Методическая разработка «Медициналы? паразитология»

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ МИНИСТРЛІГІ
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
БАТЫС ҚАЗАҚСТАН МЕДИЦИНАЛЫҚ КОЛЛЕДЖІ
КЕЛІСІЛДІ БЕКІТІЛДІ
ЦӘК төрайымы БҚМК әдістемелік кеңесі
______С.А. Байбулатова отырысында _____
«__»__________20__ж «__»__________20__ж
ОҚУ- ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕН
Пән: «Медициналық паразитология»
Б құзыреттілік аймағы «Гельминттер»
Мамандығы: 0305000 «Лабораториялық диагностика» курс ІІ семестрV
Қаралды:
ӘКЦ отырысында
Хаттама № ____
«___»________20__ж.
Әзірлеген оқытушы:
Темиралиева Н.А.
Орал қаласы, 2012ж
ОӘК құрылымы
ОӘК мазмұны:
-тақырыпты меңгеру мақсаттары мен міндеттері
-тақырып сұрақтарын меңгеру деңгейіне қойылатын талаптар
-тақырып көлемі, жұмыс бағдарламасынан көшірме
-тақырып көлемі, оқу ісінің тақырыбы және түрі бойынша сағаттар бөлу
-тақырыптың оқу-әдістемелік қамтамасыз етілуі (әдебиет: негізгі және қосымша)
-тақырыптың материалдық-техникалық, ақпараттық қамтамасыз етілуі /оқу процесінде/
-пайдаланатын қажет оқыту құралдарының тізбесі және оларды қолдану тәсілдері
Ақпараттық блок:
-дәріс конспектісі
-тақырып бойынша сұрақтар тізбесі
-тақырып бойынша тәжірибелік дағдылар тізбесі (нені білу және үйрену керек)
Оқушылардың өз бетімен жұмысы:
-сабақ жоспарлары (технологиялық карталар)
Пәнді меңгеру бойынша оқушыларға арналған әдістемелік ұсынымдар оқу ісінің түрлі сипатын және оқытудың ұсынылатын тәртібін ашады.
Өз бетімен жұмыс бойынша оқушыларға арналған әдістемелік құрал. (Пәнді меңгеру үшін қажет уақытты жоспарлау және ұйымдастыру бойынша ұсынымдар, әдебиеттер және басқа да ақпарат көздерімен жұмыс жасау бойынша ұсынымдар).
Бақылаушы блок:
-бақылауды іске асыру бойынша материалдарға мыналар кіреді:
а) тақырып бойынша тесттілік бақылау
б) бақылаушы тарату материалдары (есептер, тапсырмалар, іс-әрекет стандарттары, графологиялық құрылымдар)
ОӘК МАЗМҰНЫ
Тақырыптың мақсаты: Оқушыларға қоршаған орта объектілерінде кездесетін гельминттердің түрлерімен және дернәсілдерімен танысып және зерттеу әдістерімен таныстырып, оларды тәжірибеде қолдана білу.
Тақырыптың материалдық-техникалық, ақпараттық қамтылуы:
Дәріс материалы, білімдерін тексеру үшін мәселелік ізденіс барысында 15 сұрақтан тұратын тест сұрақтары, тапсырмалар, заттық әйнек, бояулар, микроскоп, атлас кестелер, презентациялар, кептіргіш шкаф, жуғыш ерітінді.
Оқушыларға арналған әдебиеттер:
С. Әміреев, А. Жаханов, Қ.Құдайбергенұлы «Медициналық паразитология» Алматы 2009 ж.
Д.Е.Генис Медицинская паразитология Москва 1985 ж.
Оқытушыларға арналған әдебиеттер:
А.Б.Виноградов, С.Г. Глумов Медицинская паразитология Пермская ГМА 2006 199-201 бет
Д.Е.Генис Медицинская паразитология Москва 1985 194-241 бет
Оқу жұмыс бағдарламасынан көшірме:
Құзыреттілік аймағы (бөлімдер) Сағат саны
Тәжірибе
Б құзыреттілік аймағы
8 4
Б1 оқыту модулі
Гельминттер.Трематодтар сыныбы
2 Б1.1 оқыту модулі
Цестодтар сыныбы. 2 Б2 оқыту модулі
Нематодтар сыныбы. 2 Б2.1 оқыту модулі
Гельминттер мен залалданған сыртқы орта обьектілерін зерттеу әдістері. 2 Ақпараттық блок
Гельминттер (грек. helmіnthos – құрт) – адамның, жануарлардың, өсімдіктердің ауруларын қоздыратын құрттар. Қазір Гельминттердің 12 мыңнан астам түрі белгілі. Бұларға: 1) жалпаққұрттарданкейбіркірпікшеліқұрттар, трематодтар, моногенетикалықсорғыштар, темноцефалдар, гирокотилидтердіңбарлығы, талшықтықұрттардыңбіразы; 2) алғашқықуысты құрттардан (Nemathelmіnthesтипініңөкілдері) жұмырқұрттардыңкөбі, қылқұрттар мен тікенбасқұрттардыңбарлығы; 3) буылтыққұрттардан (Annelіda тип тармағынажататындар), көпқылтандықұрттардыңкөпшілігіжатады. Гельминттерадамда, жануарларда, өсімдіктердетұрақтынемесеуақытшатіршілікетедіжәне осы кезде ауру туғызуымүмкін.
