?сімдіктерді? тоза?дануы мен ?ры?тануы

М.Тәжин атындағы орта мектеп Биология пәнінің мұғалімі Балмұрат Жұлдыз Қабидуллақызы Мақсаты:Білімділік мақсаты: Өсімдіктердің жынысты тозаңдану мен ұрықтанудың құрылысын тереңірек түсіндіре отырып, білімдерін кеңейту.Дамыту мақсаты: оқушылардың шығармашылық белсенділігінің дамуын, суреттермен кестелермен жұмыс істеу біліктілігін дамыту,өз бетінше жұмыс жасауға дағдыландыру. Тәрбиелік мақсаты: Жинақылыққа,зейін қоя білуге өз бетінше ойлануға тәрбиелеу. І топ ІІ топ ІІІ топ ІV топ Гүл бөлімдері 19Қараша Тозаңдану-аталық тозаңның аналықтың ауызына түсуі. Өздігінен Айқас Бір гүлдің аталық тозаңының сол гүлдің аналығының ауызына түсуі. Бір гүлдің аналығының ауызына екінші гүлдің аталық тозаңының түсуі. (бидай, күріш, сұлы, арпа, асбұршақ, үрмебұршақ т.б. Мәдени өсімдіктер гүлдері ашылмай тұрғанда тозаңданып үлгереді.) (алма, өрік, шабдалы, жөке ағаштары, итмұрын т.б.) а) Ашық реңді ә) Эфир майын көп бөлетіндіктен аңқыған хош иісті б) Тозаңдары өте ірі ,сырты тегіс болмай ілмешікті ,төмпешікті жабысқақ тәтті шірне бөледі в) Майда гүлдері топтанып гүлшоғырына жиналған. (Көбелектер,түкті аралар,жабайы ара-лар,бал арасы,түн көбелектері,қоңыздар, шыбындар шірнесі және тозаңымен қоректену үшін гүлге қонғанда денесіне жабысқан тозаңдар аналық аузына түсіп тозаңдануға себеп болады. а) Тозаңдары өте майда, жеңіл көп болады ә) Аталықтарының жіпшелері өте ұзын және төмен қарай иіліп тұрады.Соққан желге тербеліп,тозаңдарының таралуына бейімделген.Аналығының ауызы қауырсын тәрізді үлпілдеп,тозаңды тез қабылдауға лайықтанған. б) Гүлдері реңсіз в) аңқыған хош иісі болмайды . Гүлсеріктері өзгеріске ұшыраған, тозаңыныңсыртқы қабаты кедір-бұдырсыз тегіс болады.Ол желге жеңіл ұшуға қолайлы . БУНАҚДЕНЕЛІЛЕР АРҚЫЛЫ АЙҚАС ТОЗАҢДАНУ. ЖЕЛ АРҚЫЛЫ АЙҚАС ТОЗАҢДАНУ Ұрықтану – аталық және аналық жыныс жасушаларының қосылуы. Ұрықтану тозаңданудан кейін жүреді. Аналық аузына түскен тозаң аналықтан жабысқақ сұйықтық бөлінгенде жіңішке түтікше шығарып өнеді.Тозаң түтікшесі ұзарып, аналықтың жатынына жетеді. Жатын қуысында көпжасушалы тұқым бүршігі (бірден бірнеше мыңға дейін) бар. Ұрықтанған соң тұқым бүршігінен тұқым, жатынынан жеміс дамиды. Михаил Сергеевич Навашин (1896-1973) І топ Сызбаны аяқтау Тозаңдану Айқас тозаңдану Жел арқылы айқас тозаңданатын өсімдіктер ІІ топ Термин сөзіне анықтама жаз Тозаңдану дегеніміз -Жынысты көбею-Өздігінен тозаңдану- ІІІ топ Тест жұмысы Тозаңдану бұла) тозаңның аталықтан аналық аузына тұсуіӘ) екі жыныс жасушасының бірігуіБ) Тозаң түтігінің өсуі2. Желмен тозаңданатын өсімдікА) алма Ә)қарабидай Б) шие3.Айқас тозаңдану бұл-А) Бір гүлдің аузына түсуіӘ) Бір өсімдік гүлінен тозаңның осы түрдің екінші өсімдік гүліне түсуіБ) Бір түр өсімдік гүл тозаңның екінші өсімдік гүліне түсуі4. Ұрықтану-бұлА) тозаң түкшесінің пайда болуыӘ) аталық пен аналық жасушаларының қосылуыБ) жұмыртқа жасушасының қосылуы1-а 2-ә 3-а 4-ә ІV топ Биологиялық диктант 1.Ұрықтану --------- және ------------ жыныс жасушаларының қосылуы.2. Тозаңдану------------- аталық тозаңның --------- аузына түсуі.3. Бунақденелілер арқылы айқас тозаңданатын өсімдіктер ----------,---------.4. Балара, шыбын, көбелек гүл---------------- қоректенеді. Сен білесің бе, табиғат таңғажайыптарын Гүлдейтін өсімдіктердің ең ірісі шығыс Азияда өсетін Раффлезия гүлі, оның гүлінің диаметрі 1м-ге жетеді, ал салмағы- 6-7 кг болады екен. Оны(сасыған өлік) деп те атайды,шіріген ет тәрізді исі жәндіктерді өзіне тартады. Ең сирек гүлдейтін-Пуйяраймондии. Ол 150 жылдан кейін бір-ақ гүлдейді.