Физика п?нін о?ытуда жа?а технолгиялы? ?дістерді пайдалану

Физика п‰нін оKытуда жаSа технолгиялыK ‰дістерді пайдалану
Жас жетекшілерге білім берудіS жаSа технологиясы Америкада 1940 жылдары пайда болCан. АлCашKыда бaл технологияныS Kaрал-жабдыKтары оKу-т‰рбие жaмысы маKсатында пайдаланылып, Kолданылып ж_рді. Jазіргі уаKытта «ПедагогикалыK жаSа технология» мaCалімдердіS педагогикалыK жaмысыныS негізделеген моделі болды. Д_ние ж_зі бойынша оKытудыS пайдалы, мазмaнды жолдары мен жаSа ‰дістері іздестірілуде.
ПедагогикалыK технология дегеніміз – педагогтардыS жеке басыныS шыCармашылыK к_ш Kуатын ™рістетуді Kамтамасыз етудегі, адамаралыK ж‰не іс-‰рекеттегі Kарым-Kатынасты рухани жоCарылатудаCы, к‰сіби еSбектегі адамгершілік ж_йе болып табылады.
ОKытудыS жаSа технолгиялары CылымCа ж‰не т‰жірибеге негізделген ‰р т_рлі білім сапасын кеS т_рде игеруде, оларды іс ж_зінде пайдаланCанда, аумаCы кеS, жаSа м‰ліметтер мен к_нделікті іс-‰рекеттегі aсыныстарды іске асыруда аса пайдалы.
ПедагогикалыK технология к‰сіптік KызметтіS ерекше т_рі болып табылады. ОKытудыS жаSа технолгиясын меSгерту _шін аса зор т‰жірибені жaмылдыру Kажет болды. Бaл ™з Kызметіне, ™з п‰ніне шыCармашылыKпен Kарайтын, жеке басыныS белгілі іскерлік Kасиеті бар адамдарды Kажет ететін жaмыс. ШындыCында, ‰рбір педагог жаSа технологияны мегерту барысында ™зін-™зі Kалыптастырады.
Еліміз егемендік алып KоCамдыK ™мірдіS барлыK, оныS ішінде білім беру саласын демократияландыру мен ізгілендіру маKсатында мектептегі болып жатKан к™птеген даCдарыстардан шыCаратын Kуатты талпыныстарCа жол ашты.
Jазіргі кезде біздіS республикамызда білім берудіS жаSа ж_йесі жасалып, ‰лемдік білім беру кеSістігіне енуге баCыт алуда. Бaл педагогика теориясы мен оKу-т‰рбие _рдісіндегі елеулі ™згерістерге байланысты болып отыр. Білім берудіS мазмaнында жаSа к™зKарас, басKаша адами Kарым-Kатынас, ™згеше ментаметет пайда болуда.
Jазір республиканыS оKу орындары, педагогикалыK aжымдары aсынып отырCан к™п нaсKалы байланысты ™здерініS Kалауына с‰йкес кез келген _лгі бойынша Kызмет етуіне м_мкіндік алды. Бaл баCытта білім берудіS ‰р т_рлі нaсKадаCы мазмaны, Kaрылымы, CылымCа ж‰не т‰жірибеге негізделген жаSа идеялары, жаSа технологиялары бар.
СондыKтан ‰р т_рлі оKыту технологияларын оKу мазмaны мен оKушылардыS жас ж‰не технологиялыK ерекшеліктеріне орай тыSдап, т‰жірибеде сынап KараудыS мазмaны зор. Jазіргі білім беру саласындаCы оKытудыS озыK технологияларын меSгермейінше, сауатты, жан-жаKты маман болу м_мкін емес, жаSа технологияны меSгерту мaCалімніS интеллектуалдыK, к‰сіптік, адамгершілік, рухани, азаматтыK ж‰не басKа к™птеген адами келбетініS Kалыптасуына игі ‰серін тигізеді, ™зін-™зі дамытып, оKу-т‰рбие _рдістерін тиімді aйымдастыруына к™мектеседі [1].
