Урок по татарскому языку Батырлыкта-матурлык
Татар теле k‰м ‰д‰бияты укытучысы Ш‰мсетдинова Лилия Ильдусовна
“Арча 7нче номерлы урта гомуми белем бир_ м‰кт‰бе”
муниципаль бюджет белем бир_ учреждениесе
Тема. Батырлыкта – матурлык.
(Татар теленн‰н БРИга х‰зерл‰н_ , синтаксисны
гомумил‰штереп кабатлау).
Максат. 1. БРИга ‰зерлек максатыннан, укучыларныS гади k‰м
кушма G™мл‰ буенча алган гомуми теоретик k‰м
гам‰ли материалны _зл‰штер_ д‰р‰G‰л‰рен тикшер_.
2. БРИ га ‰зерлекне д‰вам ит_,™йр‰нг‰нн‰рне бер сис-
темага салу.
3. ИGади фикерл‰_ с‰л‰те _стер_.
4. 8 нче сыйныфта _зл‰штерг‰нн‰рне иск‰ т™шер_.
5 .Укучыларга х‰рби- патриотик т‰рбия бир_, ба тырлык,илг‰ тугрылык хисл‰ре т‰рбиял‰_.
Д‰рес тибы. ИGади эзл‰н_ле, ‰Sг‰м‰.
Метод. Традицион, ш‰хеск‰ юн‰лдерелг‰н укыту технологиясе.
Д‰ресне Gиkазлау
Татар теленн‰н тестларН.В.Максимов.-Казан:М‰гариф,2008
Н.В.Максимов,З.В.Ш‰йхразиева Урта м‰кт‰пт‰ татар теле укыту:Кушма G™мл‰ синтаксисы.
”М‰гариф”журналы ,2009 №10
Тест сораулары,биремн‰р язылган карточкалар
Татар халык м‰кальл‰ре.
Б™ек кешел‰рнеS батырлык турында ‰йтелг‰н с_зл‰ре.
Техник чаралар:
Компьютер, мультимедиа проектор.
Д‰рес барышы.
УSай психологик хал‰т тудыру.
1слайд
“Батырлык! Н‰рс‰ соS ул батырлык? Газинурлар , Матросовлар шикелле к_кр‰геS бел‰н дошман амбразурасын каплаумы , ‰лл‰ _зеS ач чакта соSгы сынык икм‰геS бел‰н б_леш_ме? Кешел‰р т™рле-т™рле булган кебек, батырлык та к_п т™рле шул ”
Ф. Яруллин.
“Батырлыкта-матурлык” (Батырлык k‰м Б™ек Ватан сугышы хакында ‰Sг‰м‰)
III Гомумил‰штереп кабатлау.
1. Биремн‰р. ( А ™леше ).
А1.Синтаксис н‰рс‰ ™йр‰н‰?
1) телд‰ге авазларны ™йр‰н‰
2)с_зл‰рнеS т™зелешен, ясалыш ысулларын,кушымчаларныS т™рл‰рен
3)с_зтезм‰ k‰м G™мл‰л‰рне , аларныS т™зелешен, ягъни телнеS т™зелешен ™йр‰н‰.
А2.С_зтезм‰не к_рс‰тегез .
1)батыр егет 3)батыр,тырыш
2)сугыш бетте 4) Б™ек Ватан сугышы
А3.Батыр яуда беленер.Бу G™мл‰д‰ батыр с_зе G™мл‰неS кайсы кис‰ге?
1)х‰л
2)аергыч
3)ия
А4.Аерымланган х‰л ул –
1)иярт_че с_зенн‰н ераклаштырылган k‰м ярымх‰б‰рлек т™шенч‰сен‰
ия булган х‰л
2)_зе иярг‰н с_з бел‰н ян‰ш‰ торучы х‰л
3)ике яктан да тыныш билгесе бел‰н аерымланган с_з
А5.Кайсы G™мл‰д‰ ия бел‰н х‰б‰р арасында сызык куела?
1)Батыр ут булыр, куркак юк булыр.
2)Батыр куркак булудан курка.
3)Батыр егет яу к_рке.
А6.€йт_ максаты ягыннан G™мл‰ т™рен билгел‰гез.
Без Ватаныбыз азатлыгы ™чен k‰лак булган геройларны k‰рвакыт
иск‰ алабыз
1)хик‰я G™мл‰ 3) тойгылы G™мл‰
2)сорау G™мл‰ 4)боеру G™мл‰
А7.Нинди т™зелм‰ “кушма G™м뉔 дип атала:
1) ике яки бернич‰ гади G™мл‰д‰н торган кушма G™мл‰;
2) G™мл‰л‰ре аналитик юл бел‰н б‰йл‰нг‰н кушма G™мл‰;
3) G™мл‰л‰ре тез_ юлы бел‰н б‰йл‰нг‰н кушма G™мл‰.
