Ай??ла? ж?не мидиялар,тіршілік орталары. ??рылысыны? ерекшеліктері. ?оз?алуы. ?оректенуі. Тыныс алуы. К?беюі. Биоценозда?ы р?лі ж?не практикалы? ма?ызы.
К_ні: 24.11.2014ж.
СабаKтыS таKырыбы: АйKaлаK (немесе інжуір) ж‰не мидиялар. ОлардыS тіршілік орталары. JaрылысыныS ерекшеліктері. JозCалуы. Jоректенуі. Тыныс алуы. К™беюі. БиоценоздаCы р™лі ж‰не практикалыK маSызы.
СабаKтыS маKсаты:
Білімділік: ОKушылардыS білім даCдысын Kалыптастыру.
ДамытушылыK: ОKушылардыS п‰нге деген KызыCушылыCын арттыру. ОKушылардыS ™зін – ™зі дамуына жетелеу ж‰не оKушылардыS ойлау, есте саKтау Kабілетін арттыру.
Т‰рбиелік: `KыптылыKKа ж‰не табиCатKа деген с_йіспеншілігін арттыру.
СабаKтыS типі: ЖаSа сабаKты игеру
СабаKтыS к™рнекілігі: интербелсенді таKта, KимаKаCаздар, бейнек™рініс.
І Кіріспе
`йымдастыру кезеSі: - оKушылармен амандасу
- сыныптыS тазалыCын тексеру
- сыныптыS кезекшілігін аныKтау
- оKушыларды т_гендеу
- сабаKKа дайындыKтарын тексеру
- оKушыларды топKа б™лу; (психологиялыK тренинг арKылы)
^й тапсырмасын тексеру кезеSі:
БіліміSді сынап к™р. (сaраK-жауапоKушыларCа ауызша сaраKтар Kоямын,олар жауап береді)
1.`лулар типініS кластарын атаSдар?
( бауыраяKтылар,басаяKтылар,KосжаKтаулылар)
2.Тип неге «aлулар» деп аталCан? (бaл топтаCы ж‰ндіктер денесі буылтыKсыз, ™те жaмсаK ж‰не дене Kaрылысы aKсас болCандыKтан, aлулар типіне жатады)
3.`луларда жаSадан пайда болCан Kандай м_шелер ж_йесі бар, олар Kандай Kызмет атKарады? (тіс орнына _ккі, асKа Kатысты без бауыр м_шелері дамыCан)
4.`лулар Kалай тыныс алады? (KaрлыKта тіршілік ететін aлулар ™кпе арKылы тыныс алады, ал суда тіршілік ететіндер шапанша астында орналасKан желбезек арKылы ж_зеге асады)
5.`лулар Kалай KозCалады? (аяKтары арKылы KозCалады)
Кесте толтырып, дaрысына (+) белгісін, дaрыс келмегеніне (-) таSбасын KойыSдар
`лулар типі
Дене Kуысы
АсKорыту ж_йесі
АртKы ішек
Аналь тесігі
Тынысалу ж_йесі
Jантарату ж_йесі
СорCыштар
Пайда болCан жаSа ж_йе туралы KысKаша баяндап жазыSдыр
Ж_зімaлу
АйKaлаK
ІІ Негізгі б™лім.
JысKаша м‰лімет беру.
Бaлар – Жер шарына кеS таралCан к™пжасушалы ж‰ндіктер. Олар мaхитта, теSізде, тaщы суKоймаларында, ™зендерде тіршілік етеді. KaрлыKта кездеспейді. JосжаKтаулы aлулар класыныS ™кілі айKaлаK. ОлардыS баKалшаCы ашып – жабылатын екі жаKтаудан тaрады. СондыKтан бaл ж‰ндіктер KосжаKтаулы aлулар деп аталCан.БaлардыS бас б™лігі жойылып кеткен. Денесі тек тaлCа ж‰не аяKтан Cана Kaралады.
АйKaлаK судыS т_бінде мекендеп, сондаCы KaмCа денесініS доCаланCан алдыSCы б™лігімен к™міліп жатады. Дене тaрKы он сантиметрдей. Жотасынан майысKаK сіSірмен байланысKан екі жаKтаулы бауыр жаCынан ашылып - жабылатын баKалшаCы болады. БаKалшаKтардыS арасынан ай не KaлаK т‰різдес пішіндегі аяKтары к™рінетіндіктен айKaлаK деп аталады.
АйKaлаKтыS баKалшаCынан былKылдаK денесі к™рінеді, басы жойылып кеткендіктен, денесі тaлCа мен аяKтан Kaралады. АяCыныS Kасында айKaлаKтыS аузы к™рінеді. АуыздыS екі жаCында Kармалауыштары ж‰не тіл т‰різді аяCыныS екі Kапталында таKташалы желбезектер болады. желбезектерді кірпікшелер Kаптап жатады. Сол кірпікшелер KимылдаCанда су кіріс симфонынан еніп, шыCару сифонынан сыртKа шыCады. Сифондар айKaлаKтыS артKы жаCында бірініS _стінде бірі орналасады. Су астыSCы кіріс сифонымен енгенде, онымен Kоса aсаK ж‰ндіктер де айKaлаKтыS баKалшаCына енеді де, судыS аCынымен аяKтыS _стіSгі жаCындаCы ауызCа барып, _лкен тоспаaлуCа aKсас- асKорыту ж_йесіне т_седі. АйKaлаKта бас болмаCандыKтан, оныS тілі, жaтKыншаCы жоK, сондыKтан Kорек алдымен ™Sешке, одан KарынCа ж‰не ішекке ™теді. АйKaлаKтыS бауыры жаKсы жетілген , оныS ™зегі KарынCа ашылады.АйKaлаK б_йрегі арKылы з‰р шыCарады. АйKaлаKта арнаулы сезім м_шелері болмайды. АйKaлаK-дара жынысты ж‰ндік, біраK оныS аталыCын аналыCынан айыру оSай емес.
Мидия-калифорниялыK мидиялар-"бисал тізбегі" деп аталатын талшыKтары арKылы жартастарCа жабысып тірішілік етеді.Гамбут хитондары-"KаKпаKша" аталатын сегіз тілемшеден тaратын aлулар. М_йізді aлудыS артKа Kарай баCытталCан м_йіз т‰різдес ™сінділері бар KараKошKыл KабыршаCы болады. JосжаKтаулы aлулардыS аCаштан жасалCан Kaрылыстар мен кеме т_бін тесетін т_рлері бар. Олар ™те Kауіпті зиянкестер болып табылады. ДенесініS алдыSCы б™лігіндегі KосжаKтаулы кішкене баKалшаCымен с_ректі бaрCылан теседі. С™йтіп ™зіне жол салады да, аCашты пайдалануCа жарамсыз етеді.
Жасырын сурет. ТаKтада к™рсетлген суреттердіS атын атау.
ІІІ.Jорытындылау: Бекіту кезеSі.
С‰йкестікті тап:
БауыраяKтылар
JосжаKтаулылар
БасаяKтылар
1- ж_зімaлу; 2 – тоспаaлу, 3 – жалаSаш шырышты, 4 – KошKарм_йіз, 5 – кальмар, 6 – каракатица, 7– сегізаяK, 8- айKaлаK , 9- кальмар
IV. ^й тапсырмасын беру кезеSі: §45 оKу, 2 беті. «БіліміSді сына»
V БаCалау. ОKушыларды баCалау.
15