Конспект №13 орта жалпы білім беретін мектебіні? ?аза? тілі мен ?дебиеті п?ніні? м??алімі ашы? саба? Жангир хан 9 сынып
Эпиграф: «JазаK тілі-™те д‰мі, к™ркем тіл,сондыKтан тілді білмеу м_мкін емес». Н.€.Назарбаев
СабаKтыS таKырыбы: Ж‰Sгір хан . Есептік, реттік сан есім
МаKсаты:
1. білімділік. Ж‰Sгір ханныS ™з заманында білімді - білікті тaлCа екендігіне сипаттама беріп, талдау жасау зерттеу.
2. т‰рбиелік. Ж‰Sгір ханныS бойындаCы жаKсы Kасиеттерін, халыKKа жасаCан игі істерін баCалап, оKушылардыS бойында патриоттыK сезім Kалыптастырып, адамгершілік т‰рбие беру.
3. дамытушылыK. ТаKырыпKа байланысты Kaжаттар, ‰деби - мaралармен жaмыс істеп м‰нін ашу, оKушылардыS ізденімпаздыCын ж‰не п‰нге KызыCушылыCын Kалыптастыру.
СабаKтыS т_рi: аралас сабаK
€дiстерi: т_сiнiп оKыту, талдау,топтастыру, топтыK, оKытудыS трек - сызбаларын Kолдану.
К™рнекiлiгi: интербелсенді таKта, топшамалар, Ж‰Sгір хан суреті, рефераттар, тарихи Kaжаттар.
СабаKтыS барысы:
I.`йымдастыру кезеSi.1.Амандасу. 2.Кезекшiмен сaхбат
II.Негiзгi б™лiм
А) СабаKтыS маKсатымен, барысымен танысу.
€) ІІ. ^й тапсырмасын тексеру: Сан есім ережесін айту. Мысал келтіру.Абылай хан туралы т_сінгенін айту, диалог. Б™кей ордасы туралы айту.
СaраKтар:
Сан есім дегеніміз не? Мысал келтір.
Сан есімніS KaрамдыK т_рлері? Мысал келтір.
Біз Kандай модульді ™тіп жатырмыз?
Ой KозCау:.Б™кей ордасыныS ІІІ ханы кім болCан?
-Ж‰Sгір
JызыCушылыKты ояту: ОKушы Б™кей ордасы туралы дайындап келген слайдын KорCайды.
МаCынаны тану: Б™кей ордасы Ресей императорыныS рaKсатымен Kaрылып, 1801 - 1845 жылдары Еділ мен ЖайыK ™зендері аралыCында орналасKан. Ол Ішкі Орда немесе Б™кей хандыCы деп те аталды. Бaл жер бaрынCы KалмаKтардыS мекені, 1771 жылы KалмаKтар тастап кеткеннен кейін ешкім KоныстанбаCан. 1815 жылы Б™кей хан Kайтыс болып мaрагері Ж‰Sгір ер жеткенге дейін билікті туысы ШыCай сaлтан басKарCан. 1823 жылы таKKа Ж‰Sгір отырды.
С™здікпен жaмыс:
мaрагер-наследник
аCарту-просвещения
д‰режесі-уровень
теSестірілді-сравнялся
( жаSа с™здермен с™з тіркесін Kaрастыру)
М‰тінмен жaмыс: Ж‰Sгір - шын есімі Жиkангер Б™кейaлы. 1801 жылы д_ниеге келіп 1815 жылы мaрагерлікпен Ж‰Sгір хан болады, алайда ол жас болCандыKтан билікті Б™кейдіS інісі ШыCай ж_ргізді. 1823 жылы 7 жасында Ж‰Sгір Астрахань губернаторы АндреевскийдіS _йінде т‰рбиеленді. ЕуропалыK білім алып, орысша т‰рбиеленеді. Ол орыс, татар, парсы, араб, неміс тілдерін білген. Ж‰Sгір Б™кеевтіS тікелей араласуымен 1841 жылы Хан Ордасында, Ордада екі сыныптыK бастауыш мектеп ашылды. АлCашында мектеп 25 балаCа арнап салынCан болатын. Ел ішінде бaл мектеп «Ж‰Sгір мектебі» деп аталCан. 1848 жылдан бастап, бaл мектеп халыK аCарту министірлігініS Kаражатына к™шіріліп, екі сыныптыS училище д‰режесіне теSестірілді. Ж‰Sгір хан бар болCаны 44 жыл ™мір с_рді. 1845 жылы Kайтыс болCан.
мaCалім оKиды;
оKушылар тізбектеп оKиды;
М‰тін бойынша деSгейлік тапсырмалар
1-топ диалог Kaру;
2-топ м‰тінен сан есімдерді табу;
ЖаSа сабаK т_сiндiру:
Б_гінгі грамматикалыK таKырыбымыз: есептік, реттік сан есімдер.
