Презентация на тему: Исмаил Семенов
Салам!
МКОУ «СОШ п. Орджоникидзевский» Къарачай тилни устазы: Джуккаланы М. Х.Неделя карачаевского языка: Семенланы Исмаилны къарачай литературада энчи къол ызы
ppt_xxshearppt_x
ppt_xxshearppt_x
Дерсни мураты:Семенланы И. фахмулу джырчыны, назмучуны, джыргъа макъам салыучуны къарачай литературада энчи къол ызы бла шахрей этиу.2. Семенлыны И. назмуларыны юсю бла сохталаны тил байлыкъларын ёсдюрюу.
Халкъ атагъан аты джырчы ИсмайылСеменланы Исмаил.(1891-1981) .
Туугъан эли Учкулан. Семенланы Исмаил Унухну джашыКъарачайны эски эллерини биринде Учкуланда туугъанды.
Медреседе окъугъанды Ол медреседе (араб ал школ) окъугъанды. Назмуларын араб харифле бла джазгъанды. Башха школлада билим алырча амалы болмагъанды.
Семенланы Унух Исмаилны атасыСеменланы Унух Исмайылни атасы хаджи болгъанды.атасы, къарт атасы да Кябада ёлгендиле.
Семенланы Исмаилны анасы ДжулдузИсмайылны анасы назмучу тиширыу болгъанды.
Исмаилны энчилигиСеменланы И. башха джырчыладан артыкъ да белгили этген кеб тюрлю фахмусу болгъанды: назму джазгъан, макъам чыгъаргъан, джырлагъан.
Ол Къочхарланы Къасбот бла Джанибекланы Аппаны кезюуюнде джашагъаны себебли, аланы усталыкъларын да хайырландыра,кесини табигъат берген закий фахмусун ачаргъа онг табханды
Аны джазгъанларында кеси шагъат болгъан керти джашау керинеди. Джыйырманчы ёмюрню аллында сексенчи джыллагъа дери къралда, аны тау джуртунда болгъан джамагъат тюрлениуле,Кавказны аламат табигъаты, урунуу, къазауатны суратлайды.
Миллетини туугъан джуртундан узакъ джерлеге, шаркъ джанына кёчюрюлгенин, башха джашау халла назмуларында, джарларында суратланадыКёчгюнчюлюкге аталгъан назмулары
style.rotation
style.rotation
style.rotation
style.rotation
Поэтни аты Карачаевскшахарда орамланыБирине аталгъанды.
Поэтни чыгъармачылыкъ джолуПоэтни тили байда, ол халкъны тилиди
Исмаилны чыкъгъан китаблары«Джырла» (1937 дж.)«Джырла бла ийнарла» (1938 дж)«Джырла бла назмула» (1939 дж)«Джырла бла назмула» (1992 дж)Орус тилге кечюрюлген «Джырла бла назмула» (1940 дж)
Исмаилны башхалагъа ушамагъан поэзиясы темаларыСюймеклик назмулаТабигъатха аталгъан назмулаКечгюнчюлюкге аталгъан .Ана тилге аталгъанАнасына атагъанОюм, сагъыш этдиргенназмулаТюзлюкню джакълагъан назмулаЧам назмулаКюуле
1936 джыл Ереванда «Давид Сасун»Деген эрмен эпосну мингджыллыгъына аталгъанБайрамда Совет Союзну эм онглу джырчыларын озуб, биринчиОрунну алгъандыв.Исмаил бютеу къралгъа белгили джырланы «Минги Тауну»,«Акътамакъны», «Чалкъычыкъны».
«Минги Тау»Сен кёкге джете мийиксеКавказ тауланы ичинде.Мияла кибик джылтырай,Къанга бузларынг юсюнгде.Юсюнгде барды акъ тонунг,Сен джай да, къышды киесе,Кюн бузулургъы тебресе, Боран этерге сюесе.
«Къарачай таула».Къанатлыла мекям салгъан мийикледе.Джез чабакъла джаратылгъан кёк кёлледе,Алтын, кюмюш, накъут-налмаз джашыргъанса,Ёмюрюнгю байлыкъ сакълаб ашыргъансы.Бюгюн санга джигит джашла келедиле,Кийик кирмез къаялагъа минедиле,Таш ёзекден къоргъашынла аладыла,Таш санынгда къара темир табадыла.
style.rotation
style.rotation
style.rotation
style.rotation
style.rotation
style.rotation
style.rotation
style.rotation
«Ат чабхан къаягъа къарай»Къара къая, сен тураса,Бой бермейин заманнга, Санга джетмей ёлюм къоркъуу,Ёхдем къарай хар джаннга.Ненча адам келген болур,Сейир болуб къатынга?Ненча тёлю ётген болур, Джангы ат атай атынгы?
«Джаз»Кюн тиеди тёгерекни джарытады,Къанатлыланы джыргъы оюннга тарта…Кёзюм къарайд табигъатны хатына…Термилеме джеталмазлыкъ затыма.Къанатлыча кексюл кекде учалсам,Джарлы халкъгъа тюзлюк излей кетерем.Эй, халкъ чекген къыйынлыкъны айталсам,Бу дунияда муратыма джетерем
«Кюннге къарай»Кюн, батма сен, тилекчиме,Мадар таб да джаннганлай тур.Къараннгыны ийме джерге,Юйле ишле, къалала къур.Хар джюрекге эт сен бийлик,Иги умутну джетдир чакъгъа,Хар джюрекге сал сюймеклик,Тынчлыкъ орнат хар бир халкъгъа.
style.rotation
style.rotation
style.rotation
style.rotation
style.rotation
style.rotation
style.rotation
style.rotation
«Микоян Шахаргъа»Шам Къарачайны ара белгисиМикоян-Шахар тамаша!Сенде табылаб хар излегенингДжолунг, орамынг джараша.
