«Ветераннар безне? й?р?кл?рд?»
Спас муниципаль районы
Ямбакты урта гомуми белем бир_ м‰кт‰бе
Тема: “ Ветераннар безнеS й™р‰кл‰р䉔.
8 сыйныф Gит‰кчесе
Сипиева Алия Фирд_с кызыныS
класстан тыш чара эшк‰ртм‰се.
2014 ел.
“ Ветераннар безнеS й™р‰кл‰р䉔.
Максат: яшь буынны ватанп‰рв‰рлек рухында т‰рбиял‰_, Б™ек Ватан сугышында GиS_неS тарихи ‰k‰миятен, асылын тир‰нтен аSлау, фронтта k‰м тылда ™лк‰н буын к_рс‰тк‰н батырлыкларны к_з алдына китер_, алар бел‰н горурлану.
Fиkазлау: презентация, компьютер, видеопроектор, экран.
Чара барышы
Укытучы. 1941-1945 нче еллар тарих битл‰рен‰ канлы х‰рефл‰р бел‰н уелган. Б™ек Ватан сугышы. Аяусыз б‰релешл‰р, киселг‰н гомерл‰р, ятимн‰рнеS ачы к_з яшьл‰ре. 27 млн ватандашыбызныS вакытсыз гомере ™зелг‰н, к_пмесе гарипл‰неп кайткан, х‰б‰рсез югалган, ‰ к_пме ир-егет фашист концлагеренд‰ газапланган, _терелг‰н. Шулар б‰раб‰рен‰ Б™ек FиS_ яуланган. БезнеS ул к™нн‰рне онытырга хакыбыз юк. Сл.1-2
Татар халык Gыры Gырлап парлап егетл‰р-кызлар чыга.
Егет‰р-кызлар ‰йд‰гез ‰ле уен уйнап алыйк ‰ле.
€йд‰гез, ‰йд‰гез. Нинди уен уйныйбыз соS?
€йд‰гез “Капкалы уены”.
(бию к™е, уенчылар биеп-биеп капка аркылы чыгалар. Берсе эл‰г‰)
Зил‰г‰ нинди G‰за бир‰без?
F‰за бирел‰. Беренче G‰за биерг‰, икенчесе ‰т‰ч булып кычкырырга, ™ченчесе Gырларга.
Сирена тавышы ишетел‰. Укучылар басып калалар. ЛевитанныS сугышны игълан ит_ тавышы. Сл.3
«Священная война” Gырында укучылар акрын гына кереп кит‰л‰р. Сл.4
Актык куплетта ике укучы, алып баручылар чыга.
1 алып баручы: 22 июнь. ТаS атып кил‰. Г_з‰л авыллар, ш‰k‰рл‰р тыныч йокыда. €нил‰рнеS Gылы куенында, т‰мле т™шл‰р к_реп, н‰ни сабыйлар изр‰п йоклыйлар. Авыл халкы сабантуй б‰йр‰мен‰ ‰зерл‰н‰. Сл.5
2 алып баручы: Шул вакытта канга туймас фашистлар безнеS авылларны, ш‰k‰рл‰рнне _лем утына тоттылар. Б™ек Ватан сугышы башланды. Аяусыз сугыш башланды.
1 укучы. К_п илл‰рне кара к_мер ясап,
^лек бел‰н т_ш‰п юлларны.
Канга туймас Гитлер безг‰ таба
Суза х‰зер шакшы кулларын. Сл.6
2 укучы. Явыз дошман кил‰ ил ™сен‰
Ил байлыгын талап Gыярга
Алып кил‰ канлы палачларын
ХалкыбызныS канын коярга.
3 укучы. Кара к™чл‰р кил‰ ил ™стен‰
Ш‰k‰р – авылларны яндырып
Газиз аналарны дарга асып
Балаларны ятим калдырып. Сл.7
4 укучы. Тыныч иде ‰ле таSнарыбыз
Аяз иде ‰ле ирт‰л‰р
Дошман басып керде илебезг‰
Ир-егетл‰р яуга кит‰л‰р. Сл.8
5 укучы. Безне озаткан сукмакларны
Капламасын _л‰нн‰р
Яз кайтмасак, к™з кайтырбыз,
Сез к™тегез с™йг‰нн‰р.
