Шеміршекті балы?тар туралы саба?
Батыс Қазақстан облысыТаскала ауданыЖББ Амангелді орта мектеп-балабақшасыЖоғары санатты биология пәнінің мұғаліміАкжигитова Алия Аубекеровна
Шеміршекті балықтар класыСабақтың тақырыбы:
Сабақтың мақсаты:а) Білімділік. Оқушыларға шеміршекті балықтар класы бойынша тән белгілеріне тоқталу, олардың қаңқасы тек шеміршектен тұратынына түсінік беру; алған білімдерін саралай отырып бір жүйеге келтіру, тақырыпты есте сақтау.ә)Дамытушылық. Оқушылардың сабаққа белсенділігін арттыру, кітапқа деген қызығушылығын дамыту, мәтінмен жұмыс істей білу, тақырыптағы негізгі ұғымды тауып, сызбанұсқаны толтыруға машықтандыру, білімін нақтылау және қисынды ойлануын дамыту.б)Тәрбиелілік. Оқушыларды өзбетінше ізденімпаздыққа, шығармашылық қабілеттерін дамытуға,еңбектенуге,өзара білімдерін тексеріп бағалауға, адамгершілікпен ұжымдық қарым-қатынас жасауға тәрбиелеу.
style.rotationppt_wppt_y
Сабақтың типі:Білім тексеру сабағыСабақтың түрі:Жарыс сабақӘдістері:СТО технологиясы (сатылай кешенді талдау), демонстрациялау, тест.Көрнекілігі:Проектор, жылжымалы тақта, тірек-сызбалар, кестелер, сулы препараттар
Сабақтың жүру барысы: Сабақтың жоспары: І. Ұйымдастыру. ІІ.Үй тапсырмасын тексеру.1.Миға шабуыл (оқушыларға «Бинго» ойынын ойнату.2.Тірек -сызбамен жұмыс3. Сәйкестендіру кестесі. Сергіту сәті. «Балық аулау» ойыны. (топтастыру)ІІІ. Мағынаны тану (Өзара оқыту әдісі бойынша тақырыпты оқытып талдату)ІV.Ой қозғау. Мәтінмен жұмыс.V.Ой қорыту. 1. Өз ойларын топтастыру.2.Шеміршекті балықтардың ішкі құрылысы3.Кестені толтырVІ. Ой дамыту (шығармашылық жұмыс)Шеміршекті балықтардың ерекшелігі.
style.rotation
style.rotation
І.Ой қозғау (нені білеміз?) Миға шабуыл
ppt_y
15328467109121113141516171819202122232425
1.Желілі жануарлардың үш тип тармағы қалай аталады?Бассүйексіздер, қабықтылар, омыртқалылар
style.rotation
15328467109121113141516171819202122232425
15. Бассүйексіздер тип тармағының өкілі?Қандауырша.
15328467109121113141516171819202122232425
4. Омыртқасы жоқ желілі жануардың өмір бойы сақталатын құрылыс мүшелері?Желі.
style.rotation
15328467109121113141516171819202122232425
16. Қандауырша деп аталуы?Құйрық жүзбеқанатының пішіні медицина құралы – қандауырға ұқсас болуы.
15328467109121113141516171819202122232425
2. Қандауыршаның өзіне тән ерекшелігі .Терісінің сыртында жұқа сырқабықтың болуы
style.rotation
15328467109121113141516171819202122232425
6. Қаңқаның қызметін не атқарады? Желі.
style.rotation
15328467109121113141516171819202122232425
17. Желілілердің дене құрылысында, тіршілік әрекетінде омыртқасыздарға ұқсас белгілерді атаңдар ?Үш қабатты, екі жақты симметриялы, соңғы қуысты.
style.rotation
15328467109121113141516171819202122232425
3.Асқорыту жүйесінің ерекшелігі неде?Жұтқыншағы әрі ас қорыту әрі тыныс алу қызметін атқарады.
style.rotation
15328467109121113141516171819202122232425
5. Қандауыршаның жүрегінің қызметі не арқылы орындалады ?Құрсақ қолқа қан тамыры.
