Гадел Кутуй Р?ст?м ма?аралары

Тема: Г.Кутуй «Р™ст‰м маGаралары”

Максат: 1. Г.КутуйныS биографиясен ™йр‰н_, “Р™ст‰м маGаралары” диг‰н повесте бел‰н таныштыру.
2.Фашистларга каршы к™р‰шнеS фантастик маGара стиленд‰
бирелешен аSлату, с‰нгатьле с™йл‰м к_некм‰л‰рен, логик фикерл‰_ с‰л‰тен _стер_.
3. Укучыларны тормышта гел уяу булырга, ‰ти-‰ни с_зен
тыSларга, олыларны х™рм‰т ит‰рг‰ ™йр‰т_.
Материал: мультемедиа проекторы, экран (такта), портрет, д‰реслек, презентация, аSлатмалы с_злек, интернет материаллары, аудиоязма, видеофильм.

Д‰рес барышы:

Оештыру ™леше. Ис‰нмесез, х‰ерле к™н х™рм‰тле укучылар! €йд‰гез барыгыз да басып кулга-кул тотынышып, бер-берегезг‰ елмаеп алыйк та урыннарыбызга утырыйк.
Мин, В‰лиева Резеда €сл‰м кызы, К_з‰й урта м‰кт‰бенеS татар теле h‰м ‰д‰бияты укытучысы булам. Б_ген мин сезд‰ беренче тапкыр, б_ген укыячак китапны да беренче тапкыр кулыгызга тотасыз. Барыгызга да яхшы к‰еф тел‰п, д‰ресне башлыйбыз. Укучыларым, д‰рест‰ актив булырсыз, булган белемн‰регезне к_рс‰терсез диг‰н ™метт‰ калам k‰м _з фикерл‰регезне д™рес итеп, курыкмыйча ‰йтерсез, дип ышанам. € х‰зер игътибар бел‰н ген‰ тактага карыйбыз.(Видеофильм карау)
Укучылар! Н‰рс‰ ‰йтерг‰ телисез? Н‰рс‰ турында карадык? Нинди ‰кият? Кем ‰йт‰? Б™ек француз язучысы Шарль ПерроныS “Золушка” яки “К™лге퉔 мультфильмыннан к_ренеш. €кият н‰рс‰ турында?
1 слайд.
€йд‰гез укучылар, без д‰ сезнеS бел‰н бераз хыялланып алыйк.
Мин сезг‰ к‰газь битл‰ре ™л‰ш‰м. Сез шул битл‰рг‰, х‰зерге моментта кайда булырга тел‰гегез бар ик‰нен язарсыз.
Мин, м‰с‰л‰н, х‰зерге вакытта д‰рес биреп тормас идем. Минем Аквапаркта буласым, суда й™з‰сем кил‰. € сез н‰рс‰ турында хыялланасыз ик‰н? Белик ‰ле.
УкучыларныS язылган хыяллары укыла. 2 слайд.
Укытучы:Укучылар, бу хыялларны чынга ашырып булыр мик‰н?
Мен‰ без сезнеS бел‰н х‰зер Аквапаркка (тагын башка Gирл‰рг‰) барып т™шс‰к ничек ‰йб‰т булыр иде! €йд‰гез шунда китик. 3-4 слайд.
€ анда ничек барырга соS? Укучылар Gавабы.