А8. .Иярчен G™мл‰л‰рнеS м‰гън‰ ягыннан нич‰ т™ре бар?
1) 8
2) 12
в) 14
А9 .Аналитик иярчен G™мл‰ баш G™мл‰г‰...
1) кушымчалар
2) ян‰ш‰ тору
3) м™н‰с‰б‰тле с_зл‰р,к™ттер_ паузасы,терк‰гечл‰р
ярд‰менд‰ б‰йл‰н‰.
А10 Сугыш бетк‰ч, батыр к_б‰ер. Бу G™мл‰д‰ иярчен G™мл‰неS
м‰гън‰се ягыннан т™рен билгел‰гез.
иярчен к_л‰м G™мл‰
иярчен р‰веш G™мл‰
иярчен вакыт G™мл‰
А11 Бу G™мл‰д‰ нинди тыныш билгесе куярсыS?
Мин шуны яхшы аSлыйм (?) безнеS матур тормышта яш‰вебез
™чен меSл‰г‰н солдатларныS каны т_гелг‰н.
1) ™тер
2) ике нокта
3) сызык.
А12.Fир й™зенд‰ канлы сугыш кабатланмасын ™чен,
Ятимн‰рнеS к_з яшьл‰ре кабат таммасын ™чен
Ныгытабыз илебезне без тыныч хезм‰т бел‰н. (€.Исхак)
F™мл‰г‰ туры кил‰ торган схеманы к_рс‰тегез.
1) 2) 3)
= = \=
·
2. Бирем ( В ™леше).
Текст ™стенд‰ эш.
(1)“Батырлык!(2) Н‰рс‰ соS ул батырлык? (3)Газинурлар , Матросовлар шикелле к_кр‰геS бел‰н дошман амбразурасын каплаумы , ‰лл‰ _зеS ач чакта соSгы сынык икм‰геS бел‰н б_леш_ме? (4)Кешел‰р т™рле-т™рле булган кебек, батырлык та к_п т™рле шул ”,- дип яза Ф. Яруллин “Fилк‰нн‰р Gилд‰ сынала” ‰с‰ренд‰.
(5) Чыннан да, н‰рс‰ соS ул батырлык? (6)Минемч‰ , батырлык ул - туган илеS‰ тугры булу k‰м шуны калганнарга исбат ит_.
(7) Совет халкы _зенеS н‰къ мен‰ шундый сыйфатларга ия булуын 1941-1945 еллар аралыгында тагын бер кат раслады.
(8)Б™ек Ватан сугышы башлангач, k‰ркем _зенн‰н зур ™леш кертте. (9)Фронтларда солдатлар, тылда олылар k‰м кечел‰р (?) k‰мм‰се, канын k‰м тирен т_геп,батырлык k‰м кыюлык к_рс‰ттел‰р. (10)Алар _з илл‰ренеS патриотлары булдылар.
(11) Б™тен халык та FиS_ к™нен- 1945елныS 9нчы маен- бик зарыгып к™тте.
·12) К™нн‰р,еллар бер-бер артлы _т‰ тора.(13)ХХгасырныS ишекл‰рен ябып, яSа гасырга да аяк бастык.(14)Быелгы яз безг‰
Б™ек FиS_неS 65 еллыгын алып кил‰.
(15) Б‰йр‰мн‰рнеS иS олысы, иS кадерлесе -‰лб‰тт‰, FиS_ б‰йр‰ме.(16) Без бик яхшы бел‰без: к_п корбаннар, зур югалтулар б‰раб‰рен‰ яуланган FиS_ ул!
(17) €йд‰гез,Б™ек Ватан сугышыныS данлы _тк‰не,аныS _лемсез каkарманнарын k‰рвакыт х‰теребезд‰ саклыйк!
В1. Тексттагы сорау G™мл‰л‰рне к_рс‰т.
В2. 6нчы G™мл‰д‰ге минемч‰ с_зе G™мл‰неS кайсы кис‰ге була?
1)баш кис‰ге
2) иярчен кис‰ге
3) аерымланган кис‰ге
4)модаль кис‰ге
В3. 8нче G™мл‰г‰ билгел‰м‰ бирегез.
В4. 9нчы G™мл‰д‰ сорау билгесе урынына нинди тыныш бил –
гесе куярга?
™тер
сызык
ике нокта
В5. 11нче G™мл‰д‰ ни ™чен сызык куелган?
