Презентация 3 орогойу оро туппут поэт

Темата: Yc өрөгөйу өрө туппут Чуор поэт. Толордо: Степан Васильев аатынан Ньурба 1 №-дээх оскуолатын 3 «а» кылааhын уорэнээччитэ Иванов Витя.Салайааччылар: Григорьева Д.В. Иванова Р.С. Проблемата: Олох хаамыыта кун-туун аайы балысханнык сайынна,о5о Интернет нөнуө аан дойдуну барытын көрөн олорор кыахтанна. Ол оннугар аттыгар баар бэйэтин норуотун оло5ун-дьаhа5ын, киэн туттар дьоннорун билэ-көрө сатааhына намтаата. Yлэм то5оостоо5о: Yтуө санаа , кэрэ, таптал -бугунну куннэ хас биирдии киhи ис туруга ол эбэтэр, духуобунай өйө- санаата буолар кэмэ тиийэн кэллэ. Саба5алааhын:өскө хас биирдии о5о дойдутун историятын биллэ5инэ, кини төрөөбут дойдуга таптала, киэн туттуута урдуө, сайдыа этэ. Yлэм сыала: Н.Чуор төрөөбут дойдуга тапталы, киэн туттууну хоhуйар айымньыларын билсии. Соруктар:1.Николай Чуор олорон кэлбит оло5ун, улэтин-хамнаьын туьунан матырыйааллары хомуйуу2. Поэт айымньыларыгар утуө5э, кэрэ5э эрэли уөскэтэр өруттэрин булан уөрэтии.3. Николай Чуор туhунан о5олор билиилэрин ырытыы. Чинчийиллэр объект: суруйааччы хоhоонноро, бэлиэтээhиннэрэ3 кылаас уөрэнээччилэрэ. I.Сурун чааhа 1.1 Николай Чуор –мин айма5ым. Николай Чуор- мин Кундээдэ5э олорор эбэм, норуот ырыаьыта Данилова Матрёна Васильевна быраата, ийэм таайа. Эбэм эбэтэ уонна Чуор эбэтэ бииргэ төрөөбуттэр. Николай Иванович Харитонов-Николай Чуор 1935 сыллаахха бэс ыйын 2 кунугэр улуус биир саамай кэрэ айыл5алаах алааьыгар-Куочайга кун сирин көрбутэ. Сэрии сылларыгар утуу-субуу дьоно бары өлөн 6 саастаа5ар тулаайах хаалан, , Аранастаах детдомугар иитиллибитэ. 1.2 Yc өрөгөйу өрө туппут Чуор поэт. Николай Иванович Харитонов – Чуор диэн литературнай псевдонима. Николай Чуор аныгы аа5ааччыга ордук лирик уонна ырыаны айааччы поэтынан биллэр. Таптал темата-ыллыыр ырыата, туойар тойуга.Ол Таптал Кэрэ буолан киирэр. Кини хоhоонноругар «кэрэ» диэн тыл элбэхтик костор. Чуор поэзиятын бэлиэ уратытыгар, «кэрэни» кытта сэргэ икки илии, икки кынат курдук сэргэстэhэ сылдьар «утуө» өйдөбулэ. Поэт «утуө», «кэрэ» категориялары Киhиэхэ эрэ көрөр: Киьиэхэ дьин утуөтэОьох сылааьын кэриэтэТонноххуна ириэриэ5э,Ыалдьар куннэр утуөрдуө5э.«Утуө эрэ уөруутунөрөгөйдуу туруо5ун,Сырдык эрэ санаанан Салайтарар буолуо5ун! Бу ус өрөгой-утуө, кэрэ, таптал утумнаhан, ситэрсэн «дьол» өйдөбулун биэрэллэр. Онтон киhи анала-дьолу көрдөөhун. Чуор поэзията ыраас сырдык ыралаах, өруу уөруу аргыстаах. 1.3 «Умнуом суо5а Ньурбабын» (Чуор ырыалара-ымыылара) Мин Чуор төрөөбут дойдуга таптал туhунан хоhоонноругар тохтуом этэ. Ньурба туhунан хоhоонноро уостан туспэт ырыа буолан билиннэ дылы ылланаллар.«Хаhан ханна да буолуумУмнуом суо5а Ньурбабын,Умсул5аннаах эдэр саасУмуллубат уоттарын»,- диэн хоhуйбута 1973 сыллаахха «Ньурба вальсын»суруйарыгар Ырыаьыт Максим Фёдоров поэт Чуор тылларыгар: Кунду кэрэ кэмнэрбэрКөтө5уллэн ыллаабытКуөх сирэммэр кэлиэ5им,Кулэн оонньоон ааhыа5ым. Ньурбам самаан сайына,Ньурбам көмус куhунэ,Ньурбам кылбаа кыhына,Ньурбам ча5ыл сааскыта!-диэн төрөөбут дойдуга төлөннөөх таптал этиллэр кэрэ ырыатыттан бар дьон уонна ыччат төhөлөөх долгуйа уөрэрий? Ньурба туhунан 23 хоhоону буллум.Yөрэнэр оскуолам гимнэ эмиэ Николай Чуор хоhооно Кундээдэ, Антоновка, Чуукаар, Хорула, Онөлдьө, Yөдэй, Куочай туьунан хоhоонноро барыта биhиэхэ патриотическай иэйиини көбутэр дьиктилээхтэр. Кыталык» культура киинигэр 2011 сылга Ньурба оройуонун баhылыга Прокопьев В.М. бирикээhинэн Николай Чуор аата инэриллибитинэн биhиги киэн туттабыт. Чуор кинигэлэрэ 1.Николай Чуор диэн кимий? Суруйааччы-34 ырыаьыт-3, учуонай-32.Толору аатын билэ5ин дуо? билэр-33.«чуор» диэн тыл суолтата тугуй? Ыраа5ы истэр-11 Сытыы майгылаах-5Сыыьа-24 4.Николай Чуор ханнык хоьооннорун,ырыаларын билэ5иний? билэр-125.КЦ «Кыталык» Чуор аатын сугэрин билэ5ин дуо? билэр 17 суох 23 II Практическай чааhа2.1 Ыйытынньык тумуктэрэ 2.2 Хоhоону ырытыы тумуктэрэ Чуор поэзиятын бэлиэ уратытыгар, «кэрэни» кытта сэргэстэhэ сылдьар «утуө» өйдөбулэ.Ону маннык холобуртан көрөбут: 45 хоhоону ырыппыппар : «утуө»-14, «кэрэ»-39, «таптал»-16 төгул туттуллубут. Тумук 1.Бастакы баска Николай Чуор эрдэ тулаайах да хааллар уөрэххэ, улэ5э, олоххо уонна айар эйгэ5э тардыhыыта куустээх буолан Чуор поэт дэтэн бар дьонун ытыктабылын ылбытын биллим.2.Иккис баска киhи ус өрөгөйу- утуө,кэрэ, таптал өйдөбуллэрин эрэ өрө тутан сылдьан, бар дьон сэнээриитин, ытыктабылын ыларын өйдөөтум.3.Уhус баска поэт төрөөбут дойдутун дьин чахчы таптыырын, киэн туттарын элбэх хоhоонноро -дьиннээх патриот буоларын көрдөрдулэр4 баска бэйэм хоьооннору чинчийэн көруубун киллэрдим.О5олорго элбэхтик кэпсиэххэ наада эбит дии санаатым.5.Yлэбин суруйарбар элбэх кинигэ, хоhоон аахтым .Маннык чинчийэр улэни суруйар интэриэhинэй, туhалаах.