Сыйныфс?гате ?и?? язын якынайтты Сезне? батырлык
Тема: FиS_ язын якынайтты СезнеS батырлык.
Максат: балаларда ™лк‰н буын в‰килл‰ре – Б™ек Ватан сугышы ветераннары _рн‰генд‰ патриотизм тойгысы, гражданлык хисл‰ре т‰рбиял‰_.
€Sг‰м‰ барышы: 1) €Sг‰м‰не оештыру.
2) Актуальл‰штер_, уку проблемасын кую.
1. Кереш ‰Sг‰м‰.
Быел ил к_л‰менд‰ нинди ист‰лекле даталар билгел‰п _тел‰?
2. FиS_ к™не нинди б‰йр‰м ул?
3. Сугыш с_зен ишет_г‰, сезнеS к_з алдыгызга нинди вакыйгалар, к_ренешл‰р килеп баса? (балаларныS Gаваплары тактага язып барыла)
Укытучы: €йе, укучылар, сугыш ул, Gимер_че, к_з яшьл‰ре т_ктер_че, миллионлаган кешел‰рнеS гомерен ™з_че.
Укучы: Сугыш....
Шушы с_зд‰н х‰тта алмагачлар
Уйчанланып калды ул к™нне
Яшь б™рел‰р х‰тта чиркангандай,
Калтыранып куйды ул к™нне.
Укучы: Сугыш....
Монан зуррак х‰веф, зуррак аф‰т
Булдымы ик‰н Gирд‰ тагын да?
Ач балалар кил‰ к_з алдыма
Шул с_з ишетелг‰н чагымда.
Укытучы:ТаS атып кил‰. Илебез халкы тыныч йокыда. €нил‰рен‰ сыенып, т‰мле т™шл‰р к_реп, н‰ни сабыйлар изр‰п йоклыйлар. Кояш бар Gиkанга яSа к™ч тууын белдереп, _зенеS алтын нурларын сиб‰рг‰ Gыена. Бу 1941 нче елныS 22 июнь таSы иде.
Бу тарихта тиSе булмаган, 1418 к™нг‰ сузылачак Б™ек Ватан сугышы башлануы иде.
ГерманиянеS, сугыш игълан итмич‰ 190 коры Gир дивизиясе, 5000 самолеты k‰м 200 х‰рби корабле безнеS илебезг‰ k™G_м башлады. Дошманнар Советлар Союзын ярты ел эченд‰ басып алып, аныS турында бары тик ист‰лекл‰р ген‰ калырга тиеш дип саныйлар.
Германия СССР га k™G_м башлаганчы ЕвропаныS барлык танк, самолетларын, заводларын k‰м эшче к™чл‰рен басып алган була. СугышныS беренче к™ненн‰н _к илебез халкы берд‰м р‰вешт‰ дошманга каршы е™р‰шк‰ к_т‰релде. Бу сугыш совет халкы ™чен азатлык сугышы иде, k‰м ул беренче к™нн‰н _к Б™ек Ватан сугышы дип аталды.
Кан коюлы k‰м Gимергеч сугышныS соSгы б‰релешл‰ренн‰н безне 70 ел вакыт аерып тора.70 нче тапкыр туган Gиребезг‰ тыныч яз кил‰.
Б™ек Ватан сугышы ераклашкан саен FиS_ к™ненеS ‰k‰мияте халкыбыз х‰теренд‰ тагын да арта бара. €леге сугыш илебез ™чен гаять зур сынау булды. Совет халкы _з ВатаныныS азатлыгы, кил‰ч‰к буынныS тынычлыгы ™чен 47 ай буена яки 1418 к™н k‰м т™н д‰вамында авыр, канлы сугыш алып бара. М‰ск‰_ k‰м Сталинград янында, Курск дугасында, Днепрда k‰м Ленинград тир‰сенд‰, Белоруссияд‰, Молдавияд‰ k‰м Заполярьеда, Кырымда k‰м Кавказда, Висла, Дунай, Одер k‰м Эльба буйларындагы д‰kш‰тле сугышлар совет халкына GиS_ алып кил‰. €мма без FиS_ ™чен бик кыймм‰т т_л‰дек. СугышныS k‰р т‰_легенд‰ уртача 20869 кешенеS гомере ™зелг‰н яки сугыш юлыныS k‰р метрында 15 солдатыбыз ятып калган. 1418 т‰_лекк‰ сузылган ‰леге сугыш 22 млн кв м м‰йдандагы тереклекне к™йдерг‰н, 1710 ш‰k‰рне, 70 меS авылны к™л итк‰н, 27 млн кешенеS гомере ™зелг‰н, бернич‰ миллионын гарип калдырган, 32 меSг‰ якын с‰н‰гать предприятиесен х‰раб‰ х‰лен‰ китерг‰н!
