. Қаңлылардың астанасы қалай аталды? (Битянь)2. Мүлік теңсіздігінің шығу себебі неде? (әлеуметтік жіктелу)3. Қаңлылардың халқының саны қаншаға жетті? (600 мың адам не 420 мың үй)4. Қаңлылар қандай елдермен байланыс жасады? (Қытай, Парфия, Рим, Кавказ)ІІІ - топ1. Қаңлылар қандай күштерге сиынды? (Табиғат күштеріне және ата - баба рухына)2. Қаңлылардың археологиялық мәдениеттерінің бірі. (Қауыншы, Отырар – Қаратау, Жетіасар )3. Қаңлылар мен Үйсіндер арасындағы соғыс қай ғасырда болды? (б. з. б I ғас. орт)4. Б. з. б 46 - 36 жылдары қаңлылардың Қытайға қарсы көмек көрсеткен елі (Ғұндар)Жаңа тақырып бойынша тапсырмаларТеориясы:«БІЛУ»(Кім? Не? Нені? Қашан? Қандай? Қалай? Не істеді?)2 МИН«Ғұн» сөзі «Гун рун, хуню» т. б. атауларымен белгіліҒұн атауы б. з. д III ғ Қытай деректерінде кездеседі.Қазақстан жеріне б. з. д. Іғ - ң соңы мен I ғ - да келген.Халқы 1, 5 млн адам, 24 руға бөлінген. Оларды Шаньюйдің туысқандары басқарды.Түменбасыларын шаньюй тағайындаған. Олардың әрқайсысында мыңнан әскер болған. Ғұндардың мемлекеті әскери жүйе бойынша құрылған.Ғұндардың билік жүйесіТәңірқұты (Шаньюй) рубасылар кеңесіТүменбасылар (24)МыңбасыларЖүзбасыларОнбасыларХалық жиыны 3 жылдаҒұндардың даңқты қолбасшысы Атилла шамамен 400 - 453 жылдары өмір сүрген, қазақтар Атилланы - Еділ деп атаған. Атилланың сырт келбетін «бір көрген адам оның нағыз азиялық екенін бірден айтады, орта бойлы, мығым денелі, көзі өткір, сұсты болған. Қозғалысы шапшаң, сенімді. Ол - Еуропаны, Африканың солтүстік бөлігін, Батыс Азияны қамтыған, Рим империясын жеңіліске ұшыратты. 453 жылы Атилла қайтыс болып, империя ыдырай бастады.Теориясы:«ТҮСІНУ»(Неге?Неліктен? Себебі? Не үшін?)15 МИН2 МИН Джигсо әдісі бойынша топтарға тапсырма беріледі.Сіздің тобыңызда 5 рөлді: көшбасшы, баяндамашы, хатшы, уақыт сақшысы және бақылаушыларды анықтаңыз. Жұмыс төмендегідей жоспармен жүреді1 топ: Ғұн тарихының ерте кезеңі2 топ: Ғұндар мемлекетінің құрылымы3 топ: Ғұн тайпаларының бірлестігіМәтінмен жұмыс жасайды., талқылайды, пікір алмасады. Акт пайдаланады. Постер құрып талдайды.Бейне көрініс «Ерден атаның ертегісі». (Ғұн мемлекеті)Практикасы:«ҚОЛДАНУ»(қарапайым тапсырмалар)1мин2МИН1. Жұптық жұмыс (Тарихи диктант )Мәтінді толық талқылай отырып, берілген тапсырманың орнын толықтырып жазба түсіреді.1. Ғұндар туралы дерек беретін........ қытай деректері2. Ғұндар кезеңін қамтитын аралық..... б. з. б. ІY ғ.- б. з. ІІІ ғ.3. Ғұндар Қытайдың Хан әулетінің негізін қалаушы........... жеңіп, өздеріне бағынышты етті. Лю - Банды4."Жер дегеніміз - мемлекеттің негізі, оны қалай береміз" деген ғұн басшысы......Мөде5. Олардың әрқайсысына......... – нан атты әскері болған. 100006. Енисей жағалаулары мен Алтайды мекендеген ежелгі тайпа... ғұндар7. Ғұндар мемлекеті әскери жүйе бойынша............. 