Технология. Гобелен то?у. 10 сынып
Сыныбы: 10
ТаKырыбы: Гобелен тоKу.
СабаKтыS маKсаты: ХалыK Kол™нерімен таныстыру, _йрету арKылы оKушылардыS ™здігінен жaмыс ж_ргізуіне, шеберлік деSгейін арттырып, ынта-ыKыласын молайтуCа, ‰семдікпен сaлулыKты к™ріп, баCалай білуге _йрету.
Білімділік маKсаты: оKушылардыS шыCармашылыK белсенділігін арттыра отырып, ‰рбір жеке тaлCаныS аKыл-ойыныS дамуына, шыCармашылыK даму м_мкіндігіне жаCдай жасау.
ДамытушылыK маKсаты: оKушыларды ™нер туындыларын эстетикалыK талCаммен Kабылдау Kабілеттілігін дамыту.
Т‰рбиелік маKсаты: ОKушыларCа Kол™нердіS эстетикалыK мазмaнын бойына сіSіру арKылы шеберлікке, жинаKылыKKа, икемділікке т‰рбиелеу.
СабаKтыS т_рі: аралас
СабаKтыS ‰дісі: ‰Sгімелеу, сaраK – жауап, сарамандыK жaмыс.
П‰наралыK байланыс: тарих, ™нер, сурет.
СабаKтыS к™рнекілігі: Венн диаграммасы, Jaрасбек ТыныбековтыS, Батима З‰уірбекованыS туындыларыныS суреттері, слайд.
СабаKтыS барысы:
І. `йымдастыру кезеSі
а) С‰лемдесу.
‰) ОKушылардыS сабаKKа даярлыCын тексеру, т_гендеу;
б) Жaмыс орнын aйымдастыру, ‰келген Kaралдарын тексеру.
в) `йымдастыру с‰ті кезеSінде сабаKтыS жaмыс ырCаCын аныKтау.
ІІ. ^й тапсырмасын тексеру.
ІІI. ЖаSа сабаKты т_сіндіру.
Кілем – _й жасауы деп санаймыз, оны жерге т™сеуге, KабырCаCа ілуге болады ж‰не кілем иірілген тоKыма жіппен тоKылады. Кілем – с‰ндік Kолданбалы ™нер т_ріне жатKызамыз ж‰не шалу ‰дісімен тоKылады. Кілем т_кті ж‰не т_ксіз болып б™лінеді. Т_к салып тоKу ™нері к™бінесе Jызылорда, ТорCай, Jостанай, Шымкент ™Sірлерінде жаKсы дамыCан. Гобелен –суретті, т_ксіз, KабырCаCа ілінетін ж‰не жерге т™селетін кілем, яCни Kолмен тоKылCан кескіндеме. Гобелен – с‰ндік Kолданбалы ™нер т_ріне жатады. Гобелен ™нерініS шыCу тарихы 20-шы CасырдыS басынан басталады. Гобелен дербес суретшілік ™нер туындысы ретінде алCаш Франция, Италия, Испания, Германия елдерінде дамып, кейін Ресей, БалтыK бойы, КавказCа кеS тараCан ертеден келе жатKан алаша, тыKыр кілем тоKу ™нері гобеленніS KазаK халKыныS д‰ст_рлі Kол™неріне жат емес. ГобеленніS отаны – Франция. Сонау орта Cасырларда ™мір с_рген аCайынды Гобелендер негізін салCандыKтан, солардыS есімімен аталатын осы бір ™нер т_рініS KазаK жерінде жылы Kабылданып, тез таралуы – бізде негіздіS барлыCынан. Ол Kандай негіз? Гобеленге KараSыз да, KазаKтыS таKыр кілемімен салыстырыSыз. Еш айырмасы жоK. Айырмасы – тек француздар ертерек Kимылдап, оны ™здерініS ™нерлері, бренд ретінде Kалыптастыра алCандыCында. Егер оны ™зімізге сіSіріп алCымыз келсе, гобеленді «алашаныS заманауи т_рі» деп санауымыз Kажет.
Т_кті кілемді тоKу барысында тоKу м‰неріндегідей техниканы Kолдана отырып, сол т_ктерді кейбір жерлерде 10-15 мм-дей aзындыKта Kалдырып, кей жерлерінде таKырлай KысKартып _йлестіріледі. Жалпы гобелен тоKу _лкен сезімталдылыKты талап етеді.
Т_кті кілем негізін Kaру _шін станок болу керек. Станок аCаштан жасалынады. Гобелен ™нері оKушыларды ‰семдікті, сaлулыKты т_сінуге, биік адамгершілік Kасиеттерін т‰рбиелейді, олардыS ой-™рісін, рухани байлыCын дамытады.ХалKымыздыS к™не м‰дениетін ‰р сабаK жіпке сыйCызып, б_гінгі заманCа жеткізуде гобелен ™нерініS де _лесі жыл санап артып келе жатыр. JазаK гобеленініS негізін KалаCан марKaм суретші Jaрасбек Тыныбеков десек, KазаK KыздарыныS ішінен осы салаCа тaSCыш сара жол салCан – Б‰тима З‰уірбекова. «Ана», «Дала мадоннасы», «С‰укеле киген Kыз», «`зату», «К_ту» сынды туындылардыS авторы.
Гобелен ™нерініS дамуына ерекше_лес KосKан JазаKстанда суретшілер Kатарына: J.Тыныбеков,Б.З‰уірбекова, И.Ярема, €.Бапанов, С.Бапанова, J.Жaбаниязова, А.Ихонова, Н.Павленко т.б.атауCа болады.