ОKу технологиясы мектепте оKу _рдісіне Kажетті ‰діс, т‰сіл, амал, дидактикалыK талап секілді психологиялыK-педагогикалыK іс-‰рекеттердіS ж_йелі кешені ретінде пайдаланылады. Ол оKушылардыS т‰ртібіне, п‰нге деген ынтасына, оKу іс-‰рекетіне игі ‰сер етумен Kатар, педагогикалыK наKты CылымCа жаKындатып, мaCалімдердіS интеллектуалдыK шыCармашылыK Kызметі болып табылатын педагогикалыK іс-т‰жірибесініS н‰тижелілігіне, жинаKылыCына aтымды ‰сер ететінде оKу-т‰рбие _дерісініS басты к_ре тамырыныS р™лін атKарады.
Былайша айтKанда, педагогикалыK технология оKу-т‰рбие _дерісініS шыCармашылыKпен тереS ойластырылCан к™птеген ‰дістердіS _йлесімділігі арKылы оKыту мен т‰рбиелеу тиімділігін Kамтамасыз ететін білімніS Kaрамдас б™лігі болып табылады.
Бір технологияныS ™зі ‰р мaCалімніS шеберлігіне байланысты ‰рKилы ж_зеге асырылуы м_мкін. Т‰уелсіз еліміздіS жан-жаKты Kарыштап дамуы KоCамды инженер-техник мамандармен, физика-математика, техника, жаратылыстану саласындаCы Cылымдармен Kамтамасыз етуді талап етеді. Ал бaл _шін алдымен мектептегі оKу-т‰рбие ісін пайдаланудыS Cылыми негіздерін, атап айтсаK, физика ж‰не жаратылыстану, математика, информатика п‰ндерін оKытудыS жаSа жолын жасаудыS педагогикалыK, психологиялыK, дидактикалыK негіздерін айKындап, зерттеу кезек к_ттірмейтін іске айналуы тиіс.
Физика Cылыми KоршаCан ‰лемніS сансыз Kaбылыстарында орын тебетін табиCаттыS жалпы заSдылыKтарын Kарастырады. ФизиканыS зерттеу ауKымы, оKыту технологиясы ™те кеS, сондыKтан ол KоршаCан ‰лем жайлы білімніS маSызды к™зі болып табылады.
Физика адамзаттыK м‰дениеттіS маSызды Kaраушысы ретінде тек Cылыми-техникалыK Kана емес, гуманитарлыK потенциалCа ие болып отыр. С™йтіп, мектеп физикасы д_ниетанымдыK Kызметпен Kатар, дамытушылыK ж‰не т‰рбиелеушілік Kызметтерді де Kоса атKарады. Бaлар мектептегі физика курсынан білім берудіS еS басты м‰нін аныKтайды.
Мектепке арналCан физика курсыныS м‰нділік KызметініS мазмaнына орай бaл п‰нді жаSа технологиялыK ‰дістерді пайдалана отырып оKытудыS негізгі маKсаты мынаCан саяды: оKушылардыS аKыл-ойын, танымдыK ж‰не шыCармашылыK Kабілеттерін дамыту; физиканыS Kазіргі KоCам ™міріндегі ж‰не жалпы адамзат м‰дениетін дамытудаCы р™лін ашу; табиCатKа Cылыми к™зKарасты бекіту; адамныS д_ниеге Kатынасына, жеке тaлCаныS KaндылыK ж_йесіне, физикадан берілетін білімді т_рлі м‰селені шешуге шыCармашылыKпен KолдануCа алCы шарт болатын ‰леуметтік м‰ні бар біліктер мен даCдыларды оKушы бойында Kалыптастыру.