27 миллион баласын
Югалтты яуда Ватан...
€й, д™нья, булма битараф,
К_Sелг‰ тек‰п кара:
27 миллион G™й анда,
27 миллион яра.
€йе, 1941-1945 еллардагы сугышта 27 млн ватандашыбыз яу кырында ятып кала.
Б™ек Ватан сугышы б™тен халык сугышына ‰верел‰, k‰м анда дошманны GиS_ д‰ б™тен халык GиS_е булды. СоSгы ут сызыкларында солдатлар батырларча тора, к_кр‰кл‰ре бел‰н дошман дотлары амбразураларын каплый, очучылар k‰м танкистлар, уйлап та тормастан, таранга бара. Яу кырында к_рс‰тк‰н батырлыклары ™чен 7млн нан артык кеше орден k‰м медальл‰р бел‰н б_л‰кл‰н‰, 11633 сугышчы Советлар Союзы Герое диг‰н исемг‰ лаек була,‰ 104 кешег‰ бу мактаулы исем ике тапкыр бирел‰, шуларныS берсе –атаклы очучы Николай Столяров – Казаннан . Ул, барысы 185 сугышчан очыш ясап, дошманныS бик к_п х‰рби техникасын k‰м Gанлы к™чен юк ит‰. Советлар Союзы Геройлары арасында 200 д‰н артык Татарстан егете k‰м кызы булуы бел‰н без хаклы р‰вешт‰ горурлана алабыз.
Сугыш елларында республикабыздан фронтка 560 меS кеше озатыла. ШуларныS 100 меSн‰н артыгы орден k‰м медальл‰рг‰ лаек була.
3 меS километрга сузылган фронт сызыгыныS т™рле юн‰лешл‰ренд‰ командылык итк‰н Советлар Союзы Маршаллары да татар егетл‰ренеS тиSд‰шсез, какшамас рухи ныклыгын, кыюлыгын-чыдамлылыгын, Ватанга чиксез бирелг‰нлеген югары б‰ял‰г‰н. Мен‰ шуларныS бернич‰се:
Советлар Союзы Маршалы Г.Жуков: “Татарлар Б™ек Ватан сугышында GиS_г‰ зур ™леш керттел‰р”.
Советлар Союзы Маршалы И. Конев: “Татар егетл‰ре арысланнардай сугышты”.
Советлар Союзы Маршалы К. Рокоссовский:”Татарлар курку белм‰с, кыю k‰м оста сугышчылар иде”.
Советлар Союзы Маршалы Р. Малиновский: ”Мин, карт солдат буларак, сугышта татар сугышчыларын k‰м офицерларын к_п к_рдем, k‰м аларныS сугышта какшамас ныклык к_рс‰т_ен‰, корычтай нык ихтыярына гел соклана идем. Б™ек к™р‰шт‰ татар халкы _зенеS сугыш эшенд‰ чыдам k‰м батыр й™р‰кле солдатлары бел‰н б™тен армиябез каршында х™рм‰т казанды”.
Шушы фактлар _зл‰ре _к татарларныS яу кырында, чыннан да, “арысланнар кебек сугышуларын” ышандырырлык итеп раслый. €сирлекк‰ д‰ алар _з тел‰кл‰ре бел‰н т™шм‰г‰н. “Т‰муг оясы” нда да сынатмаганнар. €йтик, Советлар Союзы Геройларыннан Моабит т™рм‰се тоткыны, легендар шагыйрь Муса F‰лил, Брест крепосте каkарманы, к™р‰шен татары Петр Гаврилов, Ровно ™лк‰се партизаннар берл‰шм‰сенеS шартлау т™ркеме командиры Николай Орлов (чын исеме-Гатаулла Минаев) иS авыр чакларда да коелып-югалып калмаулары бел‰н бик к_пл‰рне таS калдырган.