6 укучы.Кичке атыш тынган минутларда
€нк‰й сиSа сагынып хат язам
Дары исе сеSг‰н конвертыма
Й™р‰гемнеS бер б™ртеген салам. Сл.9
1 алып баручы: €йе, сугыш кырында х‰б‰рл‰рне солдат хатлары аша белдек. Ай, ул кош телед‰й солдат хатлары. К_пме кеше тилмереп к™тте аларны! j‰р гаил‰г‰ килг‰н кайгыны да, шатлыкны да берг‰ кичер‰ иде халкыбыз. Х‰ср‰т бел‰н ян‰ш‰ й™рг‰н шатлык та кил‰ иде кешел‰рг‰. Шушы ике н‰рс‰ й™р‰кне телг‰ли иде. Кара пич‰тле кош телед‰й шушы к‰газь кис‰ге, б‰гырьл‰рне ™зеп, к_пме авылдашлардан канлы яшь т_ктерде. Сл.10
2 алып баручы: €ти с_зен ‰йтеп _см‰дек без
Белимим авыр ни барын
Боекканда Gыелып укый идек
Солдат ‰тк‰безнеS хатларын.
1 алып баручы: Суык булса безг‰, ‰ни тагын
Шул ук сандык т™бен актарды.
Fаннар Gылынганчы укый идек
€тк‰безд‰н килг‰н хатларны.
2 алып баручы: озата барды безне гомер буе
€тк‰безнеS фронт хатлары.
Алар безне т_б‰н т™ш_л‰рд‰н
Хурлык эч_л‰рд‰н саклады,
Берг‰: Солдат ‰тк‰безнеS хатлары!
Fыр “Герман к™е” Сл.11
Fыр т‰мамланган да ана кер‰, k‰йк‰л янына кил‰. Сл.12
Ана: Ис‰нме, улым! Мин тагын синеS яныSда. Салкын т_гелме, балакаем?
Улы: Юк, ‰нк‰ем, салкынныS ни ик‰нен мин белмим, миSа беркайчан да салкын т_гел.
Ана: Ниг‰ _зеSне сакламадыS, улым? Х‰терлисеSме?-€нк‰ем, берлинны гына алып кайтыйк та, алтыбыз алты яктан кайтып керербез”-диг‰н идеS, -Б‰хетле яш‰рбез,-дип язган идеS.
Улы: €йтк‰н с_зл‰рем k‰рвакыт й™р‰к т_ренд‰, ‰нк‰ем. €мма, башкача м™мкин булмады. Дошман бел‰н к™р‰ш аяусыз булды. Картлык к™ненд‰ ничек яшисеS, ‰нк‰й?
Ана: Барысы да Gитеш , улым. Сугыштан ис‰н кайткан ике абыеS бик кадерл‰п кен‰ кунактан-кунакка й™рт‰л‰р. Берсенн‰н д‰ авыр с_з ишетк‰нем юк. Алар янында сез д‰ булсагыз, куанычымныS чиге булмас иде. Бшлки, син мине тиз ген‰ танымагансыSдыр да, балакаем?
Улы: Таныдым, ‰нк‰ем, ‰лл‰ кайлардан таныдым, к_з нурым. €г‰р м™мкин булса, мин сине кочагыма алыр идем. €мма минем кулларым да, инде _зем д‰ кузлы тимерд‰н. М‰Sгелек мин, ‰нк‰ем!
Ана: й™р‰к т_ремд‰ 9 ай буе й™ртк‰н, к_кр‰к с™темне имезеп _стерг‰н баланы югалтуы ай-kай авыр шул, улым.
Улы: шулайдыр, ‰нк‰й! Л‰кин, ‰ни с™ен! Без бит Ватан ™чен, тынычлык ™чен k‰лак булдык. Тез ч_геп, кол булып яш‰с‰S, бу д™ньяныS ни р‰х‰те булыр иде!
Ана: Шулай улым, д™рес ‰йт‰сеS! (Ана k‰йк‰лг‰ ч‰ч‰к куя)
Fыр: “j‰йк‰лл‰рд‰ ч‰ч‰к” Сл.13
2 алып баручы: Х™рм‰тле сугыш k‰м тыл ветераннарыбыз, сугыш чоры балалары. СезнеS язмыш, сугыш уты бел‰н _релг‰н. Сугыш...нинди авыр каk‰рле, шомлы с_з бу! Ул нич‰ миллион кешенS гомерен ™зг‰н, балаларны ятим итк‰н, аналарны тол калдырган!
