Ток-шоу Алампа айымньыларынан чел олоххо уhуйуу
Таатта улууґун Алампа аатынан
Ытык-Кµіл 1 №-дээх орто оскуола
саха тылын, литературатын учуутала
Им Галина Федоровна
«Јй-сµрэх бµппэт міккµірэ»
Алампа айымньыларыгар куґа±ан дьаллык утары
ток-шоу.
Хабар эйгэтэ: 9-11 кылаастар
Сыала-соруга: Кинигэ аа±ыытыгар интэриэґи µіскэтии, Алампа айымньыларын кытта билсиґии, ырытыы, µйэтитии, куґа±ан дьаллык киґиэхэ буортуну эрэ а±аларын Алампа айымньыларыттан уонна ыалдьыттар сµбэлэриттэн билии уонна бэйэ±э тµмµк оІостору ситиґии.
Ыытааччы: Алампа Алампа Саха дьонун уоґуттан тµспэт аат! Дьиктитэ диэн, саІаттан саІа кілµінэ олоххо кэллэ±инэ, Алампа іссі чугаґаабыкка дылы буолар. Ол талаан кµµґµттэн, сµдµ киґиэхэ сµгµрµйµµттэн буолла±а.
А.И.Софронов- саха уус-уран литературатын тірµттээччилэртэн биирдэстэрэ, уґулуччулаах драматург, хомо±ой хоґоонньут, кэрэхсэбиллээх кэпсээнньит, улахан общественнай деятель.
Онон биґиги бµгµн «Јй-сµрэх бµппэт міккµірэ» диэн ток-шоубутун Алампа айымньыларыттан сиэттэрэн куґа±ан дьаллык киґиэхэ буортутун туґунан кэпсэтиэхпит
Биґиэхэ кыттыыны ылаллар:
Сааґын ситэ илик о±олор инспектордара
2. Улуустаа±ы психологическай киин психолога
Оскуола биолог-учуутала-
Тіріппµттэр ааттарыттан чіл олохтоох эбээ уонна эґээ.
Ону сэргэ µірэнээччилэртэн турар 2 хамаанда.
(Ыалдьыттары биир-биир билиґиннэрии)
Ыытааччы: Кырдьык да±аны Алампа улуу киґи эбит. Ааспыт µйэ анараа уІуоргутуттун саха омукка арыгы, хаарты курдук куґа±ан дьаллыктар кутталы, дьиксиниини µіскэтэллэрин, алдьархайы, иэдээни а±алалларын кырдьыктаахтык кірдірбµт, арыйбыт эбит.
«Куоратчыт», «Ордугу булаары оло±ун алдьаппыт» кэпсээннэригэр, «ДьадаІы Дьаакып», «Бµдµрµйбµт кімміт» драмаларыгар уонна кэккэ хоґоонноругар хаарты, арыгы алдьархайын, содулун кірдірбµтэ.
Айымньылартан геройдар быґа тардан оонньоон кірдіріллір,ол тула кэпсэтии, специалаист сµбэтэ ыытыллар.
1. «Дьаданы Дьаакып» драматтан Ньукулай оруолун µірэнээччи оонньуур. Умса туттан олорор: «Тыый! То±о мин бу аґыы утахха ыллардым. Манны эрэ амсайдахпына санам чэпчиир, аралдьыйар курдук. А±ам о±онньор дьону албыннаан байарын эрэ толкуйдуур. Кыра боростуой дьон кіліґµнµнэн байар-тайар. Мин кини курдук буолуохпун ба±арбаппын. Ити до±орум Мэхээлэ дьадаІы эрэээри µірэхтээх киґи буолла. Ол эрэээри баайга-дуолга тардыґар эбит, мин а±абар дылы. Баай киґи о±ото эрээрибин µірэхтэммэтим. А±ам µірэх наадата суох диир. ёссі µйэм тухары муспут баайбын ыстыІ диэн айдаарбыт буола-буола. Кини µлэлээн муспут баайа буолбатах. Аґыы ас миигин аралдьытар, санаабын кынаттыыр.¤уу! бэйи эрэ, кыттыгас киґитэ була барыахха»(тахсан барар).
Комментарийы µірэнээччи аа±ар: «Ньукулай- эдэр киґи, баай о±ото. Арыгыга охтон хаалан, µірэ±и ылыммата. Кини Мэхээлэ диэн ДьадаІы Дьаакып о±ото до±ордоох. Дьаакып дьадаІы эрэээри µірэ±и наадалаа±ынан аа±ар, о±отун Мэхээлэни µірэттэрэр.ол эрээри Мэхээлэ а±атын санаатын хоту барбат, баайы-дуолу батыґыан ба±арар. Ньукулай балтын кэргэн кэпсэтэр. Ньукулай онтон олус абатыйар, до±оруттан кэлэйэр.ньукулай арыгыга ылларар, ол эрээри оло±у кірµµтэ оруннаах, кырдьыктаах. Бу эдэр киґи драма бµтµµтµгэр бэйэтигэр тиийинэн ілір, ол тірµітэ арыгыттан.
Ырытыґыы. Хамаанданан µлэ.
Ыытааччы: - туохтан Ньукулай арыгыга о5унна?
- арыгы кинини туохха тиэртэй?
- бу эдэр киґи оло±о кіні суолунан барыа этэ дуо?
О±олор бэйэлэрин санааларын сµбэлэґэн баран этэллэр, ырыталлар.
