Африканы? климаты, климатты ?алыптастырушы факторлар

7 сынып География k_ні:
СабаKтыS таKырыбы.АфриканыS kлиматы,климат Kалыптастырушы факторлары.материкте ауа температурасы мен жауын –шашынныS таралуы
СабаKтыS маKсаттары: 1. Білімділік ОKушыларды АфриканыS kлиматымен таныстыра отырып, ерекшеліктері мен маSызына тоKталу.
2.ДамытушылыK: П‰нге деген KызыCушылыCын, ойлау Kабілеттерін, даCдыларын Kалыптастыру арKылы   шыCармашылыKпен жaмыс істеуге даCдыландыру,kартамен жaмысты жандандыру
3. Т‰рбиелік: БасKа мемлекеттермен таныса отырып, ™з еліне, жеріне, табиCатына деген с_йіспеншілігін оята отырып, бірін-бірі сыйлауCа т‰рбиелеу.
СабаKтыS т_рі: Аралас сабаK
ОKыту ‰дісі: СaраK-жауап, баяндау, т_сіндірмелі, пікір алмасу.
СабаKтыS барысы:   `йымдастыруkезеSі. ОKушылармен  амандасу, оларды т_гендеу. ОKушылар назарын ™зіме аударту
ІІ. ^й тапсырмасын тексеру.
І. Сергіту. «ЕS, еS, еS...»1. ЕS _лкен ш™л. (Сахара)2. ЕS _лкен тау. (Атлас)3. ЕSkішкентай жидек. (Пигмен)4. ЕS _лкен арал. (Мадагаскар)5. ЕS _лкен сарKырама. (Виктория)6. Африка жаCалауындаCы еS жылы теSіз. (Jызыл)7 АфрикадаCы еS тереSk™л. (Виктория)8. ЕS aзын ™зен. (Ніл)
9 €лемдегі еS aзынk™л. (Танганьика)12. ЕS Kатты дауыл болатынk™л. (Виктория)13. АфрикадаCы еS _лкенk™л. (Виктория)14. АфрикадаCы еS суы мол ™зен. (Конго)15. АфрикадаCы еS ыстыK ж‰не KaрCаK болатынkлиматтыK белдеу. (Тропиктік белдеу)16. ЕS ылCалдыkлимат белдеуі. (ЭкваторлыK белдеу)17. €лемдегі еS биік жануар. (Жираф)18. АлжирдіS еS _лкен байлыCы. (Мaнай)19. ЕS _лкен aшпайтын Kaс. (Страус)20. Астанасы Аддис-Абеба болып табылатын еS Kарт т‰уелсіз мемлекет. (Эфиопия)21. АфрикадаCы еS таязk™л. (Чад)1. СaраK-жауап.1. АфриканыS жер бедері?2. АфриканыS таулары?3. АфриканыS таулы _стірттері?4. АфрианыS KазаншaSKырлары?5. АфриканыS пайдалы Kазбалары?Jорытындылау.
ЖаSа сабаKты т_сіндіру: ЛогикалыK тапсырмасы. 4 топKа тапсырма таратамын:
Тапсырма: 1.Неліктен Африкада экваторлыK белдеу жалCыз, ал, субэкваторлыK белдеу екеу.kартадан т_сіндіре отырып k™рсет. 
Тапсырма: 2.Жер шарыныSkлиматтыK белдеулерін жіктеп ажыратKан ж‰не  зерттегенkім? НешеkлиматтыK белдеулерге б™лді, оларды атап,kартаданk™рсет.
  