€йе, Татарстан 1945 елныS FиS_ле мае хакына зур корбаннар бирг‰н. РеспубликабызныS 350 меS улы k‰м кызы туган нигезен‰ ‰йл‰неп кайтмаган. Фронтка китк‰н k‰р ике кешенеS берсе k‰лак булган диг‰н с_з бу! j‰рберсенеS исеме, килер буыннарга матур ядкарь булып, 26 томлык “Х‰тер китабы” на кертелде. Татарстанда туып _ск‰н 15 х‰рби очучыныS дошман самолётларын таранга тотуы, 24 кыю егетебезнеS _з к_кр‰ге бел‰н дошман амбразурасын каплавы да легендага тиS батырлык! Менделеевск каласыныS 1 нче урта мэкт‰бен т‰мамлаганнар арасында алты лачын егетнеS Советлар Срюзы Герое диг‰н иS югары исемг‰ лаек булуы бел‰н ничек горурланмыйсыS, ди?!
Яу кырында татар чын м‰гън‰сенд‰ татар булып кала белг‰н! Дошман амбразурасын к_кр‰ге бел‰н каплаган Александр Мотросов татар: ШакирGан М™х‰мм‰тGанов! Брест крепостен саклаган Петр Гаврилов та, 1942 елныS салкын кышында немецлардан иS беренче генералны - фельдмаршал Паулюсны ‰сир итеп алган Гани Сафиуллин да, рейхстаг т_б‰сен‰ беренче булып кызыл ‰л‰м кадаган Гази Заkитов та – татар милл‰тенн‰н! Илебезд‰ Советлар Союзы Герое k‰м Ленин премиясе лауреаты диг‰н ике иS зур д‰_л‰т б_л‰ген‰ лаек булган берд‰нбер шагыйрь д‰ - татар: ул–патриот-шагыйрь Муса F‰лил! Дошман ™ненд‰ ^лемсезлекк‰ атлаган, палач балтасы астында да Туган илен, халкын сатмаган 11 кормашчы-G‰лилче кебек каkарманнар башка бер ген‰ халыкта да юк, бары тик татарда гына.
Гитлерчылар бел‰н сугыш башлангач, Муса F‰лил фронтка кит‰. €сирлекк‰ т™ш‰ - немецлар кулына эл‰г‰. F‰лил k‰м аныS ипт‰шл‰ре тоткынлыкта дошманга каршы к™р‰ш‰л‰р. Гитлерчылар моны белеп алып, аларны G‰зага тарта.
Муса F‰лил бел‰н берг‰ аныS ун к™р‰шт‰ше д‰ _лем G‰засына х™кем ител‰. АларныS исемн‰рен х‰теребезд‰ тотыйк! Алар – Абдулла Алиш, Гайнан Кормаш, €хм‰т Симаев, Абдулла Баттал, Зинн‰т Х‰с‰нов, Гариф Шабаев, €хм‰т €дн‰шев, Ф‰рит С‰йфелм™леков, Фоат Булатов, С‰лим Бохаровлар.
Озак к™ттерг‰н ул FиS_ к™не килде. Аны 1945 нче елныS ч‰ч‰кле язы алып килде. Барлык тынычлык с™юче халыкныS дошманы тар-мар ителде.
Гайр‰тле k‰м хезм‰т с™юч‰н халкыбызныS тиSд‰шсез батырлыгы k‰м фидакарьлеге кешелек д™ньясын фашизм коллыгыннан коткарып кала. Бу GиS_ илебезнеS яу кырында м‰Sгелекк‰ ятып калган 27 млн асыл ир – егете б‰раб‰рен‰ яулана. Сугыштан соS т‰н k‰м Gан яраларыннан, авыр хезм‰тт‰н вакытсыз г_рг‰ керг‰нн‰р к_пме?! Гомерг‰ онытылмас шушы сугышныS билгеле k‰м билгесез геройлары, аныS изге корбаннары безнеS к_Sелл‰рд‰ м‰Sгег‰ яш‰рг‰ хаклы.
Укучы:
Кир‰кми безг‰ сугыш!
Булмасын бер куркыныч
Булсын б™тен ил тыныч.
Укучы:
Кир‰кми безг‰ кан кою,
Кир‰кми безг‰ сугыш
БезнеS тел‰к якты, матур
Тыныч хезм‰т k‰м тормыш.
Укытучы: Илебез азатлыгы ™чен к™р‰шк‰н солдатларны онытмыйк, аларныS сугышчан юлларын ™йр‰ник. Батырлар исеме буыннан- буынга к_чсен.
Ис‰нн‰рнеS кадерен белик!
^лг‰нн‰рнеS каберен белик!
15