Презентация по казахской литературе на тему Фразеологизмы

№20 лицей-мектебі ,Павлодар қаласыҚазақ тілі мен әдебиет мұғалімі :Бибігуль Мадатқызы Шажанқанова Фразеологизмдердің ұлттық сипатыХалықтық тіліміздегі көркемдегіш эелементтердің бір саласы болып табылатын тұрақты тіркестер тіл тану ғылымының аясында жеке лингвистикалық ілім ретінде аталып жүр.Фразеологизмдер тіл-тілдің бәрінде бар құбылыс және бұларды тілдің бөлекше сипаттағы шырын мен сүрі таусылмайтын дәмді элементері деп айтуға болар еді.Фразеологизмдердің шығарма тілінде қолданылуы жиі кездескенімен, оны қолдану тәсілінің де өзіндік ерекшелігі бар және бірнеше негіздері бар. Фразеологизм құрамы:Фразеологизмдердің қолдану тиянақтылығы.Фразеологизмдердің мағына тұтастығы.Фразеологизм - тіркес тұрақтылығы. 0рыс фразеологизміТерминдерді, күрделі сөздерді, қос сөздерді, нақыл сөздерді, мақал-мәтелдерді, газет айдарларын фразеологизмдерге жатқызу туралы қиыншылық. Фразеологизмнің көп мағыналығыМысалы:Бой бермедіКөзі шықтыДымы құрыдыАт үстіСыңар езуЖүздің көзінен өткендейАузымен құс тістеген Сөз тіркестеріЕркін сөз тіркесіТұрақты сөз тіркесіСөздердің әрқайсысының өз жеке мағынасы болады.Орындарын ауыстыра беруге болады.Олар тура мағынада қолданылады.Мысалы: Дана алтын сағат алды. Алтын сағатты Дана алды.Бәрі жиылып басқа мағына берді.Сөздердің орны тұрақты.Ауыспалы мағынада қолданылады.Мысалы:Дананың төбесі көкке жеткендей болды.«Мына қасқыр тақияңа тар болып тұр ма?»-деді Шымболат күліп. Тұрақты сөз тіркесіАуыз екі сөлеуКөркем әдебиет тіліБұл қол - сенің қолың емес.Біздің сиыр көзіңе түспеді ме?Бұл жұмыс сенің қолың емес.Көзіңді неге уқалайсың, әлде көзіңе шөп түсті ме? Фразеологизмнің түрі1.Фразеологизмнің жалпы халықтық формада қолданылуы2.Фразеологизмдердің авторлық өзгеріске түсіп қолданылуы Фразеологизмнің авторлық өзгерісіАбай ҚұнанбаевІлияс ЖансүгіровМысалы:Нұрлы ақылЕшкі көзденіпТереңге телміріпБойға өлшеп сөйлеуСаңырау қайғыҚарсы жақ кісі таппай болды жүдеу,Көк темір болды жасыл алмас егеу.Салбырап бет моншағы балуандардың,Теп-тегіс төмен қарап,болды күйеу. ЛексикаЛексика-семантикалық өзгертуМысалы:-Уа, жұртым. Қапыда кеткен жайымыз бар еді. Етек-жеңімізді жинай алмай, қанша көшкен жайымыз бар еді, жұртым! Тағы да айтамын, ұраны басқа болса да өрісі Бекежан мырза болмаса шекті абыройдан бір жола айырылар ма еді, әлде қайтер еді?Например:-О, мой народ, Не по добрей воле мы покинули родные места. Когда-то мы свободно кочевали, были сильны. А теперь мы скитаемся. Если я не позвал на помощь Бекежана мурзы, нам бы не избежать беды! Жаңа фразеологиялық тіркесМысалы:-Төсекте басы, төскейде малы қосылған жағалбайлы боламыз!Например: Из того, чьи предки с вами имели общую колыбель. Фразеологизмдік сөзбе сөз аударуА.ҚұнанбаевЛермонтовДүниедегі қызықтың бәрі саған салқын тартқандай, сен бір кәрі.Пускай теперь прекрасный свет тебе постыл –ты слеп, ты сед - Ақынның жаңа фразаларыЖас бұлт, кәрі жартас, тентек өмір, салқын өмір, қараңғы өмір, өткен күннің улары, көңілдің ауыр жүгі... Көңіл қойып тыңдағандарығызға