Гобелен кілемі – с‰ндік бaйым. Оны Kазіргі кезде т‰жірибелі суретшілер KолCа алып, жаSа ™рнекпен тоKуда. Гобелен кілемінде белгілі бір таKырып бойынша Kайталанбас суреттер к™рініс береді, оныS жай кілемдерден айырмашылыCы суреті мен колориттік т_стерінде.
1946ж Батима З‰уірбекованыS туCан жылы 1970ж Гобелен саласындаCы алCашKы туындысы «Шеберлер» деп аталCан. СарCалдаK т_стес к™йлек киген бойжеткен Kыз жасыл ™рнек арасында отыр. Осынау Kaпиясы мен KызыCы мол, KиындыCы да к™п ™нерге таSырKай Kарайды. €рине, бaл оKшау ™нердіS алCашKы к™рінісі, бaлаK сылдырындай ‰уені Cана Cой. БіраK ™нер зерттеушілері осы еSбегін жаKсы баCалады. 1972ж «Жіп иіруші Kыз» атты гобеленде авторCа т‰н шеберлік айKын к™зге aрады. Мaнда шебер Kыз жaмыс _стінде бейнеленген. Басын с‰л биязы бaруы, KолдарыныS ‰сем Kимылы, жеSдерініS KаныK т_спен б_рмеленуі, шыCарманыS жалпы ‰шекейлік сипатымен астасып алCанын тереS сезіммен aCынуCа баCдарлайды. К™ркемдік м‰ні де aштасуынан пайда болCан _ндестікке байланысты арта т_скен.
Jaрасбек ТыныбековтыS «Шопан» атты гобелені. Бaл шыCармадаCы басты кейіпкер – жас шопанныS KолтыCындаCы жаSа туCан KошаKанCа назар салыSызшы: KошаKанныS – жартылай жануар, жартылай ою т_рінде бейнеленгенін байKаймыз. Демек, бaл – KазаKтыS «KошKар м_йіз» оюыныS символы екенін к™рсетеді. Аспан т™ріндегі аKша бaлттар да ‰рт_рлі бейнедегі ою-™рнек болып баяу KалKып бара жатKандай ‰сер сыйлайды. Гобелен бетіндегі жазыKтыK табиCат Kaбылыстарынан хабар бергендей: т_нгі аспандаCы жaлдыздар ‰лемі, біресе желдіS aйтKи соKKан ‰уені мен теSіз толKындары т‰різді алуан-алуан Kимыл-KозCалыстарды бір кеSістікке еркін сиCызып, т_рлі бояулармен KаныKтырып, айрыKша серпін мен шираKтыK танытады. Осы к™ріністердіS б‰рі де ою-™рнектік символикалар арKылы берілгеніне таSданыс білдірмеске лажыSыз жоK. К™не мен жаSаныS ™зара _ндесуі дегеніміз осы.
Гобелен тоKу _шін:
1. Гобеленші-суретші алдымен тоKылмаKшы гобеленніS суретін кіші KаCазCа т_сіріп алады.
2. Гобеленші-бояушы суреттегі т_рлі-т_стерге с‰йкес жіптерді алу _шін аK жіптерді ‰р т_рлі г_лдердіS жапыраKтарын, тамырларын, аCаш KабыKтарын пайдаланып бояйды.
3. Гобеленші-картоньер кіші KаCаздаCы суретті тоKылмаKшы гобелен ™лшеміндей картонCа бояулы етіп салады.
4. Гобеленші-тоKымашы салCан суреті бойынша кілемді тоKиды.
IV. СарамандыK жaмыс.
Гобелен тоKу технологиялыK карта.
№
Орындалу реті
суреті
1
Инесі
2
Сым
3
Инені сабаKтау
4
Кенеп, Kытай с™мкесініS материалы
5
Кенепке сурет салу, оюды KаCаздан Kиып алу
6
Кенепке оюды орналастыру
7
Суретке т_с таSдау
8
ТоKу
9
Шетін тігу
Жaмыс киімін киеміз;
· Кергішті _стел бетіне дaрыс орналастыру;
· Ине aстау кезінде инені оS KолыSмен aста;
· Jайшыны KaрбыSа _шкір жаCымен aсынба;
· Алдымен кергішті алдымызCа алып, негізгі жіпті бос тастап, aшын инеден ™ткізіп, дaрыс отырамыз;
· ТоKылу ‰дісі кергіш бетінде оSнаS солCа Kарац ж_ргізу арKылы ж‰не солдан оSCа Kарай ж_ргізу апKылы орындалады;
· ТоKылу ‰дісініS араKашыKтыCы 3-4 мм болады;
· ТоKылу ‰дісінде жіптер мата бетін толыK жауып, суретті наKтылай тоKу керек.
V. СабаKты бекіту.
1.Гобелен ™нерініS шыCу тарихы Kай Cасырдан басталады?
2.Гобелен дегеніміз не?
3. Гобелен атауы Kай елден шыKKан?
4. ГобеленніS кілемнен айырмашылыCы неде?
5. Jaрасбек ТыныбековтыS ™мір с_рген жылдары?
7.ЕS алCашKы гобеленші KазаK Kыз?
Ой толCаныс кезеSі. Венн диаграммасын Kолдану.
Кілем ОртаK Kасиеттері Гобелен
VI. ОKушы білімін баCалау.
€р бір оKушыныS жасаCан жaмысын Kабылдап, баCа Kойып, жіберілген Kателерін Kайта т_сіндіру.
VII. ^й тапсырмасы.
Гобелен туралы, JазаKстандаCы басKа да гобеленшілер туралы Kосымша деректерді жазып ‰келу.
15