САН ЕСІМ
МаCынасына Kарай
1. Есептік
бір, екі, _ш, т™рт, бес, алты, жеті, сегіз, тоCыз, он, он бір, он екі, жетпіс бес, ж_з _ш, мыS, т.б.
2. Реттік
бірінші, екінші, _шінші, оныншы, жиырма екінші, сексен бесінші, екі ж_з алтыншы, т.б.
3. ЖинаKтыK
біреу, екеу, _шеу, т™ртеу, бесеу, алтау, жетеу
4. Топтау
бірден, екіден, _штен, оннан, он бестен, екі-екіден, он-оннан, ж_з-ж_зден, мыS-мыSнан, т.б.
5. БолжалдыK
бірер, екідей, ондаCан, жетпістей, ж_здеп, ж_здеген, ондарда, алпыстарда, _ш-т™рттей, т.б.
6. Б™лшектік
екіден бір (1/2), сегізден _ш (3/8), _ш б_тін ж_зден он т™рт (3,14), т.б.
Есептік- зат есімніS алдында келіп, заттыS санын білдіреді. Неше? Jанша? деген сaраKтарCа жауап береді.
Мысалы: бір, екі, _ш, т™рт, бес, алты, жеті, сегіз, тоCыз, он, он бір, он екі, жетпіс
Реттік- есептік сан есімге –ыншы,-інші,-нші, жaрнаCы жалCау арKылы жасалып, заттыS ретін Kатарын білдіреді. Нешінші? Jай? Деген сaраKKа жауап береді. .
Мысалы: бірінші, екінші, _шінші, оныншы, жиырма екінші, сексен бесінші,
ДеSгейлік тапсырмалар:
ІІI деSгей: Берілген с™йлемдердіS ішінен сан есімді табу, т_сіп KалCан дыбысты жазу.
Ж‰__гір хан 1801 жылы д__ниеге келді.
7 жас__нда Ж‰Sгір Астрахань губернаторы Андреевскийд__S _йінде т__рбиеленд__.
1841 жыл__ Ордада екі сыныптыK бастау__ш мектеп ашылд___.
ІІ деSгей: МаKал-м‰телдерді сан есімдермен толыKтыр.
______ рет ™лшеп,______ рет кес.
______ саусаK бірдей емес.
______ байлыK-денсаулыK,
______ байлыK-аK жаулыK,
______ байлыK-он саулыK.
І деSгей: Берілген с™йлемдерге толыK синтаксистік талдау жасау:
1. Ж‰Sгір хан сауатты адам болCан.
2. Ол 44 жыл ™мір с_рді.
3. Ол Б™кей ордасыныS ханы болды.
Тест сaраKтары
Ж‰Sгір ханныS шын аты кім?
А) Абылай
Б) Ж‰Sгір
В) Жиkангер
Ж‰Sгір Kай жылы д_ниеге келді?
А) 1802ж
Б) 1801ж
В) 1803ж
Ордада неше сыныптыS мектеп ашылды?
А) екі
Б) _ш
В) т™рт
Ж‰Sгір хан Kандай адам болды?
А) жаKсы
Б) сауатты
В) сауатсыз
Ж‰Sгір хан Kай жылы таKKа отырды?
А) 1815ж
Б) 1824ж
В) 1823ж
Ж‰Sгір ханныS ‰кесініS аты кім?
А) Б™кей хан
Б) ШыCай сaлтан
В) Есім хан
Есептік сан есімдерді тап
А) алтау
Б) екінші
В) бес
–ыншы,-інші,-ншы,-нші сан есімніS Kай т_рініS жaрнаCы
А) жинаKтыK
Б) реттік
В) болжалдыK
Дара сан есімдерді тап
А) _шінші
Б) отыз
В) бес-бестен
Ж‰Sгір хан Kай жылы Kайтыс болды?
А) 1843
Б) 1844
В) 1845
Jорытындылау: Б_гінгі сабаCымызда к™рсеткен білімдеріне Kарап, т‰уелсіз еліміздіS болашаCы жастар Kолында, білімді, жан-жаKты оKушы Cана аSсаCан армандарына, білім к™гіне жете алатындыCын айту Kажет.
Т‰уелсіздігіміздіS ашыK аспанында жетер биіктеріS де, алар асуларыS да аз еместігіне сенімім мол. Елбасымыз Н.€.Назарбаев: «Жастары жалын ж_ректі, ™ршіл намысты, биік рухты болса – ол елдіS еSсесі де биік болады» деген, яCни жастарCа сенім артKан.
^й тапсырмасы:
М‰тін бойынша т_сінгенін айту. Сан есімге байланысты мысалдар жазу.
БаCалау: _й тапсырмасын жауап берген оKушылардыS, сабаKKа белсене KатысKан оKушылардыS еSбектерін баCалау,т_сінік беру.
15