Мaндай маKсатKа жету жолдары сан алуан болып келеді де, соCан с‰йкес жаSа буын оKулыKтары мен баCдарламалар ж_йесі жасалынды. СолардыS бірі ретінде жалпы білім беретін мектептіS негізгі сатысы _шін aсынылып отырCан «Физика ж‰не астрономия – VII - IX» баCдарламасы негізінен мынадай м‰селелерді шешу арKылы ж_зеге асады:
материя Kaрылыстар, Cылыми aCымдар, заSдар, іргелі теориялар (атомдыK-молекулалыK ж‰не электрондыK) элементтері, т‰жірибелік фактілер, физика мен астрономияныS зерттеу ‰дістері жайлы білімдерді Kалыптастыру;
оKушылардыS Cылыми д_ниетанымын дамыту, ‰лемніS физикалыK бейнесініS біртaтастыCы, ондаCы адамныS орны мен р™лі жайлы к™зKарасты Kалыптастыру;
оKушылардыS Cылыми ойлауын, танымдыK ж‰не шыCармашылыK Kабілеттерін, табиCат Kaбылыстарын танып-білуге KызыCушылыCын, оKуCа деген саналы т_рдегі ынтасын дамыту;
оларда Cылыми м‰ліметтерді т_сінуді, Cылыми білімдерді ™з бетінше игеруді ж‰не Kолдануды, физикалыK Kaбылыстарды баKылау мен т_сіндіруді, ™з бетінше зерттеулер ж_ргізуді Kалыптастыру;
KоршаCан ортаCа жеке тaлCалыK Kарым-Kатынасты, технологияландырылCан ‰лемде баCдар ала білуді, яCни білімді к_нделікті ™мірде жеке басы _шін маSызды м‰селелерді шешуге Kолдануды, этикалыK ж‰не KaKыKтыK нормаларды игеруді Kалыптастыру;
жауапкершілікке, Cылыми ж‰не экологиялыK м‰дениетке, физика CылымыныS ‰леуметтік р™лін т_сінуге т‰рбиелеу.
Негізігі мектептіS физика курсыныS баCдарламасы оKушылардыS жас ерекшеліктерін ескере отырып, олардыS практикалыK ‰рекетіне _лкен м_мкіндіктер туCызады. Бaл курс оKушылардыS зерттеушілік Kабілеттерін дамытуCа, байKаулар ж_ргізу мен эксперименттік тапсырмалар орындау іскерлігін KалыптастыруCа баCытталCан. Мaнда зертханалыK жaмыстар ерекше орын алады. ОKушылардыS білімдері мен біліктілігіне Kойылатын талаптар іргелі физикалыK теориялар Kaрылымына с‰йкес ж_йеленгенін к™реміз.
ЖаSа технология бойынша aстаз ™зі сабаK беріп ж_рген п‰нініS мазмaнын аныKтап, оKушыныS еріксіз білуі тиіс материалды сaраK т_рінде жазып, маKсаттарын аныKтайды. Осы маKсаттардыS мазмaнына Kарап, топтап, технологиялыK картаCа орналастырады.
ОKу _рдісінде болып жатKан ™згерістерден бізде тыс Kалмаймыз. Сол _шін оKытудыS жаSа т_рлерініS бірі – сабаKKа оKытудыS жаSа технолгиясын енгізу. ОныS маKсаты - оKушыныS ізденуін, сабаKKа KызыCуын, ойлауын, пікір таластыру Kабілетін іске асырып, к_шейту. Jазір біздіS республикамызда к™птеген мектептер осы жаSа технологияны басшылыKKа алып істеуде, оныS н‰тижесін де к™руде. М‰селен, оKытудыS жаSа технологиясы негізінде І деSгейден ІІ деSгейге ™ту ‰дісін алуCа болады. МaныS ™зі оKушылардыS ойлау Kабілетін, есте саKтау Kабілетін, белсенділігін, п‰нге деген KызыCушылыCын, білімін белсенді т_рде еріксіз ™з бетімен жaмыс істеуге aмтылдырады.
