Презентация на тему: Ж?йке ж?йесіні? ??рылысы мен ?ызметі
Сабақтың тақырыбы:§12.Жүйке жүйесінің құрылысы мен қызметі. §13.Жүйке жүйесінің бөлімдері. Адамда жүйке жүйесі оның психикалық іс-әрекетініңматериалдық негізін:ойлау және сөйлеу, әлеуметтікмінез-құлқының күрделі формаларын құрайды. Жүйке ұлпасының негізін жүйке жасушалары-нейрондар түзеді. Олар ақпаратты қабылдау,беру және сақтау қызметін атқарады. Нейрондар:сезімтал,қозғалтқыш жәнеаралық болып бөлінеді. Жүйке жүйесі Орталық Шеткі Жұлын Жүйке түйіндері Жүйке ұштары Жүйкелер ми Жүйке жүйесінің бөлімдері. Жүйке деп ми мен жұлыннан шығатын жүйкежасушаларының ұзын өсінділерінің шоғырын айтады. Шоғыр жүйке қабығын түзетін дәнекер ұлпасымен жабылған . Жүйке түйіндері – орталық жүйке жүйесінен тыс нейрон денелерінің шоғырлануы. Жүйке жүйесінің бір бөлігі қанқа бұлшық еттерінің жұмысын реттейді, бұл сомалық деп аталады. Жүйке жүйесінің вегативтік деп аталатын басқа бір бөлігі ішкі мүшелердің жұмысын реттейді. Жүйке жасушалары. денесінен өсіндіден Жүйкеұштарынан тұрады. 1.Жүйке жасушалары-________________. 2.____________-жүйке импульсі өтетін жол. 3. Жүйке орталығы - _________________________________________________ 4. Рефлекс - _________________________________________________________5. Бұлшық ет синапсы- ________________________________________________6. Дендрит - _________________________________________________________7. Рецептор - ________________________________________________________ Нейронның қысқа өсінділері -дендриттер,ал ұзын өсінділері -аксондар деп аталады. Нейрон денелері мен қысқа өсінділердің топтасуы ми мен жұлынның сұр заттын түзеді. Май қабығымен қапталған ұзын өсінділерақ затты түзеді. Нейронның ұзын өсінділерінің тармақталуы жүйке ұштарын-рецепторды құрайды. Организмнің тітіркендіргішке жауап реакциясы-рефлекс деп аталады. Рефлекс латын тілінен аударғанда – жауап қайтару деген мағына береді. Рефлекс рефлекс доғасы арқылы іске асырылады. рецептордан қозғалтқыш жүйкеталшықтарынан Орталық жүйкежүйесініңбөлігінен жүйкеталшығынан тұрады Жүйке импульстері-жүйке талшықтарының бойымен 0,5-тен 120 м/с-ке дейінгі жылдамдықпен аралатын әлсіз биоэлектрлік ток. Жүйке жасушаларының қысқа өсінділері қосылып жүйке синапсын түзеді. Бұлшық ет синапсы қозғалтқыш талшықтың бұлшық етпен түйісуі арқылы жұмыс мүшесіне беріледі. Қозғалтқыш нейрон талшықтары безге баратын жерде безді синапс түзеді. Синапс арқылы сигналдардың берілуі химиялық заттар- медиаторлардың көмегімен іске асырылады. Бүгу рефлексі Ең қарапайым рефлекс - тізе рефлексі. Рефлекс доғасының бір бөлігі орталық жүйке жүйесінің белгілі бөлігінде орналасады. Жүйке орталығы - белгілі бір рефлекс әрекетін орындауға қатысуға, қандай да бір мүшенің немесе мүшелер жүйесінің іс-әрекетін басқаруға арналған нейрондардың бірігуі. Жүйке жасушасының құрылысы. Жұлын құрылысы. Жүйке құрылысы. Рефлекс сөзі латын тілінен аударғанда қандай мағына береді?Синапстар неше түрге бөлінеді?Нейрондар неше топқа бөлінеді?Жүйке жасушалары неден тұрады?Сұр зат дегеніміз не?Жүйке жүйесі дегеніміз не?Рефлекс не арқылы іске асырылады?Жүйке жүйесінің қызметі қандай?Ең қарапайым рефлекс қалай аталады?Жүйке синапсын нелер түзеді? ТЕСТЖүйке жүйесі орналасуына қарай нешеге бөлінеді? А) екі Б) үш В) төрт2.Қаңқа бұлшық еттерінің жұмысын реттейтін жүйке жүйесінің бір бөлігі? А) сомалық б) жұлын в) нейрон3. Омыртқа жотасының өзегінде орналасқан не? А) сезімтал талшық Б) жүйке түйіндері В) жұлын4. Жұлын неше сигменттен тұрады? А) 53 Б) 46 В)315. Орталық жүйке жүйесінен тыс нейрон денелерінің шоғырлануы? А) жүйке қабығы Б) жүйке түйіндері В) ақ зат 6. Майлы қабықпен қапталған ұзын өсінділер не деп аталады? А) сұр зат Б) миелин В) ақ зат7. Рефлекс доғасы жұлынның қай бөлігі арқылы өтеді?