Викторин? ирон литератур?й? 5-?м къл?сты ахуырдзауты ’хс?н


Викторинж ирон литературжйж
5-жм кължсты ахуырдзауты ’хсжн

Темж: «Аджмон сфжлдыстады дунейы».

Эпиграф: «Аджмы жцжг историйжн зонжн нжй, йж дзыхжйдзургж
сфжлдыстад ын куы нж зонай, ужд».
Максим Горький

Викторинжйы хжстж:
1) рацыд фольклорон уацмыстыл афжлгжст саразын;
2) сывжллжтты ахуыр кжнын хъуыдытж раст дзурын,
хибаржй хатдзжгтж кжнын, персонажтжн характеристикж
джттын; фольклорон уацмыстжн сж жанртж иртасын,
анализ кжнын сын зонын;
3) сабиты зжрджты гуырын кжнын хжлардзинад,
лжгдзинад, хъабатырдзинад жмж уарзондзинады
жнкъаржнтж; скъоладзаутжм хъомылкжнын
тырнындзинад ахуырмж (фольклоры алыхуызон жанртж
кжсынмж) жмж ужлжхизмж.
Урочы жрмжг: чингуыты равдыст, иллюстрацитж, грамотжтж, баллтж
нысангжнжн жрмжг, дзырдбыд.

баллтж нысан кжнынц дидинжджы сыфтжртж:
сырх сыфтжр – жххжст раст дзуаппжн,
цъжх сыфтжр – жнжххжст дзуаппжн.



Викторинжйы цыд:

I. Бацжттжгжнжн хай.
Аруыргжнжг зжгъы, абоны урочы куыст цы хуызы цжудзжн, сывжллжтты размж цы хжстж жвжрд ис, уый тыххжй, зонгж сж кжны викторинжйы домжнтимж.
Викторийы архайынц 3 команджйы: 5 «А», 5 «Б», 5 «В» кължсты ахуырдзаутж (аллы команджйжн джр ис раздзог).
Жюрийы ужнгтимж базонгж кжнын.
II. Сжйраг хай.
Ахуыргжнжджы цыбыр разныхас.
- Нж зжрдыл жрлжууын кжнжм, цы у аджмон сфжлдыстад (скъоладзауты дзуапп).
Абоны урокмж эпигржфжн равзжрстон Максим Горькийы ныхжстж (кжсын сж фжйнжгжй). Зжгъут-ма, цы нысан кжнынц ацы ныхжстж? Цжмжй ацы фарстжн дзуапп раттат, уый тыххжй жрхъуыды кжнут, мингай азты джргъы цы аджмон сфжлдыстад жвзжрдис, уым цы жвдыст цжуы?
- Уждж-ма зжгъут, цы хонжм аджмон сфжлдыстад?
- Цавжр ном ма йын ис? (фольклор)
- Цавжр фольклорон жанртимж базонгж стжм?
- Рахизжм уждж нж викторинжмж.


1-аг хжслжвжрд – фжрстытжн дзуапп раттын.
1. Чи сты Жртж Нарты? Кжрждзийж цжмжй хицжн кжнынц?
(Жхсжртжггатж – тыхджын, жхсарджын;
Боржтж – бонджын, хъжздыг;
Алжгатж – куырыхон, уаздан, зондджын)
2. Аджмон хъайтар Чермен кжмжй уыди жмж кжм царди?
(Тлаттаты Чермен царди Хъобаны)
3. Нарты хжцжн бон уавжр бон уыди?
(Майржмбон)
4. Аргъжуттж сж хуыдымж гжсгж цавжртж вжййынц?
(Цжржгойты аргъжуттж, цардыуаджы аргъжуттж, алжмжты аргъжуттж).
5. Цжмжй фжтарстысты Нарты аджм, изжржй сж фосы размж куы рацыдысты, ужд?
(Михыл сжры къуыдыр куы ауыдтой, ужд, Хъулонзачъе Ужйыг жрцжуы,
зжгъгж, фжтарстысты).
6. Цжмжй хицжн кжнжм аджмон аргъау литературон аргъаужй?
( 1.Аджмон аргъаужн нж вжййы автор, йж автор – аджм; литературон
аргъаужн та вжййы иу автор;
2. Аджмон аргъаужн ваййы варианттж, литературон аргъаужн тж ваййы
жрмжст иу вариант).
7. Цжмжй базыдта зжронд лжг, Сарты фырт мжсыджы цъупмж кжй схжццж,
уый?
(Зжронд лжг бафарста Сарты фырты, кжд мжсыджы сжржй акаст, ужд
дзы цы федта? Лжппу йын разырдта, мжсыджы сжржй кжй федта
цыппар мжсыджы: иу дзы – сызгъжрин, иннж – урс, аннж – сырх, фжстаг
та – сау мжсыг).
8. Цавжр кжрдзынтж уыд Зылын лжгмж? Раст лжгмж та?
(Зылынмж – жнтыдджынтж, Раст лжгмж та – мыдамжстытж).
9. Цжмжй хицжн кжнынц аргъжуттж жмж тауржгътж?
(Тауржгъты хъайтар вжййы, жцжг чи царди, ахжм аджймаг, вжййы йын
ном жмж мыггаг, аргъауы та вжййы жрымысгж хъайтар. Тауржгъты архайд фжцжуы цаварджр бжржг ран, аргъжутты та – жбжржг ран. Тауржгъты бындур вжййы жцжг).



2-аг хжслжвжрд – Базонын, кжцжй ист сты ацы ржнхъытж.