ЖаSа технологияда оKушы ™з жaмысын еS т™менгі деSгейдегі тапсырманы орындаудан бастайды. Бaл тапсырмалар т™рт т_рге б™лінеді:
А) Репродуктивті
€) Алгоритмді
Б) ЭвристикалыK
В) ШыCармашылыK
Репродуктивті деSгей – бaл б‰ріне бірдей білім негізінде берілетін тапсырмалар.Бaл деSгейдегі тапсырмалар оKушылардыS алдыSCы сабаKтарда алCан білімдері мен оKулыKтаCы бар м‰селелерге байланысты Kaралады. Сол _шін оKушы бaл деSгейдегі тапсырманы орындаCанда к™п ойланбай, тез жауап беруі тиіс.
Алгоритмді деSгей – оKушы мaCалімніS т_сіндіргені бойынша KабылдаCан жаSа материалды пайдаланып, тапсырманы орындайды.
ЭвристикалыK деSгей – оKушы ™зі ойланып, ізденіп Kосымша ‰дебиеттерді пайдаланып жауап береді. Бaл тапсырманы орындаCанда оKушыныS Kисынды ойлау Kабілеті Kызмет атKарады.
ШыCармашылыK деSгей – оKушы ™зініS белсенділігін к™рсетеді. ЖаSа таKырыпты оKушы ™зініS ізденуі арKылы шыCармашылыKKа aмтылады.
ФизиканыS Kазіргі курсыныS Cылыми-‰дістемелік идеялары оKушыныS ™з ойы, пікірі бойынша жaмыс істеуді _йретуді талап етеді. Ал бaрынCы ‰дістеме бойынша оKушы сабаK бекітуде, ™ткен сабаKты Kайталау кезінде сaраKтарCа жауап беріп Kана Kоятын, ал Kазір кейбір факторларды, физикадан алCан білімдерін тaрмыста ж‰не техникада Kолдана алады.
Физиканы оKыту ‰дістемелері оныS мазмaны мен оKыту ‰дістерін аныKтайды. ОKушыныS зейінін, п‰нге деген ынта-ыKыласы белгілі бір сабаKKа аудару ж‰не зейінніS тaраKтылыCын Kалыптастыру _шін шаралар Kолдану Kажет. Мaндай шараларCа сабаKты ™ткізудіS ‰р т_рлі ‰дістерін жатKызуCа болады. МaCалімніS ‰Sгімелеуі, т‰жірибелерді к™рсетуі, лабораториялыK жaмыстар, оKулыKпен ж‰не дидактикалыK материалмен ™зіндік жaмыс, эксперименттік есептерді шыCару, кестелерді, кино ж‰не диафильмдерді к™рсету, оKушылардыS хабары, сaраK-жауап, тестік тапсырмалар, таCы сол сияKты ‰дістерді лайыCына Kарай кезектестіріп отыру керек.
Физиканы оKытудыS алCашKы басKышында сабаKтыS еS жаKсы т_рі - ‰Sгіме-сабаK болатыны аныKталCан. МaCалім сабаKты к™рсету арKылы т_сіндіреді, оKушылар бaCан белсене араласып, сaраKтарCа жауап береді, т‰жірибелерден ™зіндік Kорытынды жасайды, Kaбылыстарды т_сіндіреді.
Физиканы оKытудыS жаSа технологиясына Kойылатын жалпы талап дамыту маKсатындаCы оKытуды Kамтамасыз ету болып табылады. Негізгі алCа KойCан маKсат оKушылардыS физикалыK ойлауын дамыту, олардыS физикалыK есептерді ™здігінен шыCара білуін Kалыптастыру _шін проблемалыK оKыту ‰дісін Kолдану Kажет. Кейбір м‰селелерді оKып _йренгенде проблемалыK жаCдайлар туады. ОKушы ™зін зерттеушініS орнына Kояды да, ™здігінен проблеманы шешеді, яCни оны д‰лелдейді, т‰жірибе жасайды. ОKушы жаSа есепті ™зінде бaрыннан бар біліммен шыCарады. Есеп шыCару барысында оKушы алдына KойылCан проблеманы шешу іске асырылады.