А) жүйке орталығы Б) жүйке түйіндері В) сезімтал талшықтарОрталық жүйке жүйесіне нелер жатады? А)жүйкелер мен жүйке ұштары Б) ми мен жұлын В) ақ зат пен сұр зат9. Ішкі мүшелердің жұмысын реттейтін жүйке жүйесінің бір бөлігі?А) сомалақ Б) вегетативтік В) бороздалар10. Ақпаратты қабылдау, беру және сақтау қызметін атқаратын не?А) өсінділер Б) синапс В) нейрон Жүйке жүйесінің қызметі және оның бөлімдері. Жүйке жасушасының суретін салу. Кесте толтыру. Ағза жұмысының реттелуі ----------------- реттелуі ---------------- реттелуі Рефлекстер қатысады ------------- ---------------------------------қатысады 1. Өзіндік жұмыс (сынып оқушыларының барлығы да жеке параққа жазбаша орындайды). №1. Сызбанұсқаны толтыр. № 2. Сәйкестік тест: Бездердің қай топқа жататынын цифр арқылы көрсет: І. Ішкі секреция бездеріне: ІІ. Сыртқы секреция бездеріне: ІІІ. Аралас секреция бездеріне: 1. Қалқанша безі; 7. Сілекей бездері; 2. Гипофиз; 8. Ұйқы безі; 3. Жыныс бездері; 9. Тимус; 4. Қарын безі; 10. Ішек безі; 5. Эпифиз; 11. Бүйрек үсті бездері; 6. Қалқанша маңы безі; 12. Бауыр.
Сергіту сәті «Дәрігер эндокринолог» ойыны. Суретке қарап диагноз қою. Миксидема. Қалқанша безінің қызметі және азық-түлікте йод жеткіліксіз болғанда пайда болады. Кретинизм. Балалық кезде қалқанша безінің төмендеуі салдарынан пайда болады. Эндемиалық зоб: Қалқанша бездің 1 кг ұлғайып өсуі. Жүйкенің жоғарғы қозғыштығы байқалады. Адам ентігеді Бақшаңкөз. Қалқанша безінің қызметінің шамадан тыс болуынан пайда болады. Акромегалия. Ересек адамдарда өсу гормоны көп бөлінгенде пайда болады. Алыптық, ергежейлік. Балалық кезде өсу гормоны көп немесе аз бөлінгенде пайда болады. №3. Көп нүктенің орнына түсіп қалған сөздерді қой: а) Сөл бөліп шығаратын өзектері бар бездерді ----------- -------------- бездері дейді. ә) Бөлінетін заттарды шығаратын өзегі болмайтын бездерді ---------- ------------ бездері дейді. б) Әрі ішкі, әрі сыртқы секрециялық қызмет атқаратын бездерді ------------ ----------- бездері дейді. в) Ішкі секреция бездерінен қанға бөлініп шығатын және организмнің әртүрлі әрекетін реттейтін заттарды ------------------- деп атайды. г) Гормондардың барлығы -------------------- ------------------ заттарға жатады. № 4. Тест – дұрыс жауабын тап. 1) Мида орналасқан ішкі секреция безі: А. Қалқанша безі; Ә. Гипофиз; Б. Ұйқы безі; В. Эпифиз; Г. Жыныс безі; 2) Аралас безге жататындары: А. Қалқанша және қалқанша маңы бездері; Ә. Гипофиз; Б. Ұйқы безі; В. Бүйрек үсті безі; Г. Аталық және аналық жыныс бездері. 3) Ішкі секреция бездерінен бөлінетін зат: А. Лимфа; Ә. Сөл; Б. Гормон; В. Пигмент; Г. Фермент. № 5. Перфокарта. Суреттен адамның ішкі секреция бездерін номер бойынша көрсет:
1..................................
2..................................
3..................................
4..................................
5..................................
6..................................
7..................................
8..................................
9..................................
10................................. Ағза жұмысының реттелуі Жүйкелік реттелуі Гуморальдық реттелуі Рефлекстер қатысады Ішкі секреция бездерініңгормондары қатысады Ж А У А П Ү Л Г І С І: №1. Сызбанұсқаны толтыр. № 2. Сәйкестік тест: I. ІСБ: 1, 2, 5, 6, 9, 11; ІІ. ССБ: 4, 7, 10, 12; ІІІ. АСБ: 3, 8. № 3. Көп нүктенің орнына қойылатын сөздер: а) сыртқы секреция; ә) ішкі секреция; б) аралас секреция; в) гормондар; г) биологиялық белсенді. № 4. 1. Ә В; 2.Б, Г; 3. Б. № 5. Перфокарта. 1. Гипоталамус; 6. Тимус; 2. Гипофиз; 7. Бүйрек үсті безі; 3. Эпифиз; 8. Ұйқы безі; 4. Қалқанша безі; 9. Аталық жыныс безі; 5. Қалқанша маңы безі; 10. Аналық жыныс безі;