  МатериктіS д‰л ортасы арKылы экватор сызыCыkесіп ™тетіндіктен АфриканыS басым б™лігі  жыл бойыk_н с‰улесін мол алады. €сіресе екі тропик _стінде орналасKанkезkелген н_ктеде  жазkезіндеk_н с‰улесі д‰л т™беден тік т_седі. СондыKтан материктіSk™пшілік б™лігінде жылдыK орташа температура +20єС –тан т™мен болмайды. Жаз айларында солт_стік тропиктіkесіп ™тетін Сахара _стінде ауаныS олрташа температурасы +35єС, +40єС-Kа дейінk™теріледі. ЕS салKын деп есептеледін Kиыр оSт_стік жаCалыK жазыKтардыS ™зінде ауаныS орташа температурасы +8єС –тан т™мен т_спейді.
Африка экватордыS екі жаCында орналасKандыKтан екі жарты шарда маусымдыK айырмашылыK байKалады. ЕS алдымен бaл айырмашылыK ‰р жарты шардаCы ылCалдыS т_су мезгілі мен м™лшеріненk™рінеді. Мысалы, шілді, тамыз айларында солт_стік жарты шардыS субэкваторлыK белдеуінде ыстыK, жаSбырлы, KапырыK ауа райы орныKса, ал оSт_стік жарты шардыS субэкваторлыK белдеуінде ыстыK, KaрCаK ауа райы Kалыптасады.
КлиматтыK белдеулер. 
ГеографиялыK орны
Ауа массалары


ЭкваторлыK белдеу 
Конго ™зені алабыныS бойындаCы б™лігін ж‰не Гвинея шыCанаCы жаCалауы алып жатыр
ылCалды экваторлыK ауа массалары
Ауа райы ‰детте таSертеS ашыK болады, т_ске Kарай жердіS беті Kатты Kызуына байланысты ауа жоCарыk™теріліп, бaлттар пайда болады.


СубэкваторлыK белдеулер 
20є ендіктеріне дейінгі аралыKты, Мадагаскар аралыныS солт_стігін Kамтиды. ОSт_стік субэкваторлыK белдеудіS батыс шекарасы Бенгал суыK аCысыныS ‰серінен солт_стікке Kарай ыCысKан.

жауын-шашын м™лшерініS аздау болуы ж‰не оныS жыл мезгілдеріне Kарай т_суінен байKалады.


Тропиктік белдеулер 
Солт_стік тропиктікkлиматтыK белдеу батыстан шыCысKа Kарай ™те енді ж‰не аса зор Еуразия материгі менk™ршілес орналасKан. Жер шарындаCы еS ыстыK, еS KaрCаK, еS _лкен Сахара ш™лі орналасKан.

тропиктікkонтиненттік ауа массалары Еуразия _стінен KaрCаK, ыстыK ауа ‰келетін пассаттар ‰сер етеді.
к_ндіз ауаныS орташа температурасы +40єС ж‰не одан да жоCарыk™теріледі. JaмныS беті +70єС-Kа дейін Kызады,kерісінше т_нде ауа мен жер беті тез суынады.


Субтропиктік белдеулер 
материктіS солт_стік ж‰не оSт_стік шеткі б™ліктерін Kамтиды
жазада тропиктік, Kыста KоSыржай ауа массалары
Солт_стік субтропиктік белдеу Жерорта теSізініS жаCалауын алып жатыр. ТемператураныS жыл мезгілдеріне Kарай ауытKуы айKын байKалады.



ЖаSа сабаKты бекіту:
Африка материгіне KандайkлиматтыK белдеулер т‰н? ОлардыS орналасуыныS Kандай ерекшеліктері бар?
ОKулыK м‰тінін пайдаланып, ‰рkлиматтыK белдеуге т‰н басты белгілерді ажыратыSдар.
Солт_стік ж‰не оSт_стік жарты шардаCы бірдейkлиматтыK белдеулердіS айырмашылыKтарын аныKтаSдар.
КлиматтыKkарталарды пайдалана отырып, оKулыK соSындаCы жоспар бойынша Мадагаскар аралыныSkлиматын сипаттаSдар.
Jорытынды: Jорытаkелгенде, Африкада жыл бойы температураныS жоCары болуыkофе,kакао, Kaрма ж‰не майлы пальма сияKты баCалы тропиктік ж‰не цитрустар, шай, маKта т‰різді субтропиктік даKылдарды ™сіруге м_мкіндік береді. Материкте KоSыржай ендіктердіS даKылдары да ™сіріледі. ЫлCал жетіспейтін аудандар Kолдан суарылады.
^йге тапсырма: §46-47 оKу.kескінkартаCа АфриканыSkлиматын т_сіріпkелу.