Гельминтология – паразит құрттаржәнеолартудыратынадам, жануар, өсімдікауруларытуралығылым; паразитология саласы. Гельминтология XVIII ғ-дың 2-жартысында қалыптасабастады. ОныңнегізінсалушынемісғалымыК.А.Рудольфиболды. Гельминттерфаунасы, жүйеленуі, даму сатыларытуралыалғашқыдеректер Дания зоологіИ.Стенструп, немісғалымдарыР.Лейкарт, Г.Кюхенмейстер, француз А.Райе, т.б. еңбектерінде (XIX–XX ғ-лар) баяндалған. ҚазақстандаГельминтологияныдамытуісінеК.И.Скрябин (КСРО-дағы Гельминтология негізінсалушы), Е.Н.Павловский, В.А.Догель, Б.Е.Быховский, Р.С.Шульцүлкен үлес қосты. Республикада Гельминтология саласындағыжүйелізерттеулерҚазақөлкелік мал дәрігерлік - бактериология институтында, П.Г.Панова мен Н.В.Баданинніңғылымижұмыстарынанбасталады. Зоология институтында, ТаразқаласындағыК.И.Скрябинатындағы Гельминтология лабораториясындажүргізіледі.
Гельминттердіңдамуы – дернәсілдікжәнежыныстықкезеңдіекісатыдантұрады. Олардернәсілініңтіршілікерекшелігінесәйкес, дамуыбасқатіріорганизмдердеөтетін (биогельминттер) жәнедамуыорганизмнентыс, сыртқыортадаеркінтіршілікететін (геогельминттер) түрлеріболады. Гельминттердіңадамды, малдықұртауруынашалдықтыратын аскарида, эхинококк, трихинелла, миқұртсияқтытүрлері, ал өсімдіктердігетеродероз, мелоидигиноз, дитиленхозғашалдықтыратынтүрлеріөтеқауіптіжәнеоларжиікездеседі.
Медициналық гельминтология ілімі құрттар тудырытын адам паразиттерін зерттейді. Құрттар – көпжасушалы, үш қабатты, екі жақтаулы симметриялы жәндңктер. Адам паразитті құрттарына – жалпақ құрттар және жұмыр құрттар жатады. Олар тудыратын ауруларды – гельминтоздар дейді.
Гельментологияның негізін қалауға көп еңбектенген академик К.И. Скрябин болды. Ол 1925 жылы тұңғыш рет дегельментизация түсінігін ұсынды. Қазіргі уақытта адамдар арасында 300 –ге жуық гельминттер түрі бар екені тіркелген.
Гельминттер
а) барлық құрттар;
б) адам мен жануар ағзасында тоғышарлық ететін барлық құрттар;
в) адам мен жануар ағзасында тоғышарлық ететін тек жалпақ құрттар;
г) адам мен жануар ағзасында тоғышарлық ететін тек жұмыр құрттар.
Гельминтоз патогенезінде қоршаған ағзалар мен тіндерге механикалық әсердің мәні бөлек.Мысалы, эхинококк көпіршігі немесе альвеола түйіншектері үлкен мөлшерге дейін өсіп, ағза тініне механикалықт қысым жасайды, оларды атрофия әкеліп, дәнекер тіндермен ауыстырады, нәтижесінде механикалық сарғаю тудырады. Шошқа цепенінің цистицеркі мида орналасқанда, онда да механикалық әсер байқалып,сәйкесті салдар орын алады. Баска гельминтоздарда(аскаридоз) ағзаның қуысы механикалық жолмен жабылып калады. Сондай-ақ балаларда көп жағдайда ішектің бітелуі, жабылып қалуы (обтурация) кездеседі, олар өт жолдарына өткенде, механикалық сарғаю, тыныс жолдарына өткенде, асфикция(тұншығу)орын алады.