1 алып баручы:Бер кайтмасак, бер кайтырбыз”,-дип китс‰л‰р д‰, 173 авылдашыбыз яу кырында м‰Sгелекк‰ ятып калды, к_бесе кайткач вафат булды. Сл.14 Б_генге к™нг‰ авылыбыз Б™ек Ватан сугышында катнашкан 1 кеше ис‰н. Сл.15 Сугыш башланган елныS к™зенд‰ 21 яшьлек егетне Совет Армиясе сафларына алалар. 1-2 ай Саратов ш‰k‰ренд‰ ‰зерлек _тк‰нн‰н соS, 1942 елда сугышка озатыла. 2 ай д‰вамында Сталинград ш‰k‰рен саклауда катнаша ул. Сугышчан батырлыклары ™чен “Кызыл йолдыз”, “Б™ек Ватан сыугышы” орденнары k‰м бик к_п медальл‰р бел‰н б_л‰кл‰н_че батыр егетебезнеS исеме-Насыбуллин Р‰_ф Насыйбулла улы. Туган Gирл‰ре ™чен башын салган бу батырларны онытырга безнеS хакыбыз юк. Алар безнеS бел‰н, безнеS арада. Х™рм‰тле ™лк‰н буын кешел‰ре! СезнеS х™рм‰тк‰ шаян татар халык биюен т‰къдим ит‰без.
2 алып баручы: Сез ‰ле д‰ сафта. Яшегез олыгаеп, маSгай сырларыгыз тир‰н‰йс‰ д‰, сез к_Sелегез бел‰н kаман да яшь. Шулай яшь к_Sелле булып, картаймыйча яш‰гез ‰ле сез.
Шигырь “Кичерегез безне, ветераннар!” Сл.16
1 алып баручы: Сугыш чорындагы хатыннарныS
Исемн‰рен ташка нык уеп
К™чем Gитс‰, кызыл бронзадан
j‰йк‰л куяр идем мин коеп. Сл.17
2 алып баручы: Бу шигыр юллары, Б™ек Ватан сугышы чорыныS тере шаkитлары – тыл ветераннары, сугыш чоры балалары булган хатын кызларыбызга кагыла. Сугыш чорында аларга нибары 10-14 яшь кен‰ булса да, сугыш китереп чыгарган х‰ср‰т – михн‰тл‰рне, ачлык-ялангачлыкны, ятимлекне _з Gилк‰л‰ренд‰ татыганнар алар. Сл.18-20
1 алып баручы: 2 абыйсын k‰м атасын сугышка озатып, ныгып Gитм‰г‰н куллары бел‰н комбайн, трактор й™рт_че уSган кыз Х‰йруллина Оркыя апа. Сл.21
2 алып баручы: Шушы кызларны йомшак, н‰фис куллары корыч аргамаклар – комбайн, трактор штурвалларын тотып, к™нне-т™нг‰ ялгап эшл‰г‰нн‰р бит. Т_зем д‰, сабыр да, уSган да булганнар бит алар. Х‰зерге башкарылачак Gыр сезнеS ™чен.
Fыр “Смуглянка”
1 алып баручы: СугышныS беренче елларында ук 2 абыйсын сугышка алалар. € _зен башка хатын кызлар, яш_смерл‰р бел‰н берр‰тт‰н урман кис‰рг‰, торф чыгарырга Gиб‰р‰л‰р. Салкын, ™ст‰ юк, эш азагында к™нлек паек – бер телемнеS чиреге кад‰р ипи кис‰ге. 1942 елда аларны м‰ск‰_д‰н 80 км ераклыктагы Долево ш‰k‰ре тир‰сен‰ торф чыгарырга Gиб‰р‰л‰р. 3 ел буе чит Gирд‰, авыр хезм‰тт‰ алGыган яшь кызлар, сагынуга т_з‰ алмыйча качарга уйлыйлар, л‰кин юлда ук кулга алыналар. Шулай итеп яш_смер кызга FиS_ к™нен д‰ т™рм‰д‰ каршыларга туры кил‰. Ул – Палушева Х‰дич‰ апа. Сл.22
2 алып баручы: €тил‰рен сугышка озатып, 5 бала бел‰н ялгыз калган ‰нисенеS беренче ярд‰мчесе, тер‰ге булган, ™лк‰нн‰р бел‰н берг‰ иS авыр хезм‰тл‰рд‰ эшл‰_че М™ст‰кыймова Сания апа.
