Конспект урока по крымскотатарскому языку на тему: Адий джумле.


5-А,5-Б 21.11.2016
Дерс конспектиДерс мевзусы: «Адий джумленинъ талили».
Дерс макъсады: 1. «Кениш олгъан ве кениш олмагъан» акъкъында талебелернинъ бильгилерини умумийлештирмек, текрарламакъ.
2. «Адий джумленинъ талили» мевзусынен багълы янъы малюмат бермек ве пекитмек.
3. Талебелернинъ агъзавий ве язма нутукъларыны зенгинлештирмек, инкишаф этмек.
4. Талебелерге Ватангъа, Ана тильге севги дуйгъуларыны ашламакъ.
Дерс теминаты: дерслик, джедвель, презентация
Дерс кетишатыI.Тешкилий къысым. Селямлашув, дерске кельмегенлерини къайд этюв, талебелерни дерснинъ макъсадынен танытув.
II.Кечкен мевзуны тешкерюв, текрарлав.
Фронталь суаль – джевап:
1.Айырыджы нени анълата? Насыл суаадерге джевап бере?
2.Кениш олмагъан джумлелер бу насыл джумлелер?
3.Хитап бу не?
4.Кириш сёзлер бу не?
III. Янъы мевзуны анълатув:
Джумлелерни окъунъыз. Муптеда ве хаберни къайд этинъиз.
1.Танъ атты. 2. Татам байрам къавеси пиширди. 3. Битам дуа окъуй. 4. Эмджем янъы машина алды.
Эр бир джумледе къач муптеда ве къач хабер бар?
Буны билинъиз:
Джумлелер адий ве муреккеп ола.
Бир муптедасы ве бир хабери олгъан джумлеге адий джумле дейлер.
Окъунъыз. Джумлелерде къач муптеда векъач хабер бар?
Чанъ къакъылды, талебелер сыныфкъа толушты.
Наджие шиир айтты, Амет исе йырлады.
Энвер чокъ бекледи, амма Амет кельмеди.
Къапу ачылды ве одагъа мышыкъ чапып кирди.
Джумлелерни дефтеринъизге язып алынъыз, муптеда ве хаберлернинъ астыны сызынъыз.
Буны билинъиз:
Эки ве экиден зияде адий джумлелерден ибарет олгъан джумлеге муреккеп джумле дейлер. Муреккеп джумлени тешкиль эткен адий джумлелер арасында виргюль къоюла, меселя:Къыш кельди, авалар сувуды.
Эки адий джумлени къошып, муреккеп джумле япынъыз.
Нумюне: Дерс битти. Эр кес эвге ашыкъты. – Дерс битти, эр кес эвге ашыкъты.
1.Мен денъизни севем. Эдие исе дагъларны севе.
2.Бабам одун парлай. Мен исе онъа ярдым этем.
3. Биз шеэрде яшаймыз. Лякин мен койни бегенем.
.Муреккеп джумлелерни окъунъыз.
1. Саба эрте турам мен,Эль-бетимни ювам мен.
2. Кунеш джумерт шавле сача,Етише бол берекет.
3. Къушчыкъ мине чалашкъа,Хораз чыкъа бир ташкъа.
Бу джумлелер къач адий джумледен ибарет? Оларда къач муптеда ве къач хабер бар? Муреккеп джумлелерде адий джумлелер бири-биринден насыл ишаретнен айырылгъан?
Джумлелерни дефтеринъизге язынъыз.
Джумлелерни окъунъыз.
1. Февзи сютлю чай севе.
2. Ешиль дагълар коюмизни яраштыра.
3. Хораз кете авлакъкъа,Къоян къайта дагълыкъкъа.
Эв иши.
Джумлелерде къач муптеда ве къач хабер олгъаныны бельгиленъиз. Бу джумлелер адий я да муреккепми?
1. Акъшам олды, кунеш батты.
2. Спектакль битти, артистлер санагъа чыкъты.
3. Куньлер кече, ай кече.
4.Авалар къыза, къар ирий.
Джумлелерни язып алынъыз. Муптеда ве хабернинъ астыны сызынъыз.
Текрарлав ве пекитюв ичюн суаллер ве вазифелер1.Джумле бу не?
а) там фикирни ифаделеген сёз я да сёзлер группасы;
б) эки яда экиден зияде сёзлер группасы.
2. Джумлелер макъсадына коре насыл чешитлерге болюне?
а) адий, муреккеп джумлелер;
б) икяе, суаль, эмир джумлелери.
3.Эмир джумлесини бельгиленъиз:
а) Саба Риза пек эрте уянды.
б) Дерске яхшы азырлан.
в) Сиз Сеттар эмджени танымайсынъызмы?
4. Икяе джумлесинде:
а) бир шей акъкъында сорала;
б) бир шей акъкъында хабер я да икяе этиле.
5.Эмир джумлеси насыл маналарны бильдире?
а) риджа, эмир,теклиф, ялварув;
б) суаль,къуванч,ачув.
6. Къайсы джумленинъ сонъуна суаль ишарети къоюла?
а) Биз байрамгъа азырланамызб) Сиз байрамгъа азырландынъызмы7. Муптеда ве хабер:
а) джумленинъ экинджи дередже азалары;
б) джумленинъ баш азалары.
8. Сёз бирикмесинде:
а) баш ве таби сёз ола;
б) муптеда ве хабер ола.
9.Муреккеп джумле:
а) эки сёзден ибарет;
б) эки ве экиден зияде адий джумлелерден ибарет.
10. Муреккеп джумлени къайд этинъиз:
а) Мен къартбабамдан «Арзы къыз» эфсанесини эшиттим.
б) Адиле савутларны ювды, къардашы исе эвни джыйыштырды.