Специалист сµбэтэ. Биолог-учуутал - «Арыгы, табах киґи организмыгар дьайыыта»
- Ыйытыылар.
2. «Бµдµрµйбµт кімміт» драматтан Сµідэр оруолун учуутал оонньуур.
Комментарийы µірэнээччи оІорор: «Сµідэр Сэмэн Кырдьа±ас диэн бэрт о±уруктаах ійдііх баай киґи бэйэтин илимигэр сірµµ сатыыр. Ону Сµідэр киниэхэ киирэн биэрбэт. Онтон биґиги геройбутун онноо±ор ордук уодаґыннаах, сылбыр±а кіліґµннээччи, сµлµґµннээх хаартыґыт, ол кэннэ кэрээнэ суох тµікэй киґи Бур±аат Ньукулай диэн куорат солоІноо±о булар. Бу киґи Сµідэри бэрт тµргэнник сірµµ охсон ылар уонна бэрт кэбэ±эстик хаартыга, арыгыга угуйар. Тиґэ±эр Сµідэр киґиттэн эчэйэн олохтон туоруур. Ырытыґыы. Хамаанданан µлэ.
Ыытааччы: - тулулыыр эйгэ киґиэхэ сабыдыала.
- киґи киґиттэн эчэйэн суорума суолланыыта.
- тулалыыр дьон куґа±ан сабыдыалларыттан хайдах
кімµскэниэххэ сібµй?
Специалист сµбэтэ. Сааґын ситэ илик о±олор инспектордара иґитиннэрии оІорор. «Статистика. Арыгы содула. О±о бырааба».
3. «Куоратчыт» кэпсээнтэн Ыстапаан оруолун µірэнээччи оонньуур. Сонун сиргэ быра±ан сытар: «Ок-сиэ! О±уґум барахсан сыана±а турда ээ. (харчытын кірір). Бэйи, аны уоран ылыахтара (этин ыксатыгар курданан кэбиґэр, ойо±оґунан сытар). Сарсын баран о±олорум сакаастарын, чэй, табаах, таІас ылыам. Барахсаттарым тіґі эрэ µірээхтииллэр. Соро±ун харчынан иэспин тілµім. (хаартыґыттар тыастара). ¤ук! Хаартылаан эрэллэр дуу! (олорор). Кэбис! Мин букатын оонньуом суо±а.(µіхсэр саІа иґиллэр). Ити киґи барахсан сµµйтэрэн µіхсэн эрдэ±э. Оо, дьэ уум олох кэлбэт дии, саатар бу кулахы сиэн киґини сµгµн утуппат. (харчы тыаґыыр, µірэр саІа иґиллэр). Ок-сиэ! Ити киґи сµµйдэ ээ. Эчи хаарыаны! Мин да оонньооторбун ба±ар сµµйµім ээ. (туран тахсар).
Комментарийы µірэнээччи аа±ар: «Алампа «Куоратчыт», «Ордугу булаары оло±ун алдьаппыт» кэпсээннэригэр Ыстапаан, Уйбаан, «Бµдµрµйбµт кімміт» драма±а Сµідэр хаартыґыт кыдьыктаахтара, хаарты инниттэн бµтэґиктэрин да умнан, уран туран оонньууллар. Дьиэ-уот, о±о, ас-таІас туґунан олох умнан кэбиґэллэр. Ыстапаан син кэлэйэр, кэмсинэр, муІатыйар, буруйун билинэр курдук эрээри, кэпсээн тµмµгэр куораттан тахсыбыта ый да буола илигинэ бµтэґик сµіґµтµн сµµйтэрбитэ кэпсэнэр.Дьэ, ити буолла±а кыдьык диэн.Онтон Уйбаан оло±о табыллыбакка хаартыґыт буолбутунан тµмµктэнэр. Кини кэргэнигэр табыллыбыта буоллар хаартылыа суо±а этэ.»
Ырытыґыы. Хамаанданан µлэ.
- кыдьык диэн тугуй? ХолобурдааІ.
- кыдьыгы хайдах суох гыныахха сібµй?
Специалист сµбэтэ. «Игромания. Компьютерная зависимость» улуустаа±ы психологическай киин психолога.
4. «Бµдµрµйбµт кімміт» драматтан Мааппа уонна Дьегуердээн оруолларын оонньууллар учуутал уонна орто сµґµіх кылаас µірэнээччитэ (уол о±о). Ырытыґыы. Хамаандана µлэ.
Ыытааччы: - куґа±ан дьаллык тус бэйэ±э эрэ буолбакка дьиэ кэргэІІэ эмиэ дьайыыта.
Тіріппµт аатыттан: «Чіл олох туґунан»
Тµмµк. Ыытааччы: Алампа оччоттон бачча±а диэри саха омукка биир улахан проблеманы арыгы, хаарты содулун сытыытык туруоран, бэйэтин айымньытыгар ча±ылхайдык арыйан кірдірбµт улуу суруйааччы буолар. Кини бу дьаллыктартан норуоту быыґыан, харыстыан ба±арар, аахпыт киґини дириІ толкуйга тµґэрэр, ыраас санаа±а сирдиир, инникигэ тµстµµр. Онон Алампа айымньыларын дириІэтэн аа±ыахха, киниттэн µтµі±э, кэрэ±э µірэниэххэ,олох сырдыгар тардыґыахха диэн бµгµІІµ кэпсэтиибитин тµмµктµµбµт. барыгытыгар бар±а махтал! («Махтал сурук» туттарыы)
15