Гельминттермен залалданған науқастарды, паразиті жоқ аурулармен салыстырғанда, әсіресе инфекциялық сырқаттарлыельмит емдеудің қиын екенін дәлелдейтін мәліметтер жеткілікті. Аскаридамен зақымданған адамдарда бактериялық дизентерия көбіне созылмалы түрге ауысады және оны емдеу өте қиынға түседі.
Тіндік гельмитоздарда (шистосомоз, эхинококк,филярийдоз, описторхоз және т.б) ағзалық және жүйелік зақымданудың себептері медияторлық жүйелердің белсенділігін күшейтетін, тіндерді зақымдайтын иммундықкомплекстердің пайда болуына байланысты. Оның үстіне. Аталған гельминтоздарда аурудың даму қарқынына және нәтижесіне аутоиммундық реакцияларда әсер етеді. Гельмитоздардагы иммундық жауап, басқа инфекциялық аурулардағыдан әлдеқайда айрықша. Ол гельминт биологиясының өзгешелігіне, олардың даму сатысына, көптеген экзогендік (секреттер,эксекреттер) және эндогендік (соматикалық) антигендерге қарай иммоногендік және антигендікм қасиеттердің әртүрлігіне негізделген.
Гельминтоздардың берілу факторларының сипаттамасы. Гельминтоздарда гельминт жұмыртқаларымен ластанған топырақ, көкөніс, жемістен, су және т.б. қоршаған орта элементтері- берілу факторы болып есептеледі., себебі жұмыртқалар мен личинкалар қоршаған ортада дамып, инвазиялық сатысына жетеді. Көптеген гельминтоздардың берілу факторы – адамның ластанған кір қолы. Адам гео- және бирдің де жұмыртқаларын, личинкаларын өз аузына өзі салады. Кір қолдың берілу факоры ретіндегі рөлі, әсіресе контагиозды гельмитоздарда өте жоғары, себебі үшкір ақ құрт пен ергежейлі цепеннің жұмыртқлары адам денесінде немесе оған жақын жерде (ойыншықтар, төсек, жиһаз және т.б.) шоғырланады.
Адамның негізгі гельминтоздарын эпидемиологиялық жіктеу. Инвазия қоздырғышының көзіне, берілу факторларына, тұрғындардың залалдану жолдарына байланысты адамның барлық гельминтоздарын үш топқа бөледі: биогельминтоздар, геогельминтоздар, кантагиозды гельминтоздар.
1)Биогелминтоздар адамғааралық ие денелердің тіндері және қоршаған орта элементтері арқылы беріледі.
2)Геогельминтоздар адамға қоршаған ортаның инвазиялық жұмыртқаларымен ластанған элементтері (топырақ, көкөніс, жемістер және т.б.) арқылы беріледі.
3)Контагиоздық гельминтоздар ластанған қолдар, тұрмыс бұйымдары арқылы беріледі.
Гельминттердің таралу сипаты.
Гельминтоздар табиғи-эндомиялық, табиғи-ошақтық және жаппай тараған деп бөлінеді. Мұндай бөлу паразиттердің соңғы және аралық иелерінің организмінде, қоршаған орта обьектілерінде даму цикліне сәйкес таралу заңдылықтырына негізделген. Барлық геогельминтоздар мен биогельминтоздардың көпшілігі табиғи-эндемиялық ауруларға жатады, оған дәлел, гиогеьминттердің дамуының алғашқы сатылары, әдетте, қоршаған ортада, ал биогельминттедікі- жануарлардың түрлерінің организмінде өтеді.Мұнда аумақтың табиғи-климаттық жағдайы мен тұрғындардың шаруашылық қызметінің маңызы зор. Табиғи-ошақтық гельминтоздарға трихиниллез, альвиококкоз, кейбір дефиллоботриоздар және филяриидоздар,ал кейбір жерлерде эхинококкоздар жатады. Табиғи-ошақтық гельминтоздар тек қана бір белгілі аймақтарда тарайды, яғни олардың анық климаттық-гиографилық шекаралары бар. Аталған гельминтоздардың табиғи ошақтарынан кейбір жағдайларда синантроптық немесе антропургиялық ошақтар қалыптасады. Гельминттердің табиғи ошақтарынан антропургиялық ошаққа ауысуы үй жануарлары мен адамдардың қарым-қатынасы арқылы іске асады. Кейде синантроптық ошақтар жабайы табиғаттан үнемі «келіп тұратын» гельминттерсіз де өз бетімен өмір сүре алады.