К™рсетілген т‰жірибелер ж‰не лабораториялыK жaмыстар арKылы оKушыларды CылымдаCы зерттеудіS эксперименттік шеберліктері мен даCдыларын Kалыптастыру, оKушылардыS танымдыK KызыCушылыCын арттыру. Экспериментті Kою _шін мaCалімде Kандай да алгоритм болуы тиіс. ^немі сол маKсатты aстауы ж‰не оKушыларды соCан _йретуі керек. МaCалімніS баKылауымен, басшылыCымен ж_ргізілген жaмыстар оKушыныS физикаCа деген с_йіспеншілігін дамытудаCы ‰серлі Kaрал бола алады. Jосымша ‰дебиеттерден оKитын, _йде баKылау ж‰не т‰жірибе ж_ргізетін ж‰не алCан м‰ліметтерін жауап бергенде пайдаланатын, баяндамалар, хабарламалар жасайтын, ‰зірленген приборларды к™рсете алатын оKушылармен жекелей жaмыс ж_ргізу керек.
Берілген тапсырмаларды KаншалыKты деSгейде орындаCанына Kарап, оKушы ™зіне-™зі баCа береді. МaныS ™зі білім берудегі демократиялыK критерий. ЖаSа технололгия физика сабаCыныS сапасын жоCарылатады ж‰не пайдалы жаKтарын к™рсетіп береді.
€рбір оKушы ™з біліміне, психологиясына байланысты ™зініS алдына KойCан маKсатына шыдамдылыKпен жетуін Kалыптастырады. €рбір тапсырма олардыS т‰ртібі мен мінез-KaлKына ‰сер етеді, бастаCан ісін толыK аяKтауCа ж‰не жауапкершілікпен KарауCа тырысады. Мaндай ‰дістер оKушыны шыCармашылыKпен ізденуге, жaмыс істеуге aмтылдырады. Сол _шін оKушыларды жаSа технология ‰дістері бойынша физика п‰нін оKытудыS маSызы зор [2].
Jазіргі мектеп мaCалімдерініS алдында тaрCан басты міндет – оKушылардыS шыCармашылыK білім даCдысын Kалыптастыру. Білім берудіS маSызды шарты оKу _рдісінде оKушылардыS сабаKKа KызыCуын арттыру, ™здігімен білім алуCа KaштарлыCын таныту. ОKушыларды танымдыK Kабілетке жетелеу, олардыS оKу еSбегін арттыру _шін дидактикалыK материалдарды к™бейту, к_рделі физикалыK есептерді шыCару _шін, сaраKтарCа жауап беру _шін негізгі формулалары мен заSдылыKтарды пайдалана білуге _йрету. ОKушыларды физика п‰нініS негізінен алынатын эксперименттік жaмыстарды баKылау ж‰не оларды сипаттайтын негізгі заSдылыKтарды айKындау ж™ніндегі тапсырмаларды орындауын баKылау. Осылайша оKушыныS білім деSгейін саралау маKсатында Kолданылып ж_рген «жаSа педагогикалыK технология» ‰дістеріне физика сабаKтарында да орынды Kолданып отыру керек.
МектептіS жоCарCы сатысындаCы физика курстары негізгі ІХ – ХІ сыныптарда оKылатын ж_йемен ж‰не сол мазмaнда жаSартылып, толыKтырылып, оKушыCа т_сінікті де тереS білім беретіндей болып Kайта KaрылCаны абзал, себебі к™птеген зерттеулер, оKушылардыS халыKаралыK физика олимпиадасы, осы кездегі физика курсыныS баCдарламасы дамыCан елдердіS баCдарламасына с‰йкес келе бермейді. Сол себепті дарынды оKушыларды Kарастырылып отырCан баCыттар бойынша таSдау аныKтау маKсатында диагностикалыK зерттеулер ж_ргізіп, оKытуды іске асыру керек.
Jазіргі технологияны Kолдану дегеніміз – келешек aрпаKтыS еркін дамуына, жан-жаKты білім алуына, белсенді, шыCармашыл болуына жаCдай жасау [1].


15