1) ия д‰ , х‰б‰р д‰ баш килешт‰ге исем бел‰н белдерелг‰нг‰
2) тиSд‰ш кис‰кл‰рд‰н соS килг‰н гомумил‰штер_че с_з
янында
3) аныкланмышы исем бел‰н белдерелг‰н аныклагыч
янында
В6. 12нче G™мл‰д‰ тез_ле б‰йл‰нешт‰ булган с_зл‰рне к_рс‰те-
гез.
В7. 15нче G™мл‰д‰ калын х‰рефл‰р бел‰н бирелг‰н с_зл‰р G™м-
неS кайсы кис‰ге ик‰нен к_рс‰тегез.
1)ия
2)х‰б‰р
3)аергыч
4)х‰л
В8. 16нчы G™мл‰д‰ иярчен G™мл‰неS т™рен билгел‰гез.
3. 3 нче ™леш ( С ™леше).
Текстка якын килеп,_з м™н‰с‰б‰тегезне белдереп 150 с_зд‰н ким булмаган иGади сочинение языгыз.
VI.Н‰тиG‰.Йомгак.
1.Биремн‰рнеS Gаваплары.
Биремн‰рнеS Gаваплары.
А ™леше В ™леше
№
Fавап ( 2балл)
№
Fавап ( 3балл)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
3
1
3
1
3
1
1
2
3
3
2
1
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
2,3,5.
4
иярчен вакыт G™мл‰
2
3
к™нн‰р,еллар
2
иярчен т‰мамлык G™мл‰
2.Слайд Батырларны иск‰ т™шерик k‰рк™н,
ОлыларныS к_рик к_Sелен.
Ис‰нн‰рнеS белик кадерл‰рен,
КорбаннарныS белик каберен
Укучылар, Б™ек Ватан сугышында k‰лак булганнарны k‰рвакыт ист‰ тотыйк.АларныS даны м‰Sгелек.
1. Биремн‰р. ( А ™леше ).
А1.Синтаксис н‰рс‰ ™йр‰н‰?
1) телд‰ге авазларны ™йр‰н‰
2)с_зл‰рнеS т™зелешен, ясалыш ысулларын,кушымчаларныS т™рл‰рен
3)с_зтезм‰ k‰м G™мл‰л‰рне , аларныS т™зелешен, ягъни телнеS т™зелешен ™йр‰н‰.
А2.С_зтезм‰не к_рс‰тегез .
1)батыр егет 3)батыр,тырыш
2)сугыш бетте 4) Б™ек Ватан сугышы
А3.Батыр яуда беленер.Бу G™мл‰д‰ батыр с_зе G™мл‰неS кайсы кис‰ге?
1)х‰л 2)аергыч 3)ия
А4.Аерымланган х‰л ул –
1)иярт_че с_зенн‰н ераклаштырылган k‰м ярымх‰б‰рлек т™шенч‰сен‰ ия булган х‰л
2)_зе иярг‰н с_з бел‰н ян‰ш‰ торучы х‰л
3)ике яктан да тыныш билгесе бел‰н аерымланган с_з
А5.Кайсы G™мл‰д‰ ия бел‰н х‰б‰р арасында сызык куела?
1)Батыр ут булыр, куркак юк булыр.
2)Батыр куркак булудан курка. 3)Батыр егет яу к_рке.
А6.€йт_ максаты ягыннан G™мл‰ т™рен билгел‰гез.
Без Ватаныбыз азатлыгы ™чен k‰лак булган геройларны k‰рвакыт
иск‰ алабыз
1)хик‰я G™мл‰ 3) тойгылы G™мл‰
2)сорау G™мл‰ 4)боеру G™мл‰
А7.Нинди т™зелм‰ “кушма G™м뉔 дип атала:
1) ике яки бернич‰ гади G™мл‰д‰н торган кушма G™мл‰;
2) G™мл‰л‰ре аналитик юл бел‰н б‰йл‰нг‰н кушма G™мл‰;
3) G™мл‰л‰ре тез_ юлы бел‰н б‰йл‰нг‰н кушма G™мл‰.
А8. .Иярчен G™мл‰л‰рнеS м‰гън‰ ягыннан нич‰ т™ре бар?
1) 8 2) 12 в) 14
А9 .Аналитик иярчен G™мл‰ баш G™мл‰г‰...
1) кушымчалар 2) ян‰ш‰ тору
3) м™н‰с‰б‰тле с_зл‰р,к™ттер_ паузасы,терк‰гечл‰р ярд‰менд‰ б‰йл‰н‰.
А10 Сугыш бетк‰ч, батыр к_б‰ер. Бу G™мл‰д‰ иярчен G™мл‰неS
м‰гън‰се ягыннан т™рен билгел‰гез.