ГЕЛЬМИНТТЕР
(МЕДИЦИНАЛЫҚ ГЕЛЬМИНТОЛОГИЯ)
ТӨМЕНГІ САТЫДАҒЫ ҚҰРТТАР
Жалпақ құрттар типі Жұмыр құрттар типі
Трематодтар классы (сорғыштар) Цестодтар классы (таспақұрттар) Немодтар классы (жұмырқұрттар)
ЛенталыларЦепеньдерОписторхоздарКлонорхтарДикроцелийлерФасциолдарПарагонимдерМетагонимдерНанофиеттерШистосомдарЖалпақ ленталылар Өгізцепендері, доңызцепендері,
ЭхинококктарАльвеококктарЕгеуқұйрықцепендері,
Асқабақ тәріздес цепеньдер Энтеробиоздар (Острица)
АскоридаларВлагославтарАнкиластомаларНекаторларСтронгилоидтарТрихостонгилаларТрихинеллаларФилярийлерГельминттерҚұрттардыңсколецид (Scolecida) депаталатынтөменсатысынажататынкөпжасушалыпаразиттіағзалар.
Негізіненадамағзасынгельменттердің 2 типіпаразиттейді:
Жалпаққұрттар(Plathelminthes)
Жұмырқұрттар(Nemathelminthes).
Адамдардажиікездесетінгельминттердіңтүрлерікелесікласстарғажатады:
Нематодтар, немесежұмырқұрттар (Nematoda);
Трематодтар, немесесорғыштар (Trematoda);
Цестодтар, немесетаспақұрттар (Cestoda);
ТРЕМАТОДТАРКЛАССЫ (TREMATODA)
Трематодтар(сорғыштар) — денесібунақталғантаспанемесежапырақтәріздіқұрылысты, денекөлеміүлкенемесқұрттар. Көптегентрематодтарқосжыныстылар (гермафродиттер). Бұлклассқажататынбарлықтүрлербиогельменттерболыптабылады.
Паразиттердіңбасбөлігіндежәнеқұйрықбөлігіндеекісорғыштарыбар. Олардыңбіреуі – сору, екіншісі – бекінуқызметінатқарады.
Трематодтартуғызатынаурулартрематодоздардепаталады.
ОПИСТОРХОЗ – OPISTHORHIASIS
Opistorhusviverriniжұмыртқасы
Opistorhusfelineus –
ересек түрі
Opistorhusfelineusжұмыртқалары
4222613600721691605715
Құрылысы. Описторх (Opistorchisfelineus) еңалғашретСібірде 1884 жылымысықтан, ал 1891 жылыадамнантабылған (К. Н. Виноградов), сондықтанмысықтыңнемесесібірсорғышыдегенатауғаие.
Описторхденесініңұзындығы 1см-ге дейінболатын ланцет (жапырақ) тәріздес. Денесініңалдыңғыбөлігінде 2 сорғышы бар, артқыбөлігінде — екіірітөртжәне бес бастыұрықтары бар. Денесініңортаңғыбөлігіндежұмыртқа толы қоюбоялғанжатырорналасқан.
Жұмыртқасыашық-сарынемесесұртүсті, өтеұсақ, ұзындығы 26 – 30 мкм, сопақша, сәлсимметриялыболыпкеледі. Жұқа, жақсысозылмалыжарғақшасы бар. Біржақполюсіндежіңішкетүзусызықпенбөлініптұрғанқақпақшасы, ал келесіжағындакішкенетөмпешіккөрінеді.
Жұмыртқаларыбасқагельминттердіңжұмыртқаларынаөтеұқсасболыпкеледі, көбінесеклонорхтар мен метагонимдерге. Сондықтан да тәжірибелікжағдайлардаолардыңтүріанықталмайды. Бірақтамикроскоппенүлкейтіпқарайтынболса, әртүргетәнөзіндікбелгілерарқылыанықтауғаболады.
Тіршілікциклі. Описторх (от греч. opisthen — арттанжәнеorchis — семенник) адамның, иттің, мысықтың, доңыздыңжәнебасқа да жабайыжануарлардыңөтжолдарын, бауырын, ұйқыбезінзақымдайды. Бұлгельминттіңжұмыртқаларыішектекөбейіп, қоршағанортағадәретарқылыбөлінеді. Алайдаолардыңкөбеюі тек суаттардағанаөтеді.
Су майшабақтарында (Bithynia) қуыршақтар – церкарийдамиды.Олардыңдамуы 2айға созылады.Соңынанцеркариисуғашығып, активтітүрдебалықтыңденесінекіреді де бұлшықеттеріндеинвазионды (жұқпалы) қуыршаққа – метацеркарийгеайналады.
Сібірсорғышыныңметацеркарийіндежіңішкеалдыңғыбөлігіндеталшықтарыкөрінеді, сондай-ақіріқаратүсті, сопақшаформалыэкскреторлы шар орналасқан. Қуыршақтыңразмері 0,23-0,37 мм.