Укучылар, бу м™мкин ‰йберл‰рме? Тормышта булган бу маGаралы х‰лл‰рне кайларда к_ререг‰ м™мкин соS?
Укучы: Киноларда, ‰киятл‰рд‰ к_рерг‰ була. 5 слайд
Укытучы: Балалар, без китс‰к, безнеS турыда кемн‰р н‰рс‰ уйларлар соS,
кемн‰ борчылыр безнеS ™чен? Мен‰ укучылар, безнеS кебек маGаралы х‰лл‰рг‰ очраган геройлар да бар. Укучылар сез маGаралы, маGара диг‰н с_знеS м‰гън‰сен ничек аSлыйсыз. Карап китик.
АSлатмалы с_злек:6 слайд.
1.Баштан _тк‰н, к_релг‰н кызыклы яки к_Sелсез х‰л, к™телм‰г‰н вакыйга. Юлдагы маGаралар.
2.Х‰вефле,куркыныч вакыйга, фаGига.
3.Очраклы х‰л. МаGарага тап булу.
- Укучылар, ‰йтегез ‰ле, б_ген без сезнеS бел‰н н‰рс‰ турында с™йл‰ш‰ч‰кбез? Д‰реск‰ нинди уку м‰сь‰л‰се куябыз?
УкучыларныS Gаваплары.
- Укучылар, б_ген без сезнеS бел‰н Г. КутуйныS тормыш юлы h‰м “Р™ст‰м маGаралары” повесте бел‰н таныша башлыйбыз.
Д‰фт‰рл‰рг‰ число, тема языла.
7 слайд.
-Язучы h‰м шагыйрь Гадел Кутуй (Гаделша Нурм™х‰мм‰т улы Кутуев) 1903 нче елныS 28 нче ноябренд‰ Саратов губернасыныS Татар Кынадысы авылында туа. М‰кт‰пт‰ белем ала. Самара ш‰h‰ренд‰ яши. Озакламый Казанга к_чеп кил‰. 1942 нче елныS июненд‰ сугышка кит‰. Б™ек Ватан сугышында катнаша.1944 нче елда, бернич‰ айга ялга кайткан арада, ул “Р™ст‰м маGаралары” диг‰н фантастик повесть язарга ™лгер‰. Р™ст‰м исемле герой - язучыныS _з улы. ШуныS ™чен Г.Кутуй аны яратып, укучылар да яратырлык, сокланырлык батыр итеп сур‰тли. Сугыш бетк‰ч, 1945 нче елныS 15 нче июненд‰ Польшада вафат була.
8 слайд.
60 нчы елларда ‰д‰биятта Р™ст‰м Кутуй исеме барлыкка килде.Ул ‰тисе юлыннан китте. Р™ст‰м Кутуй рус теленд‰ иGат итте. Ул - шагыйрь, прозаик k‰м т‰рGем‰че.€тисе Гадел Кутуй, Сибгат Х‰ким, €мирхан Еники, Равил Ф‰йзуллин шигырьл‰рен рус телен‰ т‰рGем‰ итте.АSа х‰зер 72 яшь. АныS “Мин Gирд‰н барам” (“Я иду по земле”), “Fир яфрагы” (“Лист земли”), “Тамырлар”(“Корни”)- шигырьл‰р Gыентыгы д™нья к_рде.€ проза ‰с‰рл‰ренн‰н:”ЯSгыр ки뉔 (“ДоGдь будет”),”Шундый- шундый тормыш”, (“Такая Gизнь”), “К™л‰м, буылам, елыйм” (“Смеюсь, задыхаюсь и плачу”).

