Урок-кичээл Демдек ады(Имя прилагательное)


Тема: Демдек адынга катаптаашкын.
Кичээлдин сорулгазы:
Демдек адының шынарларының дугайында билиглерин катаптаары; демдек аттарын чугаага шын ажыглап билирин быжыглаары.
Ɵѳренген чʏʏлдерин сайгарып, бѳлʏктеп, тʏңнеп билиринге ѳѳреникчилерни чаңчыктырары.
Номчулга болгаш билиглерже чʏткʏлʏн хайныктырар, аас чугаазын байыдарын уламчылаар.
Бот-тускайлаң онзагайлары:
Ɵѳренген темазынга сонуургалын оттурар байдалды тургузар.
Бодунуң билиин сайгарып, кʏʏсеткен ажылын шын ʏнелээри.
Ɵѳредилгениң утказын, ажыктыын медерелдиг сайгарып билири.
Метапредметтиг:
Салдынган сорулгага дʏʏштʏр кылыр ужурлуг ажылды планнап, хайгаарап, ооң тʏңнелинге чедериниң болдунар аргаларын тодарадып билирин ѳѳредир.
Бодунуң бодалын шын дес-дараалаштыр илередип, ѳске эш-ѳѳрʏ-биле диалогту тургузар. Бодунуң харыызын, ѳѳренген билиинге даянып алгаш, шынзыдары.
Эрткен темаларда алган билиглерин аразында айтыржып, кылыр ажылын ʏлежип билири.
Билиг бʏрʏзʏ бодунуу-биле кандыг ажыктыгыл, амыдыралга канчаар хереглеттине бээрил деп чʏвени уруглар-биле сайгарар.
Предметтиг:
Демдек адының дугайында, ооң шынарларынын ылгап билири.
Сѳзʏглелге айтырыглар салып, утказын билгениТускай айтыышкын, ʏлегер болгаш бѳдʏʏн алгоритм ёзугаар кʏʏселде кылыры.
Дерилгези: ТСО, предметтиг чуруктар, плакат, сюжеттиг чурук.
Кичээлдин чорудууОрг. кезээ- Экии, уруглар! Оожум олуруп алынар!
- Богун ажык кичээл болур. Ынчангаш бо кичээлде идепкейлиг харыылаарынарны диледим.
- Богун кичээлдин темазын билип алырда, уруглар дараазында шулук номчуурумга, ужуктун адын тывар силер?
Дд: Девип орар моге ышкаш,
«Дэ» деп уннун ужуун корунер:
Дедирлензе узер буга,
Девидедип коргудуп боор.
Ее: «Ие» деп чугаалаан дег,
«Ийе»-даа диген ышкаш.
«Е»- ужук мындыг болур.
Мм: Эргижирээн хирээм бизи Сыйлып калды корунер даан:
Сыйыын топтап орарымга,
«Эм» деп ужук хевири-дир.
Дд Дуга деп соске бижииривис Чуу деп ужугул ол?
Ее: Дырбаашка домей дыка эптиг ужук бар чул ол?
Кк: Кара-оол туруп келгеш,
«Ка» кирген состер адаан:
Кажык, класс, карандаш база.
Аа: Ортузундан дужай хап каан.
Адыр чагы кордунер бе?
Дд: Дыргак, дага состерге дыка тааржыр Чуу деп уннун ужуу боор тывынарам?
Ыы: «Ы» деп ужук ооренир дээш,
Ыынайнып олур сен бе?
- Чуу деп состер унуп келген-дир?
- Богунгу кичээлдин темазын шупту номчуптаалынарам?
2. Катаптаашкын- Ынчангаштын богунгу ажык кичээлдин темазы: «Демдек ады». Катаптаашкын.
- Богун кичээлде чуу деп тема ооренир болдувус?
- Эр, хейлер!
А) Айтырыглар
- Демдек ады деп чул?
- Демдек ады чуну илередирил?
- Демдек ады кандыг кандыг айтырыгларга харыылаттынарыл?
Б. состер-биле ажыл- Самбырада состер бердинген. Состерни номчуптаалынарам.