Тұқымын жерге тастаған соң тіршілігі тоқтайды екен. Ең сирек гүлдейтін-Пуйя раймондии. Ол 150 жылдан кейін бір-ақ гүлдейді.Тұқымын жерге тастаған соң тіршілігі тоқтайды екен. Библис - жыртқыш өсімдіктердің бір түрі. Желім болу арқылы жәндіктерді еліктіреді. Бөлінген желімге жәндіктер ғана емес сонымен қатар бақа, тіптен құстарда ілініп, жем болады. Австралия елінің тұрғындары осы желімді скотч жасауға пайдаланады. Венерина мухоловка – Жапырағының айналасын қалың тікендеп қаптаған. Әр жапырақта 15-20 тікен бар. Ал жапырақ ортасында 3 ұзын қылшық болады. Жәндік не басқа жануарды бұл жапырақ қызықтырмай қоймас. Егер жапыраққа бір нәрсе ілінсе жабылған жапырақ 30 минуттан кейде бірнеше күнге дейін ашылмайды. Дарлингтония - туысқа жататын жалғыз түр. Калифорнияның батпақты аймақтарында өседі. Жыртқыш өсімдік жапырағы шабуылға дайын тұрған кобра жыланына ұқсайды. Иісі арқылы өзіне жәндіктерді еліктіріп, оларды қорек қылады. Зертханалық жұмыс № 15 Мақсаты : Бунақденелілер және жел арқылы айқас тозаңданатын өсімдіктердің өздеріне тән ерекшелігін анықтау. Байқағыштықты дамыту.Бунақденелілер арқылы айқас тозаңданатын гүлдердің құрылысы.1.Гүлдің сыртқы белгілерін сипатта2.Гүлдің тозаңы қандай болады?3.Бунақденелілерді гүлдің қай бөлігі еліктіреді?Жел арқылы айқас тозаңданатын гүлдердің құрылысыҚайыңның ,теректің гүлдері еліктіре ала ма?Тозаң туралы не айтасың?Мұндай гүлдер хош иіс шығара ала ма?Қорытынды: У З Т А О Ң Н Д А Сөз жұмбақ Тозаңдану бір гүлдің ішінде болады Тозаңы құрғақ ,өте ұсақ Гүлдері ұсақ реңсіз Бітеу гүлдің тозаңдануы Тозаңданы ірі,сырты кедір-бұдырлы Гүлдері ірі, күлтелері ашық реңді Гүлі аңқыған хош иісті Гүлдерінде шірнесі бар Гүлдерінде иісі болмайды Майда гүлдері ірі гүлшоғырына жиналған СӘЙКЕСТЕНДІРУ ТЕСТІ АРҚЫЛЫ ҚҰПИЯ САНДЫ ТАП ЕРЕКШЕ БЕЛГІЛЕРІ ДҰРЫС ЖАУАП ТОЗАҢДАНУ ТҮРЛЕРІ 1.Гүлдері өте ұсақ, реңсіз. А) ӨздігіненӘ) Бунақденелілер арқылыБ) Жел арқылыҚҰПИЯ САНА)Ә)Б) 2.Гүлінде шірнесі бар. 3.Тозаңдану бір гүлдің ішінде болады. 4.Тозаңдары ірі,сырты кедір-бұдырлы. 5.Тозаңы құрғақ өте ұсақ. 6.Гүлі аңқыған хош иісті. 7.Гүлдері ірі,күлтелері ашақ реңді. 8. Бітеу гүлдің тозаңдануы. 9.Гүлдерінде иісі болмайды. 10.Майда гүлдері ірі гүлшоғырына жиналған. ЕРЕКШЕ БЕЛГІЛЕРІ ДҰРЫС ЖАУАП ТОЗАҢДАНУ ТҮРЛЕРІ 1.Гүлдері өте ұсақ, реңсіз. Б А) ӨздігіненӘ) Бунақденелілер арқылыБ) Жел арқылыҚҰПИЯ САНА) 39Ә) 246710Б) 159 2.Гүлінде шірнесі бар. Ә 3.Тозаңдану бір гүлдің ішінде болады. А 4.Тозаңдары ірі,сырты кедір-бұдырлы. Ә 5.Тозаңы құрғақ өте ұсақ. Б 6.Гүлі аңқыған хош иісті. Ә 7.Гүлдері ірі,күлтелері ашақ реңді. Ә 8. Бітеу гүлдің тозаңдануы. А 9.Гүлдерінде иісі болмайды. Б 10.Майда гүлдері ірі гүлшоғырына жиналған. Ә МАТЕМАТИКАЛЫҚ ЕСЕП Жоңышқаның бір гүлшоғырында 8 кило шірне болады. 1) Балара 500г шірне жинау үшін неше гүлшоғырға қонуы тиіс? 2) Балараның жемсаушасында 0,02г гүл шірне сиятыны белгілі болса, ол 500г шірне жинау үшін гүлге неше рет ұшып келуі тиіс? ШЕШУІ: 1) 500 : 0,008 = 65000 гүлшоғырына қонуы тиіс.2) 500 : 0,02 = 25000 рет ұшып келуі тиіс. Бағалау парағы §25 оқу