3 қанатқа бөлінгенТеориясы:«ТАЛДАУ»(Қорытынды шығаруға бағытталған: Мазмұнды жүйеле, анықтама бер, кесте, сызба толтыр, сөзжұмбақ, ребус шеш сияқты т. б. сөздер тапсырма шартында болу керек )5 МИН Келісемін. Келіспеймін.1.. Тарих – өткенді және қазіргіні зерттейтін ғылым2. Қазақстан – көп ұлтты ел.3. Қазақстан – әлемдегі ең үлкен мемлекет.4. Ғұндар – қазақтардың арғы атасы.5. Ғұндар – Азиядан Шығыс Еуропаға дейінгі аумақты мекендеген ежелгі халық.6. Ғұндар 24 руға бөлінді.7. Алтын адам “ Алматы облысынан табылған.8. Ғұндар көшпелі өмір сүрді.9. Ғұндарда әскери өнер жоғары дамыды.10. Ғұндар киіз үйлерде тұрған жоқ.11. Ғұндардың өмірінде аңшылық та маңызды орын алды.12. Тарихтағы аты әйгілі “Ұлы Қытай қорғаны” ғұндардан қорғану үшін салынған.13. Мөде шаньюйді қытай деректерінде Маодун деп атайды14. Ғұндар ағаш үйлер де салды.15. Полихромдық әдіс ғұндарда болған жоқРим тарихшысы Аммиан Марцеллин: “Ғұндар төзімді келеді. Күні - түні ат үстінен түспейді, сауда - саттығын да ат үстінде жүріп жасайды, ат үстінде ішіп - жейді, ат үстінде қалғып ұйықтайды, тіпті түс де көреді” деп сипаттап жазған.«Олар соғыстан кейін тыныш әрі қамсыз тіршілік етеді, әркім қолында барымен қанағат етеді» дейд Жауабы: /Прииск Византия елшісі/Теориясы:«ЖИНАҚТАУ»(Қорытынды шығар, анықтама бер. Мазмұнды жүйеле, кесте, сызба, т. б. түрінде)2МИН5 МИН Ойлан тап!Жұптық бағалау жүргізіледі.1. Б. з. б. 3 ғ. Қытай деректерінде кездеседі.2. Б. з. б 209 ж - Мөде басқарған ғұн державасы пайда болды. Л. Н. Гумилев3. б. з. б ІІғ мен І ғ Қазақстанның оңтүстік батысы мен Арал бойына ғұн тайпаларының келе бастауы4. 300 – Ғұндар мен Қытай елінің арасындағы соғыс қимылдары5. 24 - Ғұндар 24 руды басқарған.6. Б. з. Б 55 ж - Ғұндардың екіге бөлінуі7. 60, 100 метр сайын қорғанға күзет мұнаралары қойылған.8. 10 - Қорғанның биіктігі.ІY. Дәптермен жұмыс. Термин сөздер1.. Шаньюй «Аспанұлы» деген мағына береді2. Қытайлар ғұндарды «хунну» деп атадыСабақты бекіту. Тест. (5 - минут)1. Қытай деректерінде "ғұн" атауының пайда болған кезіА) б. з. б. ІУ ғ. В) б. з. б. У ғ. Ортасы С) б. з. І ғ. D) б. з. б. І ғ. Басы Е) б. з. б. ІІІ ғ. аяғы2. Қытай деректеріндегі ғұн басшысы лауазымы:А) "Гуньмо В) "Күнби" С) "Хан" D) "Патша" Е) "Шаньюи"3. Ғұндар туралы дерек беретінА) парсы жазбалары В) иран жазбалары С) рим жылнамалары D) византия деректері Е) қытай деректері4. Ғұн державасының негізін қалағанА) Мөде В) Мұқан С) Аттила D) Бумын Е) Чжи - Чжи5. "Жер дегеніміз - мемлекеттің негізі, оны қалай береміз" деген ғұн басшысыА) Чжи – Чжи В) Мұқан С) Аттила D) Бумын Е) Мөде6. Шығыстанушы Л. Н. Гумилевтің мәлімдеуінше ғұн державасының пайда болған мерзіміА) б. з. б. 306 ж. В) б. з. б. 420 ж. С) б. з. б. 509 ж. D) б. з. б. 109 ж. Е) б. з. б. 209 ж.7. Енисей жағалаулары мен Алтайды мекендеген ежелгі тайпаА) сақтар В) қаңлылар С) ғұндар D) сарматтар Е) үйсіндер8. Ғұндар мемлекеті әскери жүйе бойыншаА) 2 қанатқа бөлінген В) бөлінбеген С) 3 қанатқа бөлінгенD) 5 қанатқа бөлінген Е) 4 қанатқа бөлінген9. Ғұн шаньюйінің жақын туыстары иеленген лауазымА)"Тархан" В)"Сұлтан" С)"Түменбасы" D)"Жабғу" Е)"Уәзір"10. Ғұн мемлекетіндегі ру саныА) 14 В) 9 С) 7 D) 12 Е) 24Жауаптары№ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10Е Е Е А Е Е С С С ЕПрактикасы:«БАҒА БЕРУ»3 МИН Рефлексия(2 минут)Кері байланысты орнату.Оқушылар бүгінгі сабақта нені білгенін жазады,Қорытынды Мағжан Жұмабаев «Пайғамбар»Ғаламтордан дерек көздерін жинау.Эссе «Ғұндардың тарихтағы орны»анатын талқандады