Презентация Первый якутский букварь

Сахалыы букубаар төрүттэммитэ 100 сылыгар аналлаах кылаас чааһа Сахалыы суругу-бичиги төрүттээччи Сэмэн Ноҕуруодап Семен Андреевич Новгородов 1892 с. олунньу 13 күнүгэр Боотуруускай улуус 2-с Хатылы нэһилиэгэр(билигин Чурапчы улууһун Болтоҥо нэһилиэгэ) төрөөбүтэ. Хойутуу Новгородов нуучча тылыгар уонна арифметикаҕа Андрей Винокуровка үөрэммитэ. Ол кэннэ кини Чурапчыга политссыльнай И. Т. Цыпенко чааһынай оскуолатыгар сылдьыбыта. Семён бастын үөрэнээччи буолан 1905 с. Дьокуускайга  реальнай училищеҕа киирбитэ. Кини үөрэнэригэр олус элбэҕи ааҕара; Саха норуотун тылынан уус - уран айымньыларын(таабырыны, чаабырҕаҕы, тойугу, остуоруйаны, о.д.а.) хомуйан барбыта . 1913 с. Санкт-Петербурга Петербургдааҕы университет Илиҥҥи тыл  факультетыгар араб-персия-турок тылларын үөрэтэр салааҕа  туттарсан киирэр. 1913 с. ахсынньытыгар бүтүн россиятааҕы норуот учууталларын съеһигэр кыттыыны ылар, аҕыйах ахсааннаах омуктар оҕолорун төрөөбүт тылларынан үөрэтэргэ уонна сахалыы тылынан үөрэх кинигэтин оҥоруохха наадатын туһунан тыл этэр, дакылаат ааҕар. Саха бастакы үлэһит дьадаҥыларын съезтэригэр Новгородов бэйэтин сахалыы букубаарын барыйаанын көрдөрөр. Съезд кини этиитин өйөөн 1917 с. сааһыгар-сайыныгар Новгородов Н. Е. Афанасьевтыын Ионов илиинэн суруллубут тексин оҥороллор. Саҥа букубаар «Сахалыы сурук-бичик» диэн ааттанар . 1922 с. Саха букубаарын «Бастааҥҥы сурук-бичик» диэн ааттаан уларытан таһаараллар. Ол сылтан ыла Саха АССРга саха тыла оскуолаҕа үөрэтиллэр буолбут. 1923 с. Петроградка саҥа сахалыы сирииб (шрифт) бэлэмнэниллибит, ол кэмҥэ өссө биир «Сурук-бичик» диэн букубаар  уонна «Ааҕар кинигэ» бэчээттэнэн тахсыбыт. Бу букубаар барылары-нааҕар ордук эбит 5 чаастан турара: уус-уран айымньы, история, география, медицина уонна фольклор. 1923—1924 сс. букубаар Саха сиригэр барытыгар тарҕанан, дьон ааҕар, үөрэнэр буолбуттар. Болҕомтоҕут иһин махтал!