1)иярчен к_л‰м G™мл‰ 2)иярчен р‰веш G™млщ 3)иярчен вакыт G™мл‰
А11 Бу G™мл‰д‰ нинди тыныш билгесе куярсыS?
Мин шуны яхшы аSлыйм (?) безнеS матур тормышта яш‰вебез
™чен меSл‰г‰н солдатларныS каны т_гелг‰н.
1) ™тер 2) ике нокта 3) сызык.
А12.Fир й™зенд‰ канлы сугыш кабатланмасын ™чен,
Ятимн‰рнеS к_з яшьл‰ре кабат таммасын ™чен
Ныгытабыз илебезне без тыныч хезм‰т бел‰н. (€.Исхак)
F™мл‰г‰ туры кил‰ торган схеманы к_рс‰тегез.
1) 2) 3)
= = \=
·
2. Бирем ( В ™леше).
Текст ™стенд‰ эш.
(1)“Батырлык!(2) Н‰рс‰ соS ул батырлык? (3)Газинурлар , Матросовлар шикелле к_кр‰геS бел‰н дошман амбразурасын каплаумы , ‰лл‰ _зеS ач чакта соSгы сынык икм‰геS бел‰н б_леш_ме? (4)Кешел‰р т™рле-т™рле булган кебек, батырлык та к_п т™рле шул ”,- дип яза Ф. Яруллин “Fилк‰нн‰р Gилд‰ сынала” ‰с‰ренд‰.
(5) Чыннан да, н‰рс‰ соS ул батырлык? (6)Минемч‰ , батырлык ул - туган илеS‰ тугры булу k‰м шуны калганнарга исбат ит_.
(7) Совет халкы _зенеS н‰къ мен‰ шундый сыйфатларга ия булуын 1941-1945 еллар аралыгында тагын бер кат раслады.
(8)Б™ек Ватан сугышы башлангач, k‰ркем _зенн‰н зур ™леш кертте. (9)Фронтларда солдатлар, тылда олылар k‰м кечел‰р (?) k‰мм‰се, канын k‰м тирен т_геп,батырлык k‰м кыюлык к_рс‰ттел‰р. (10)Алар _з илл‰ренеS патриотлары булдылар.
(11) Б™тен халык та FиS_ к™нен- 1945елныS 9нчы маен- бик зарыгып к™тте.
(12) К™нн‰р,еллар бер-бер артлы _т‰ тора.(13)ХХгасырныS ишекл‰рен ябып, яSа гасырга да аяк бастык.(14)Быелгы яз безг‰ Б™ек FиS_неS 65 еллыгын алып кил‰.
(15) Б‰йр‰мн‰рнеS иS олысы, иS кадерлесе -‰лб‰тт‰, FиS_ б‰йр‰ме.
(16) Без бик яхшы бел‰без: к_п корбаннар, зур югалтулар б‰раб‰рен‰ яуланган FиS_ ул!
(17) €йд‰гез, Б™ек Ватан сугышыныS данлы _тк‰не, аныS _лемсез каkарманнарын k‰рвакыт х‰теребезд‰ саклыйк!
В1. Тексттагы сорау G™мл‰л‰рне к_рс‰т.
В2. 6нчы G™мл‰д‰ге минемч‰ с_зе G™мл‰неS кайсы кис‰ге була?
1)баш кис‰ге 2) иярчен кис‰ге
3) аерымланган кис‰ге 4)модаль кис‰ге
В3. 8нче G™мл‰г‰ билгел‰м‰ бирегез.
В4. 9нчы G™мл‰д‰ сорау билгесе урынына нинди тыныш бил –
гесе куярга?
1)™тер 2)сызык 3)ике нокта
В5. 11нче G™мл‰д‰ ни ™чен сызык куелган?
1) ия д‰ , х‰б‰р д‰ баш килешт‰ге исем бел‰н белдерелг‰нг‰
2) тиSд‰ш кис‰кл‰рд‰н соS килг‰н гомумил‰штер_че с_з янында
3) аныкланмышы исем бел‰н белдерелг‰н аныклагыч янында
В6. 12нче G™мл‰д‰ тез_ле б‰йл‰нешт‰ булган с_зл‰рне к_рс‰тегез.
В7. 15нче G™мл‰д‰ калын х‰рефл‰р бел‰н бирелг‰н с_зл‰р G™мл‰неS
кайсы кис‰ге ик‰нен к_рс‰тегез.
1) ия 2)х‰б‰р 3)аергыч 4)х‰л
В8. 16нчы G™мл‰д‰ иярчен G™мл‰неS т™рен билгел‰гез.