Метацеркарийадамға 6 күнненкейінинфазиондыболады. Адам аз тұздалған,толығынанпісірілмеген, залалдытамақарқылыжұқтырады.
Адам ішегіндеқуыршақтаржарғақшаданбосап, жалпыөтжолдарыарқылыбауырға, өтқабынажәнебауырастыбездерінеөтеді. Бірайдансоң, паразиттертолығыменжыныстықжетіліп, өздеріжұмыртқашығарабастайдым. Адам организміндемысық (сібір) сорғышыбірнешежылдарбойызақымдайды.
Клиникасы. Описторхадамдаописторхозауруынтуғызады. Патогенезінегізіндеаллергиялықжағдайдыңдамуымен сенсибилизация болады, әсіресеаурудыңертекезеңінде, асқазан-ішектрактісініңрефлекторлықәсері, соныменқатарөтжолдарыныңмеханикалықзақымдалуында, тамырдыңпаразиттерменбітелуінебайланыстыинфекцияныңқайталануы.
Описторхоздыңертекезеңінде 2-4 жұмаданкейінжұқтырылғанбалықжегенненкейінжалпыаллергиялық реакция болады: денеқызуыныңкөтерілуі, бас, бұлшықетжәнебуындардыңауруы, денеқызуыкөтеріледі,терініңқышымабөртпесі, демікпелі бронхит, лимфа түйіндеріұлғаяды.
Соңынан (созылмалыкезеңі)оңжаққабырғамаңыныңауырсынуыжәнеэпигастралдыаймақтыңәртүрліиррадацияларымазалайды, бауыр мен өтқабыұлғаяды, белгілері дамиды; бауыр,өтжолдарыжәнебүйрекастыбезізақымдаладыжәнежүйкежүйесініңфункцияналдыбұзылыстарыбайқалады.
Диагнозы.Өтте, үлкендәретте, он екіішектіңқұрамындаописторхжұмыртқасынанықтауғакөзделген. ҮлкендәреттізерттегендеГорячев және Катоәдісімензерттейді. СоныменқатарописторхжұмыртқасынКаланторянәдісімен де анықтауғаболады. Олүшінзаттықәйнектісұйықтығы бар банкаға 25минут ұстайды.
Қайтаданбақылау 3-4 айдансоңқояды. Описторхоздыңтағыбірсебебіқандаэозинофилькөбеюімүмкін.
Описторхтыңжанамабелгісіаурудыңертекезеңінен-аққанныңэозинофилиясыболыптабылады (описторхтыңжұмыртқаларыүлкендәреттентабылмағанкезде). Диагностиканыңсерологиялықәдістеріқолданылады.
Алдыналушарасы:Халықтыңшикіжәне шала піскенбалықтықолдануданбастартуынасанитарлық-ағартушылықжұмыстарболыптабылады. Описторхтардыңжұмыртқаларықайнатқанданемесебөлшектепқуырғандаөлетінінтүсіндірукерек (20минуттан кем емес). Балықтанжасалғанбәліш (45—60 минуттан кем болмауытиіс), ыдыстатұздалуы, шала кептіру (3 апта) 2-3 күналдын ала тұздау.Салқынпыстыруүшін тек аз тұздалғанбалыққажет.Ұзақмұздатуәсерінбермейді.
Міндеттітүрдеописторхозғақарсытексеріс тек балықшылардығанаемес, өзендежұмысістеушілержәне су жағалауларындатұратынадамдардықамтиды.Өзендер, көлдер мал дәреттерінентазаланыптұруытиіс.Өзендіксулардаописторхтардыңжұмыртқалары 5-тен 0 °С-қадейінгітөментемпературадабірнеше ай сақталады.
Балықтанописторхметацеркарийін табу үшінарқақанатастытерісінсылып скальпель арқылыбұлшықетінсылыпаламыз, оданжіңішкебөлшектізаттықәйнеккеорнатып, микроскоп арқылы 10—20 есеұлғайтыпқараймыз.
Жаңатүскенбалықтаметацеркарийличинкасыжақсысақталады. Осыменқатарбасқа да ұқсасадамғазиянемесгельминттердікездестіругеболады. ОписторхозҚазақстанөзен-көлдерінде, соныңішіндеөзіміздің Орал облысыналатынболсақЗеленовауданы, Дарьинскмаңайындағыөзендердеописторхозжиікездеседі.
4121785389890КЛОНОРХОЗ – CLONORCHOSIS
20853407620-171458255
Clonorchissinensis – ересектүрі
Қытайлық қосмұртты

Бауыржолындағыересекпаразиттер
(гистологиялық препарат)
Clonorchissinensisжұмыртқасы

Құрылысы. Клонорх, немесеқытайсорғышы (Clonorchissinensis), описторхтәрізді, бірақолірілеужәнеденесініңалдыңғыбөлігісозыңқы. Ерекшеліктерініңбіріденесініңартқыбөлігіндеұрығытармақталған (Clonorchis грек сөзінен. klon — тармақжәнеorchis — ұрық,тармақталаұрықтану).