15328467109121113141516171819202122232425
18. Жүйке түтігі қандай қызмет атқарады ?Орталық жүйке жүйесінің
Тірек- сызбамен жұмыс
Кестені толтырҚандауыршаға белгілерОмыртқасыздармен ұқсас тән белгілер1. Қантарату жүйесі-тұйық. 2. Желісі бар . 3. Жүйке жүйесі жүйке түтігінен тұрады4. Дененің соңғы қуысы болады5. Денесі үш қабақтан тұрады . 6. Жұтқыншақтың екі бүйірінде көптеген желбезек саңылаулары бар.7. Ішкі қаңқасы-желі.8. Денесі екі жақты симметриялы .9. Сырттай ұрықтанады.10.Аналь тесігі бар.
Сергіту сәті"Балық аулау" ойыны
ppt_xppt_y
style.rotation
құстаржорғалаушыларқосмекенділержақсүйектілержақсүйексіздерсүтқоректілерсүйектішеміршектібалықтардөңгелекқауыздыларминогалармиксиналар
style.rotationppt_wppt_y
style.rotationppt_wppt_y
style.rotationppt_wppt_y
style.rotationppt_wppt_y
style.rotationppt_wppt_y
style.rotationppt_wppt_y
style.rotationppt_wppt_y
Балықтар Сүйекті балықтар Шеміршекті балықтар
Тақта желбезектілер (730 түр)Шеміршекті балықтарТұтасбастылар (30 түр)АкулаларСкаттар1. ХимератектестерМұхиттар мен теңіздерде1-класс тармағы2-класс тармағыотрядтарыотрядтары
Шеміршекті балықтар1. Анықтама. Қанқасы тек шеміршектен тұрады. Дене пішіні әр түрлі. Акулалардың денесі созылыңқы, жұЖалпақ құрттармыр, ұршық тәрізді. Скаттардың денесі қабысып жалпайып кеткен. 3. Тіршілік ортасы. Су түбінде, барлық мұхиттардың субтропикалық және тропикалық теңіздерінде мекендейді 2. Сөзтаным. Ихтиология (грекше “ихтис” – балық, “логия” – ілім, ғылым) деп аталады.4. Сыртқы құрылысы. Денесі бас, тұлға, құйрық бөлімдерінен тұрады. Бас бөлімінде жұп танау тесігі, екі көзі бар. Тұлға бөлімінде: жұп көкірек, жұп құрсақ, дара арқа жүзбе қанаттары орналасқан. Құйрық бөлімінде: сыңар құйрық және аналь жүзбе қанаттары бар.
7. Тыныс алуы: Желбезектерінде – желбезек доғалары – желбезекаралық перде – желбезек шашақтары болады. Желбезек доғаларының саны 5 жұп. Тыныс алуы ауыз қуысының қозғалуына сәйкес болады. 8. Қан айналым жүйесі. Жүрегі екі қуысты: 1 құлақша, 1 қарыншадан тұрады. Қан айналым шеңбері – 1. 6. Қоректенуі. Көпшілік түрі теңіз түбіндегі жәндіктермен қоректенеді. Акуланың жағы шеміршекті әрі қоғалғыш. Жаққа ірі үшкір тістер орналасады, тілі нашар дамыған. Ауыз қуысы жұтқыншаққа жалғасады. Жұтқыншаққа желбезек саңылаулары ашылады, жұтқыншақ өңешке, өңеш көлемді қарынға жалғасады. Ас шегі қысқа, оған бауырдан келетін өт өзегі ашылады. Тік шегі клоакаға ашылады. Тоқ шегі жуан. 5. Дене құрылысы: Терісі екі қабаттан тұрады. Сыртқысы – эпидермис, көп қабатты эпителий, ішкі – нағыз тері қабаты, дәнекер ұлпасын тұрады, эпидермисінде безді жасушалар көп. Шеміршекті балықтардың терісі ұсақ бүртікті.