1. «Цас ын баххуыс кодтаид уыцы къжбжр. Уайтагъд та сжххормаг». («Раст лжг жмж Зылын лжг»)
2. «Хъждгжронжй бахызтысты жмж иу тжрхъус сж размж фжцис».
(«Фаззжттж»)
3. «Иубон кжсгон жлдар сфжнд кодта хъалонмж фжцжуын. Йж чегъретимж
рараст и Хъобанмж».
(«Чермен жлдары лидзжг куыд фжкодта»)
4. « - Джлж уыцы лжджы уыныс? Уый жппынджр ницы жмбары. Кжс-ма
йжм, кждджра дзы хорз нж саразин».
(«Зонд жмж амонд»)
5. «Сж ужрджтты цур хъахъхъжнынжн ныууагътой се
·мбжлттжй иуы жмж Моргуаты Хадзыйы. Сжхжджг ацыдысты горжтмж.»
(«Чермен Калакмж чырж ласынмж куыд ацыд»
6. «- Дада, нж ржгъаумж фжцыдтжн, уыцы рауын-бауын фжкодтон
нж бжхты, жмж дзы мж аккаг бжх нж разынд».
(«Сарты фырт»)
7. «Ужд Нарты хистжртж баунаффж кодтой, зжгъгж, куывд саразжм, уырджм
жрхонжм жппжт аджмы джр жмж равзаржм фосгжс».
(«Батрадз жмж Хъулонзачъе Ужйыг»)
8. «- Цагъды фжуат, Нарт! Сау хжржг уын сау митж бакодта! Уый бжсты уын
уж быныскъуыд куы фенин».
(«Батрадз жмж Тыхы фырт Мукара»)


3-аг хжслжвжрд – Дзырдбыд баххжст кжнын.

ф
ж
н
ы
к

а

з
о
н
д

з

ж

Б

т

ж
м
б
и
с
о
н
д

т

к

ы


р

к
ж
ф
хъ
у
ы
н
д
а
р

ж

ы

т

Б
у
дз
и

ж
л
х
у
ы
й



Къулбаджг усыл чи фжужлахиз зонджй?
Фиййауы фос биржгъжн чи хжрын кодта?
Джлдзжхы кжмжн аласта Сарты фырт хъалонжн жлдары иунжг чызджы?
Цы-иу сжппжрста Сарты фырт мжсыджы баджг устытжн?
Чи фервжзын кодта ждылыйы ауындзжнжй?
Кжм хъазыди чысыл Батрадз, Нарты куывдмж йжм куы фждзырдтой, ужд?
Аджмон сфжлдыстады хуыз.
Мжгуыр лжгжн йж цжстытж цжмжй адзжбжх сты?
Цавжр аргъауы ис жппжты фылджр сырдтж?
Нартжй бонджынджр (хъжздыгджр) чи уыди?



4-жм хжслжвжрд – «Мах – сымахжн, сымах – махжн».

Команджтж (кължстж) рагацау баццжттж кодтой фжйнж 6 уыци-уыцийы
жмж сж кжрждзийжн дзурынц. Фылджр раст дзуаппы цы командж ратта, уый амбулы.

5- жм хжслжвжрд – Дзырдуат баххжст кжнын.
Цы нысан кжнынц дзырдтж:
Калак –
Мусонг –
Стжр –
Чырж –
Хъалон –
Сомихаг –
Джебогъ лждзжг –
Жнтыд –
Идон –

6 – жм хжслжвжрд - Раздзогты ерыс.
I. Жмбисонд кжронмж ахжццж кжн:
1. Ждылы хъждмж (дыууж цыды кжны).
2. Жмвжнд, жмдзырд аджмжн (хох джр нж лжууы).
3. Зивжггжнагжн йж (гуыл хомжй баззад).
4. Куыстжн йж сжр – (сындз, йж бын – сой).
5. Хуры разжй джр (лжг йж сыхаджы фжны).
6. Чи цас федта, (уый бжрц зоны).
II. Базон-базон, уый та циу?
Йж къоппа – хырх, йж дымжг – жхсырф. (Уасжг)
Сырх у, адджын у, йж куыржт та цъжх у. (Харбыз)
Къахынц жй, дасынц жй, уждджр сын пайда хжссы. (Зжхх).



7-жм хжслжвжрд – Базонут, кжцжй сты ацы иллюстрацитж.
Ахуыргжнжг скъоладзаутжн иугай жвдисы иллюстрацитж аргъжуттжм, тауржгътжм, кадджытжм.

8-жм хжслжвжрд – Жмбисжндтж чи фылджр зоны.
Команджтж радыгай дзурынц жмбисжндтж. Се
·мбисжндтж цы комаджйжн фжуой, уый ерысжй рахаудзжн. Дардджр тох цжуы дыууж команджйы жхсжн. Жмбисонд чи нал зона, уыцы командж фжхжрд, иннж та – рамбылдта.

9-жм хжслжвжрд – Аджмон хъжлдзжг ныхжстж.
Алы командж джр рагацау бацжттж кодта чысыл инсценировкж ирон аджмон хъжлдзжг ныхжстжм гжсгж.

III. Кжронбжттжн:
Ныхасы бар жюрийы ужнгтжн.
Ахуыргжнжг джр кжны хатдзжгтж, арфжйы ныхжстж зжгъы сывжллжттжн, жюоийжн.
Грамотжтж раттын.



Спайдагонд литературж:
1. Гжззаты Татьянж. Ирон литературжйы урок 5 – жм къласы.
«Аргъжутты дунейы»|| Рухстаужг, 2007, №1. ф.83 – 86.





5 а



15