Бұлсорғыштыңжұмыртқасыописторхжәнеметагонимжұмыртқаларынаұқсас, сондықтанолардытәжірибедезертханашылар дер кезіндеажыратаалмайды. Дегенмен,нақтымикроскопиялаусатысындаклонорхжұмыртқаларыныңерекшесипаттамаларынанықтауғаболады. Жұмыртқатүсіашық-алтынтүстесболыпкеледі.
Тіршілікциклі. Клонорхтарадамның, иттің, мысықтыңжәнежабайыжануарлардыңбауырдыңөтжолдарын, өтқабынжәнеұйқыбезінзақымдайды. Жұмыртқаларықожайындәретіменбөлінеді. Личинкаларысуғатүскенкезде, алдымен су майшабақтарыныңденесінде, соданбалықтарғаөтеді. Адамдар мен жануарлардыңшикінемесе шала піскенбалықтынемесшаяндыпайдаланғандажұқтырады.
Клиникалықсұлбасыжәне диагнозы. Клонорхклонорхозауруынқоздырушыболыптабылады, клиникалықсұлбасыописторхозғасәйкескеледі. Ауру ҚиырШығыста, КСРО-да, Жапонияда, Қытайда кеңінентаралған.
Алдыналушарасы:Дәлописторхоздағыдай.
ДИКРОЦЕЛИЙ
Құрылысыжәнетіршілікциклі. Дикроцелий, немесе ланцет тәріздісорғыштар (Dicrocoeliumlanceatum), ұзындығы 1cм-дей. Жұмыртқаларыныңмөлшері 38—45 мкм, жиісимметриясыз, қалың, тегісқоңыртүстіжарғақшасы бар. Ересекжұмыртқаныңішіндеекідөңгелекұрықжасушаларыболады. Ересекжұмыртқаныңұштыбелдеуіндеорналасқанқақпақшасыәлсізбілінеді.
Дикроцелийіріжәнеұсақмүйіздімалдардыңөтжолдарындағыбауырдызақымдайды. Адамдасиреккездеседі. Жұмыртқаларыжануарлардыңдәретіменсыртқашығады, соданличинкаларымайшабақтардадамиды.
Адам соңғыларынкездейсокжұтыпқойғанжағдайдазақымдалады. Паразиттербірнешежылғадейінтіршілікетеді.
Диагностика мақсатында дәретті және он екі елі ішек құрамын микроскоп астында зерттейді. Бірақ клонорх және басқа гельминттердің жұмыртқаларымен көптеген сәйкестіктерін ескере отырып, нақты диагнозын гельминттерді емдеген кездегі бөлінділерлі зерттегенде ғана қойылыды.
Клиникалық сұлбасы және диагнозы. Адамда клиникалық сұлбасы описторхозға ұқсас бауыр және өт жолдарының ауруларын—дикроцелиоз туғызуы мүмкін. Диагнозын дәретті немесе он екі елі ішекті зондтағанда алынатын материалды микроскопиялау арқылы анықтайды.
Алғаш рет табылған дикроцелий жұмыртқасы диагнозды растамайды, себебі жұмыртқалар «тасымалдаушы» болуы да мүмкін, яғни ішекке малдың зақымдалған бауырын қабылдағанда кездейсоқ түсуі мүмкін. Бірнеше күн сайын сараптаманы қайталап тұру керек, сондай-ақ осы кезеңде тексерілушінің тамақтану тәртібінен малдың бауыр өнімдерін алып тастау керек.
ФАСЦИОЛЕЗДЕР – FASCIOLOSES
42945053086102281074330200119380318135Өт қабының өзіндік зақымдалуы
Fasciola hepatica, ересектүрі
Fasciola hepatica жұмыртқалары
Fasciola hepaticaжұмыртқасы

Құрылысы. Адамды бауыр сорғышының 2 түрі зақымдайды:
Қарапайым фасциолалар (Fasciolahepatica)
Гиганттықфасциолалар (Fasciolagigantica)
Қарапайым фасциолдардың пішіні жапырақ тәрізді, өлшемі 2— 3 см. Гиганттықфасциолалардың пішіні созылыңқы, өлшемі 7 см-ге дейін болады. Олардың ішкі құрылысы ұқсас болып келеді.Денесінің алдыңғы жіңішкерген тұмсық аймығында екі сорғышы бар. Екі көп тармақталған ішек тармақтары сәйкес келеді. Ұрықтары мен жұмыртқалары да тармақталған. Жатыр паразиттің алдыңғы бөлігінде розетка түрінде орналасқан.
