Биология п?нінен Буылты? ??рттар типі 7 сынып
БуылтыK Kaрттар типі
СабаKтыS таKырыбы: §46. БуылтыK Kaрттар типі МаKсаты: 1.Білімділік: ОKушыларды буылтыK Kaрттар типіне жататын ж‰ндіктердіS негізгі ерекшеліктері, ішкі Kaрылысы, тіршілік ‰рекетімен таныстыру. 2. Т‰рбиелік: ОKушыларды с_ліктіS халыKтыK медицинада емдік маKсатта пайдасы жайында айта отырып, табиCаттаCы ж‰ндіктерді KорCауCа баулу 3. ДамытушылыK: ОKушылардыS ойлау Kабілеттерін, дамыта отырып, байKампаздыKKа, ™здігінен Kорытынды жасауCа даCдыландыру СабаKтыS типі: жаSа сабаKты меSгерту. СабаKтыS т_рі: зерттеушілік тaрCыдан сабаK. СабаKтыS ‰дісі: т_сіндірмелі к™рнекілік. СабаKтыS к™рнекілігі: интерактивті таKта, компьютер, суреттер. П‰наралыK байланыс: жаратылыстану п‰ні, медицина.
I. `йымдастыру кезеSі.
1. С‰лемдесу, т_гелдеу
2. ОKушылардыS Kaрал – жабдыCын тексеру
3. ОKушылар назарын сабаKKа аудару
II. ^й тапсырмасын сaрау
1. Жaмыр Kaрттар типіне жататын ж‰ндіктердіS пайда-зияны туралы ‰SгімелеSдер.
2. ЖалпаK Kaрттар мен жaмыр Kaрттарды салыстырып, типтік атауыныS неге негізделгенін д‰лелдеSдер.
III. ЖаSа сабаKты т_сіндіру
БуылттыK Kaрттар – денесі шaбалыSKы, _ш Kабаттан тaратын к™пжасушалы ж‰ндіктер. ОлардыS денесі буылтыKтарCа б™лінген, соSCы Kуысы бар, екі жаKты симетриялы болып келеді. Денесі саKина т‰різді буылтыKтарCа б™лінгендіктен, бaлар буылтыK Kaрттар типі деп аталCан. БaлардыS 9 мыSCа жуыK т_рлері теSіздерде, тaщы суларда, KaрлыKты мекендейді.
БуылттыK KaрттардыS кластары
1. JозCалыс кезінде тірек болып, сaйыKтыK к_йдегі KаSKа Kызметін атKарады;БуылтыK Kaрттарда тaSCыш рет тaйыK Kанайналым ж_йесі пайда болCан. СоSCы Kуыс - целом деп аталады. Целом аралыK Kабаттан пайда болCан. Jaрттар денесіндегі соSCы KуыстыS Kызметі:
2. ІшектіS ж‰не дене KабырCасыныS ™з алдына жеке жaмыс атKаруына м_мкіндік жасайды;
3. Ішкі м_шелердіS ж‰не дененіS м™лшері жаCынан ед‰уір aлCаюына к™мектеседі;
4. Jуыс ішіндегі сaйыKтыKтыS к™мегімен Kaнарлы заттарды, зат алмасудыS соSCы ™німдерімен газды тасымалдайды.
5. Зат алмасудыS соSCы ™німдері мен сaйыKтыKтыS артыK м™лшері жинаKталатын орын бола алады;
6. АCзадаCы Kысымды реттеуге Kатысады.
БуылтыK Kaрттарда Kантарату ж_йесі жаKсы дамыCан. ОлардыS к™пшілігінде KанныS т_сі Kызыл болады. Jан тарату ж_йесі арKа ж‰не KaрсаK Kан тамырларынан Kaралады. JанныS аCуын арKа ж‰не KaрсаK Kантамырларын саKина т‰різденіп жалCастыратын «ж_рекше» реттейді. БуылтыK KaрттардыS ж_йке ж_йесі жaтKыншаK маSындаCы бірімен-бірі жалCасKан екіжaп ж_йке т_йінінен ж‰не Kатарласа созылCан KaрсаK ж_йке тізбегінен тaрады. ^стіSгі екі т_йін – жaтKыншаK_сті ж_йке т_йіні. Ал астыSCы екеуі жaтKыншаKасты ж_йке т_йіні деп аталады. JaрттыS бас б™лігінде орналасKандыKтан, жaтKыншаK_сті ж_йке т_йіні кейде «ми» деп те аталады.
БуылтыK KaрттарCа т‰н ерекшеліктердіS бірі – айрыKша KозCалыс м_шелерініS болуы. Мaндай м_шелер Kaрт денесіндегі буылтыKтардыS ‰рKайсысыныS екі Kапталын бойлай орналасады. Оны параподия дейді. «Параподия » с™зі «аяKKа aKсас» деген aCымды білдіреді.
Параподия дегеніміз – aшында бір буда Kылтандары бар денеден бaлтиып шыKKан ™сінді.
БуылтыK KaрттардыS к™беюі
Денесінде кірпікшелері бар дерн‰сіл пайда болады. Ол трохофора деп атайды. С_ліктердіS Kaрылысы мен тіршілік ‰ректі ерекше назар аударады. С_ліктердіS бас б™лігі нашар ажыратылады. ОлардыS денесінде буылтыKтары болады. Jылтандары да жоK. ЖaмыртKасын пілл‰ге салады. Тура дамиды – aрыKтанCан жaмыртKалардан жас с_ліктер ™рбиді.
IV. ЖаSа сабаKты бекіту
Т™мендегі берілген ‰ріптердіS орындарын алмастыру арKылы биологиялыK терминдік с™здер Kaрастыру керек.
Р
Е
О
Ф
О
Р
А
Т
Ы
J
Е
И
Х
С
І
Т
Я
Л
С
^
Н
Д
О
Ц
Е
Л
И
Ы
У
Л
П
А
Р
А
Н
О
Д
У
Я
І
Ш
^
Т
К
Е
М
И
Б
А
К
Жауаптары: 1. Нереида 2. Параподия 3. Трохофора 4. Целом 5. С_лік 6. БуылтыK 7. Баяу 8. Имек 9. ^ш
V. ^й тапсырмасы:
1. §46. БуылтыK Kaрттар типі.
1. ШaбалшаSныS ішкі KaрылысыныS суретін салып,атауларын жаз.