«Сагъыш»Беш джылымда-къоюнда,Он джылымда-оюнда,Джыйырманчы джылымдаТийрелени тоюнда
ppt_wr
ppt_wr
ppt_wr
ppt_wr
Патимат»Хырхалады Субай ПатиматОлтара бардыкъ къарашаБизни аллыбызгъ алай чыкъгъаненгКийген кийиминг джараша.Чериуанча чилле джаулугъунгЧачагъы токъмакъ тюйюлюб, Келишалмасакъ абзырачамаНасыб дегенден тюнгюлюб.
style.rotation
style.rotation
style.rotation
style.rotation
style.rotation
style.rotation
style.rotation
style.rotation
Кечгюнчюлюкге аталгъан назмулары
«Кёчкюнчюлюк кюнюмде»Сейир дуния, джаннган джулдуз,Тийген кюн,Барысы да бизники эдКёчгюнчю.Джюрюте эк иги умутла,Адетле,Талпына эк джашау дегенДжандетге.
«Тансыкълау джыр»Мен тансыкъ болуб келгенме, тенгле,Учкулан башы таулагъа.Мен джылы салам береме эндиЁлгенле къалыб саулагъа.Ой, ташын джалаб, суун ичейикБу ёзенлени, джерлени,Сыйлы атларын кюуге салайыкъТышында джан бергенлени.Шам Къарачайым, къачакъ джаяйымСени терсликден къоруулай!
«Анам»Ана деген Минги Таугъа миннгенлейАна деген дарий, дамха кийгенлей, Кюнюм батды джарлы анам ёлгенлей,Джулдуз атлы, балдан татлы, ой анам!…Ата деген накъут-налмаз къалады,Ана деген джанынга джан салады,Ол джашауну бир насыблы табады,Джулдуз атлы, балдан татлы, ой анам!
style.rotation
style.rotation
style.rotation
style.rotation
style.rotation
style.rotation
style.rotation
style.rotation
«Ана тилим»Тил дегенинг адам джанны башха джанданСыйлы этген,Тил дегенинг хар инсанны билим берибАлгъа элтгенн,Тили болгъан бу дунияны патчахыды,Тёриндеди.Болмагъан а баш баулуду, хайуанныКеминдеди.
ЗаманымКюнюм-гузаба,Джылым-ашагъыш,Къарамым-мыдах,Бетимде сагъышДжауады джангурСызгъырыб джелиКъартлыкъ сакълайдыЭскертмей келиб.
style.rotation
style.rotation
style.rotation
style.rotation
style.rotation
style.rotation
style.rotation
style.rotation
«Къартлыкъгъа» Къартлыкъ, сени келгенинге хош тюлме,Ийнан анга,Уруш этмей бой салалмам къутсуз джыйрыкъКиши санга,Сымайылны тюшюрсенг да чабхан атныДеу белинденАйырмазса аны алай джашаб тургъанШох элинден
style.rotation
style.rotation
style.rotation
style.rotation
style.rotation
style.rotation
style.rotation
style.rotation
«Къышхы сагъыш»Къыш къыямыт боранлытыб титиретед,Къуу кюнлени бирем-бирем седиретед,Джюрегиме кетмез бушуу тюшюреди,Ахыр кюнню кёз аллыма келтиреди.
«Дуния деген джилтинди»Дуния деген джилтинди,Уф, дегенлей джукъланыр!..Мени кибик бу джергеЭнтда ненча сукъланыр?..
«Джырчы Сымайыл»Чыкъдым кёклеге учунуб, учуб,Мийикден къараб дунияны кердюм.Мен эшитмеген таууш къалмады,Джашаугъа «сейир, тамаша», -дедим.Маннга келгенед аллай бир кезюу:Джумлай аламгъа айтдым сезюмю,Къарачай тилни сыйлы этдирдим,Къарачай джырны кенгнге эшитдирдим.… Бир кёл басханым джаб-джангыз бир зат:«Джырчы Сымайыл» халкъ атагъан ат,Ёлюб кетсем да ол атым къалыр,Халкъ ауузунда джырым сакъланыр.
«Келлик тёлюге»Къалай насыблы адамлабыз биз!Сёлешир ючюн-хазыр тилибиз.Бютеу аламда болгъан затланыБир да къалмайын барды атлары.Зыгъырдан башлаб, джулдузгъа дериБу тилни ичине кирелле бери…Хар не затны да сыфаты, саныТилибиз кескин тамамлай аны.Келген телюле! Келлик телюле!Сакълагъыз аны, миндемей энин-Къошулгъан къона, къорагъан къайыта,Ол бизни халкъгъа ёкюллюк этсин.
Ахыр джыллары Джырчы Къазахстандан къайтыб келгенден сора Учкуланда, Октябрь элде джашагъанды. Ол джашауун 90-чы джылында, ауруб Гитче Къарачайда Терезе элде ёлгенди, анда джамагъат къабырлада асыралгъанды.
Сау къалыгъыз!