Жұмыртқалары үлкен, ұзындығы 130—145 мкм, сопақша жарғақшасы жақсы байқалған. Қақпақшалары бар. Түсі сары немесе қоңыр. Ішінде жұмыртқаны толтырып тұратын көптеген саруыз жасушалары көрінеді.
Тіршілік циклі.Фасциолдар ұсақ және ірі мүйізді малдардың өт жолдарында бауырды, кейде адамды да зақымдайды. Адам ағзасында 3—5 жылға дейін тіршілік етеді. Жұмыртқалары үлкен дәрет арқылы шығарылады. Суға түскенде жұмыртқадан личинкасы шығып, майшабақ жұтқанда майшабақ денесіне еніп, одан үлкен балықтарға өтіп, сонда дамып жетіледі. Содан соң личинка түсіп, сыртқы жарғақшамен жабылады (адолескарин). Осындай жағдайда 2-3 жылға дейін сақталынады.
Жануарлар мен адамдарға теңіз тағамдарын қабылдағанда немесе теңіз суын ішкенде жұғады.
Личинкалары ішек қабатынан өтіп бел тұсына барады, сосын бауырдың фиброзды жарғақшасынан өтіп – бауыр ұлпаларына және өт жолдарына енеді. Екінші ену жолы гемотогенді, қақпа венасы арқылы. Паразит 3—4 айда толық жыныстық дамып жетіледі, содан соң жұмыртқалардың бөлінуі басталады.
Клиникалық сұлбасы және диагнозы.Фагоциоланың екі түрімен жұқтырылған ауру фасциолез деп аталады.
Адам бұл ауруды жұқтырғаннан кейін аурудың ауыр миграциялық кезеңі дамиды, дене қызуы көтеріледі, іш тұсында тез ауру пайда болады, көз қызарыды, тұншығады және тынысы тарылады, бауыр үлкейеді. Әрі қарай (созылмалы кезеңінде) аурулардың бауыр аймағы ауырады,жүрегі айниды. Әдетте бауыр үлкейген.
Фасциол жұмыртқалары әдетте қолданылатын флотациондық ерітінділерде көрінбейді,сондықтан да кең тараған Фюллеборн және Каланторян әдістерінің әсері жоқ. Үлкен дәреттің жуындысы зерттеуге ұсынылады.
Үлкен дәреттің жуындысын зерттеу үшін Петри табақшасына азғантай үлкен дәрет салады, сумен араластырып, тұнбаға түскенше бірнеше минутқа қояды.Бетіндегісін төгіп тастап үстіне таза су құямыз,осылайша мөлдір сұйықтық пайда болғанша бірнеше рет қайталаймыз. Тұнбадан бірнеше сынама алып зерттейді.
Үлкен дәретті немесе он екі елі ішекті микроскопиялау нәтижесінде табылған фасциол жұмыртқалары адамны зақымдалғандығын растамайды. Ол жұмыртқалар ішекке бауырдан жасалған тағамдарды қабылдаған кезде кездейсок түсуі де мүмкін («тасымалдаушы» жұмыртқалар).
Бұл жағдайларда малдың бауыр тағамдарына тыйым салып, 5—7 күн сайын қайталап зерттеу керек.
Фасциолез жылы климатты аймайтарда басым кездеседі (оңтүстік Қазақстан).
Алдын – Алу. Жануарлар фасциолезіне қарсы ветеринарлық – шаруашылық фасциолезге қарсы шаралар жүргізуге негізделген. Жабайы өсетін өсімдіктерді шикілей жеуге немесе мал жайылатын жерлердегі көл суларын ішуге тыйым салынады.
ПАРАГОНИМОЗ,PARAGONIMOSIS-
ТРЕМАТОДОЗДЫҢ ӨКПЕЛІК ТҮРІ
761365120653590290-5080
ParagonimuswesternaniметацеркариіParagonimuswesternani, ересек түріжәнеөкпеқақырығындағыжұмыртқалары


Құрылысы және тіршілік циклі. Өкпе сорғышының денесі немесе прогоним (Paragonimuswestermani), жұмыртқа тәрідзі, тікенектермен жабылған, қызыл – қоңыр түсті. Өлшемі 1 см-ге дейін жетеді. Адамда парагонимдердің басқа да түрлері тіркелген, олардың кейбіреулері Ресей Федерациясында да кездеседі.