Тенниг, чойганныг, уттуг, эъттиг, оттуг, хуннуг, сыптыг, куштуг.
- Кандыг состер бижип каан-дыр?
- Состер кандыг айтырыгларга харыылаттынарыл?
- Демдек аттарынын кожумактарын аданарам?
- Демдек аттарын кандыг шыйыг-биле шыярыл?
В.Карточкалар-биле ажыл- Кижи бурузунун партазынын кырында карточкалар бар. Ол карточкаларда шулук, улегер домак, домактар бар. Номчааштын демдек аттарын тывар.
1. Инектиг кижи тодуг,
Хойлуг кижи каас.
- Бо улегер домактын утказын канчаар билип тур силер? (Инектиг кижи тодуг – инектин судун ижип, эъдин чип турар бис, а хойлуг кижи каас-хойнун дугу-биле янзы-буру идик-хепти аргып, кежи-биле чылыг тыва тоннарны база чени чоктарны, борттерни даарап, каастанып кедип турар бис).
Кадык, шыырак, билиглиг, куш-ажылчы кижилер болур.
Соок кыш эрткен, чылыг час келген.
Узун дыттар, кыска шеттер ногаарарган.
Эзиннелдир челип келир.
Эзир куш дег боралайны.
Эстеннедир хадып турар.
Эзим адаа чалаамайны.
6. Ала инек оъттап чор.
- Эр,хейлер!
3. Сула шимчээшкин «Анайларым»
- Уруглар шылай берген боор силер. Шупту оожум туруп келгеш, сула шимчээшкинден кылыптаалынар.
Чалан ак-ак тоннар кеткен Чаны чараш анайларым.
Чалым кырлап, дешкилежип,
Чаржып ойнаар анайларым.
- Оожум олуруп алынар. Бо сула шимчээшкинде чунун дугайында чугаалап турар-дыр?
- Кымнын бажынында ошкулер, анайлар барыл?
- Ошкулер биске чуну берип турарыл?
- Ынчангаш бо азырал дириг амытаннарга ынак, оларны чаптап, хумагалап азыраар бис.
4. Ном-биле ажыл- Ам номунарнын 89 дугаар арынын ажыдыптаалынарам.Мергежилге 231-ни кылыр бис.
Оожум кыдыраажынар ажыткаш, ай-хунун бижиир.
Даглар, хун, бажын, карандаш, конфета, ном, аът.
Д. Сюжеттиг чурук-биле ажыл- Дараазында чурукче коргеш, ийи домактан чогаадыптаалынарам. Домак иштинге демдек ады кирип турар ийи домак чогаадыптаалынар. (Башкы оореникчилери-биле кады куску аргаже агаарлап чорупкан. Аргада ыяштар кылагар, ак хар-биле шыптынган).
Е. Оюн: «Лабиринт»
- Бо оюнда удурланышкак уткалыг демдек аттарын тывар бис.
Порук-кайгал, соок-чылыг, калбак-чинге, узун-кыска, ак-кара, бедик-чавыс, ажыг-чигирзиг, кадыг-чымчак,
Оюн: «Лабиринт».
А Б В Г Д Е Ё Ж З И Б Й К Л М Н
К Л М Б Д Ж А Э Ю К И Я У З У Н
П О Р У К А Й Г А Л Ч А Л Ы Я К
К А А Р Ю Э С Е Г С И К У Р Д Й
Й И Л Г О Ч З Б В К И Ж Г Й Е Ё
Ю Ю Б Е Д И К У Ч А В Ы С И К Л
И У Н Г Ы Н А Д Ы Д З Ё Ю Я Э И
Й Ч Ы Л Ы Г Л Ж Ч Ы М Ч А К Н М
Ч Ю К У И Е Б Х Ц Г С О Т Р И Ы
Щ И К У У К А Р А З С О О К И Ы
Ж Ы Ы Ч И И К И Ы Ч И Н Г Е У Ч

5. Рефлексия
- Чуну катаптап оорендивис?
- Демдек ады деп чул?
- Домакка чуге хамааржып чоруурул?
- Азырал дириг амытаннарны канчаар болдувус?
Бажынга онаалга.
Чогаадыг «Мээн малым»
МБОУ Найыралская начальная общеобразовательная школа



Амырбиде Айланмаа Сергеевна
с.Дружба