9слайд. Газзи Кашаф с_зл‰ре:

“Кутуй ул ‰с‰рне язарга к_пт‰н Gыена иде. БезнеS иGади б‰х‰с шактый озын булды. Гадел Кутуй абаганыS _зенч‰леге турында озак уйлануын, галимн‰р бел‰н киS‰ш_ен, _зенеS д‰ ф‰нни нигезд‰ язуын, шуны исбат ит‰ч‰ген ‰йтте. Л‰кин аныS исбат ител_е икенче кис‰кт‰ к_рс‰телерг‰ тиеш иде. Язучы ‰с‰рнеS икенче, ™ченче кис‰кл‰рен язарга ™лгер‰ алмый.”

10 слайд.
“€бием ‰киятл‰ре”.
Укый башлар алдыннан, б_лект‰ге с_злекк‰ игътибар итик.
Укучылар б_лек ™стенд‰ эшли башлаганчы, с_злек ™стенд‰ эшл‰п
алыйк: китаптагы с_злекл‰р бел‰н эшл‰_.

Укып бетерг‰ч:
Укытучы: Укучылар б_ б_лект‰ с_з н‰рс‰ турында бара?
Абага ч‰ч‰ге турында.11,12,13,14,15 слайдлар.
Текст бел‰н эшл‰_.
-Укучылар “Р™ст‰м маGаралары”повесте Б™ек Ватан сугышы чорын тасвирлый. € Р™ст‰мнеS хыялы була. Ул к_ренм‰с кеше х‰ленд‰ фашистларны тар-мар ит‰рг‰ хыяллана. 16,17 слайдлар.
€йе,укучылар, Р™ст‰м югала. € сез укучылар югалган балалар турында ишетк‰негез бармы? Ишетс‰гез кемн‰н, кайдан ишетк‰негез бар? Кая китеп югала ик‰н алар?
18 слайд.
Укучылар, бу куркыныч сезг‰ д‰ янарга м™мкин. МоныS ™чен н‰рс‰ эшл‰рг‰ кир‰к?
- белм‰г‰н кешел‰р бел‰н аралашмаска.
- ™йд‰ _зеS ген‰ калганда ишекне бикл‰п утырырга.
- белм‰г‰н кешел‰рг‰ ишекне ачмаска.
- чит – ят машиналарга утырып ит‰рг‰ ярамый.

Укытучы: Бала югалу кемг‰ кайгы – х‰ср‰т китер‰ балалар?
Укытучы:€ти-‰ни р™хс‰тенн‰н башка, сорамыйча бер‰р Gирг‰ кит‰рг‰ ярыймы ?
-Укучылар, Р™ст‰м нинди гаил‰д‰ т‰рбиял‰нг‰н дип уйлыйсыз?
Р™ст‰м укучылар бик т‰ртипле гаил‰д‰н була.
€ х‰зер арып та киттегез, ‰йд‰гез бераз ял итеп алабыз укучылар. Айдар h‰м Алмаз Юнысовлар башкаруында “Игелекле бала бул” Gырын тыSлау. (Аудиоязма)
- Сез ‰ти-‰нил‰регезне яратасызмы? Ничек итеп яратасыз?

Укытучы: Р™ст‰м укучылар, м‰кт‰пт‰ д‰ иS т‰ртипле укучы булган. Укытучысы аныS беренче м‰рт‰б‰ сораусыз, с‰б‰псез д‰рес калдыруына аптыраган.
-Сез д‰ с‰б‰псез д‰рес калдырасызмы укучылар?
-€г‰р д‰ д‰рес калдырасыгыз булса, авырып калдырырга м™мкин, бер‰р т™рле с‰б‰п булырга м™мкин. Сезг‰ укытучыларыгызны килм‰вегез турында кис‰терг‰ кир‰клекне онытмагыз яме.
Рефлексив б‰ял‰_. Д‰реск‰ куелган уку м‰сь‰л‰се чишелдеме? Гадел Кутуй турында н‰рс‰л‰р белдегез? €с‰р кайсы ягы бел‰н исегезд‰ калды? Б_генге д‰рест‰ нинди яSа белемн‰р алдыгыз? Д‰реснеS кайсы ™леше сезг‰ бигр‰к т‰ ошады? -Укучылар, д‰ресне йомгаклап, шуны ‰йт‰се кил‰: Р™ст‰мнеS югалуы инде маGаралы х‰лл‰рнеS башы гына. Кая югалды? Ничек? Ни ™чен югалды? Сез Р™ст‰м шикелле к_ренми торган кешег‰ ‰йл‰нс‰гез нишл‰р идегез?20 слайд. Сорауларга Gавап эзли торыгыз. Алдагы б_лекл‰рд‰ сез бу маGаралы х‰лл‰р бел‰н ныграк танышырсыз. Мен‰ б_ген, сезнеS бел‰н югалган булсак, безнеS ™чен д‰ кайгырган булырлар иде.

21 слайд. Укучыларга билгел‰р кую k‰м ™й эше бир_.
1. (М‰Gб_ри). Бу б_лекнеS эчт‰леген с™йл‰рг‰ ™йр‰неп килерг‰.
2. (Ярым иGади).^зегез бел‰н яки гаил‰д‰ге бер‰р кеше бел‰н булган маGаралы х‰лне иск‰ т™шереп, с™йл‰рг‰ ‰зерл‰нерг‰.
3. (ИGади). “Минем гаил‰м” диг‰н темага хик‰я язып килерг‰.

Д‰рес т‰мам, р‰хм‰т акыллыларым. Чыгарга була.



15