11. Сезім мүшелері. Иіс сезу мүшелері өте жақсы дамыған. Қанның иісін 0,5 шақырымнан сезе алады. Көзінің қасаң қабығы – жазық, көз бұршағы шар пішінді болып келеді. Есту мүшесі тек ішкі құлақтан тұрады. Бүйір сызығы жақсы дамыған.10. Жүйке жүйесі. Тіршілік етуіне байланысты миы жақсы дамыған. Ми бөлімдері: алдынғы ми, аралық ми, ортаңғы ми, мишық, сопақша ми. Жылдам жүзу әрекеттерін реттейтін мишығы жақсы жетілген. Акуланың миынан денесіне он жұп жүйкелер – дене бөліктеріне және жұлыннан да жеке жүйкелер таралады. 9. Зәр шығару. Таспа тәрізді жұп бүйрегі болады. Бүректерде қаннан сүзілген зәр заттары бір жұп несепағар өзегі арқылы клоакаға келеді. Зәр заттары клоакадан тікелей сыртқа шығарылады.
13. Жіктелуі. Шеміршекті балықтар 2 класс тармағына бөлінеді. Олар: тақтажелбезектілер және тұтасбастылар.14. Ерекшелігі. Балықтардың қаңқасы тек шеміршектен түзіледі, көпшілігі іштей ұрықтанады, адамға қауіптісі сұр акулалар, кеңінен таралған – жолақ акула. 12. Көбеюі. Шеміршекті балықтар – дара жынысты. Аталықтарында – жұп аталық және жұп тұқым жолы, ал аналықтарында жұп аналық без және жұп жұмыртқа жолы болады. Шеміршікті балықтардың көпшілігі іштей ұрықтанады.Аналықтары ұрықтанған үылдырық шашады, ал кей түрлері тірі шабақтайды. Уылдырықтарының саны аз. Кей түрлері ұрапқтарына қамқорлық жасайды.
Аталық мысық акуланың ішкі құрылысы
1 – ауыз;2 – танау тесігі;3 – көз;4 – желбезек және желбезек саңылауы;5 – көкбауыр;6 – несепағар;7 – тұқым көпіршігі;8 – құрсақ жүзбеқанаттары;9 – жүрек;10 – көкірек жүзбеқанаттары;11 – үш қалақты бауыр;12 – аталық без;13 – қарын;14 – тоқ ішек;15 – клоака;16 – аналь жүзбеқанаты;17 – құйрық жүзбеқанаты.
Қандауыршаға тән белгілерАкулаға тән белгілер1. Қантарату жүйесі – тұйық.2. Бас қаңқасы бар.3. Жүйке жүйесі жүйке түтігінен тұрады.4. Белсенді тіршілік етеді.5. Іштей ұрықтанады.6. Жұтқыншақтың екі бүйірінде көптеген желбезек саңылаулары бар.7. Ішкі қаңқасы – желі.8. Жұп жүзбеқанаттары бар.9. Желісінің қалдығы сақталған.10. Сырттай ұрықтанады.11. Аналь тесігі бар.12. Асқорыту жүйесі клоакамен аяқталады.13. Тоқ ішегінде оралма қатпар бар.
Қандауыршаға тән белгілерАкулаға тән белгілер 1, 3, 6, 7, 10, 11 2, 4, 5, 8, 9, 12, 13
V.Ой дамыту(Шығармашылық жұмыс)
V.БағалауVI.Үйге тапсырма:Амангелді ауылының өзен-көлдеріндегі балықтар тіршілігі туралы хабарлама.
Бағалау кестесіР/сОқушының аты-жөніМиға шабуылТірек-сызбамен жұмысТест сұрақ-тарыБалықтың ішкі құры-лысыКестені тол-тырОй дамытуҚоры-тынды баға1234567891011Қорытынды нәтижеде: сапа - %, үлгерім- %