1 алып баручы: €тисе сугышта югалып, ‰нисе 3 бала бел‰н тол, _зе 10 яшенн‰н ятим калган, 3 баланы аякка бастыру ™чен тырышкан ‰нисен‰ ярд‰м ит‰рг‰ тел‰п урак уручы, болын чабучы, башак Gыючы кыз бала Галяутдинова Минхаят апа.
2 алып баручы: 12-13 яшь сука сукалаган, тырма тарткан, урман киск‰н, л‰кин авырлыкларга бирешм‰г‰н, эшт‰н курыкмаган кыз Х™с‰енова Халиса апа.
1 алып баручы: Сл.23-24 Сез б_ген д‰ сафта. j‰р кайсыгыз гаил‰д‰, авылда олы ихтирамга лаек, балаларыгызныS таянычы, оныкларыгызныS юанычы. Сез ‰ле д‰ олы й™р‰кле, нык б‰д‰нле, ‰_лия затлар – сугыш чоры кызлары! Сезг‰ имин, тату,мул тормыш, с‰лам‰тлек, б‰хет телибез! Тагын бер кат р‰хм‰т сезг‰! СезнеS х™рм‰тк‰ «Вальс фронтовой медсестры» Gыры яSгырый. Сл.25
Левитан тавышы. FиS_не игълан ит‰. Сл.26
2 алып баручы: Сугыш инде к_пт‰н бетте.... Окоплар инде Gир бел‰н тигезл‰ндел‰р, аларны яшел чир‰м каплап китте, фронт юллары урыннарында яSа ш‰k‰рл‰р k‰м авыллар барлыкка килде, блиндажлар ч‰ч‰кл‰р бел‰н капланды. Тик сугыш хатир‰л‰ре онытылмыйлар. Сл.27
Ранис: Сугыш тавышлары к_пт‰н тынды,
Т™з‰лдел‰р GирнеS яралары,
€тил‰рнеS окопларын с™реп,
Иген ч‰ч‰ х‰зер балалары.
Сугыш тавышлары тынды, л‰кин
К_Sелл‰рд‰ шомы яши kаман.
Сугыш агачларын аударсак та,
Кайлардадыр ‰ле тамыры калган.
Галяутдинова Ил_з‰ башкаруында Gыр яSгырый.
1 алып баручы: FиS_ б‰йр‰менд‰ без k‰рвакыт халкыбызныS дошманны GиS_г‰ эт‰ргеч бирг‰н г_з‰л сыйфатларын исегезг‰ т™шер‰без. Ул – сабырлык, кыюлык, батырлык, ныклык, Ватанга булган м‰х‰бб‰т k‰м тугрылык. Сл.28
Адил‰: Онытмыйк GиS_ батырларын,
Алар ™чен _лем юк Gирд‰!
Буыннардан буыннарга к_ч‰
БатырларныS гомере, Gыр булып.
Илне яратудан ™стен хис юк,
Чын батырлык – илг‰ тугрылык. Сл.29
Шафигуллина Албина башкаруында “FиSеп кайт!” Gыры.
2 алып баручы:FиS_ к™не! Бу с_з k‰ркайсыбыз ™чен д‰ чиксез кадерле. FиS_! Ул кешелекк‰ Gирд‰ге тормышны саклау ™чен кир‰к иде. ШуSа да 45 нче ел ист‰леге – тормышныS _зе кебек м‰Sгелек. Сл.30
1 алып баручы: Б™ек FиS_неS 70 еллыгы узар, тагын бик к_п дист‰ еллар _т‰р, буын арты буын алмашыныр, л‰кин Б™ек FиS_ k‰м шушы FиS_не яулаган какшамас фронт k‰м тыл каkарманнарыныS якты ист‰леге халык к_Sеленд‰ м‰Sге яш‰р. Сл.31
С_зне 7 класс укучыларына бир‰без. Fыр “j‰рвакыт булсын кояш”. Сл.32
2 алып баручы: Илебез азатлыгы ™чен к™р‰шк‰н солдатларны онытмыйк.
Ис‰нн‰рнеS кадерен белик
^лг‰нн‰рнеS каберен белик!
1 алып баручы: Б™ек FиS_ дип
Шатлык бел‰н тиб‰ й™р‰кл‰р.
Тормышыгыз матур, к_Sелегез тыныч
Гомерегез озын булсын,
БезнеS, сезг‰ шундый тел‰кл‰р. Сл.33
Fыр “День победы». Сл.34
·15