Жұмыртқасының түсі жылтыр-қоңыршыл, сопақша, салыстырмалы ірі – ұзындығы 100 мкм-ге дейін. Жарғақша маңы есебінен жұмыртқа ішіне кіріңкі қақпақшасы бар. Жұмыртқа ірі саруыз жасушаларымен толы болады. Парагоним табиғи ошақтық паразиттерге жатады. Ит, мысық, сусар тондар, жаннаттар тұқымдастығына жататын жануарлардың өкпелерін зақымдайды.
Личинкалары тұщы сулардағы майшабақтар денесінде дамиды (аралық қожайын),содан соң — өзен шаяндарына және сирек тұщы су крабтарына (қосымша қожайын) өтеді.Тағамға шаян, краб немесе доңыз етін (парагонимличинкалары болуы да мүмкін) қабылдағанда адамға жұғуы да мүмкін.
Клиникалық сұлбасы және диагнозы. Парагоним адамдарда парагонимоз ауруын туғызады. Аурулардың дене қызуы көтеріледі, кеуде тұсында ауырсынулар пайда болады, қақырықты жөтел, өкпенің қабынуының белгілері пайда болады.
Өкпелік түрінен басқа личинкалық түрі де кездеседі, ол өкпені, бұлшық етті, диафрагманы зақымдайды. Диагнозды қою сорғыш жұмыртқасын үлкен дәреттен және қақырықтан табуға негізделген. Аурудың ерте кезінде және личинкалық түрінде серологиялық реакция қолданылады.
Алдын алу шаралары.Ең алдымен жергілікті халыққа санитарлық ағартушылық шаралар жүргізу керек. Шикі өзен шаяндарын және крабтарды, сонымен қатар доңыздың және басқа да жануарлардың етін қабылдауға болмайтынын ескерту керек. Парагонимоз Қиыр Шығыста кездеседі.
МЕТАГОНИМ
Құрылысы және тіршілік циклі. Метагоним (Metagonimusyokogawai) — шағын трематода,ұзындығы 1 —1,25 мм. Жұмыртқасы морфологиялық жағынан описторхтың жұмыртқасына ұқсас, симметриялы, жұқа, жылтыр жарғақшасы бар. Жалпақ бөлігі басқа бөлігінен жіңішке, тегіс сызықпен бөлінеді, қарама-қарсы белдеуінде төмпешігі бар.
Метагоним адамның, иттің, мысықтың жіңішке ішегін зақымдайды, сыртқа ілкендәретарқылы жұмыртқалар бөлінеді. Личинкалары тұщы суларда майшабақтар мен балықтардың денесінде дамиды. Адам кездейсоқ зарарланған балықты жегеннен ауру жұқтырады.
Клиникалық сұлбасы және диагнозы.Метагонимметагонимоз ауруының қоздырғышы болып табылады. Ауру адамда іштің өтуі, диспепсиябелгілері білінеді. Диагнозы адамның үлкен дәретінен метагоним жұмыртқаларын табуға негізделген. Ресей Федерациясында бұл гельминтоз Амур өзенінің бассейнінде кездеседі.
НАНОФИЕТ
Құрылысы және тіршілік циклі. Нанофиет (Nanophyetusschikhobalowi)-трематодалардың сәл дөңгеленген түрі, өлшемі 0,5-1 мм,сарғыш сұр түсті. Жұмыртқалары сопақша, сұр немесе сарғыш түсті, қақпақшасы бар, жалпақ лентец жұмыртқасын еске түсіреді. Қатты үлкейген кезде жарғақшасы сәл кедір-бұдырлы. Жұмыртқа ішінде ірі сарыуыз жасушалар болады.
Нанофиет адамның, иттің, мысықтың аш ішегін зақымдайды. Жұмыртқа соңғы қожайынның үлкен дәретінен бөлінеді. Личинкалары майшабақтар мен тұщы су балықтарында дамиды. Адам зарарсызданбаған балықпен тамақтанғаннан кейін ауру жұқтарады.
Клиникалық сұлбасы және диагнозы.Нанофиет адамда нанофиетоз ауруын тудырады. Диагнозы үлкен дәретті микроскопиялау арқылы паразит жұмыртқаларын анықтауға негізделген.
39507643870241973683387024ШИСТОСОМОЗ – SHISTOSOMOSIS
-38103175


ShistosomamansoniShistosomahaemotobium(зәр)
Shistosomaintercalatum

Шистосомоздытрематодтардың дара жыныстылары тудырады. Аралық қожайын: майшабақтар. Дефинитивті қожайыны: адам. Мирацидий (ұрық) адам ағзасына тері және кілегейлі қабат арқылы енеді.
Құрылысы және тіршілік циклі. Шистосомалар немесе қан сорғыштар, дара жынысты трематодтар, өлшемі 4—20 мм. Адамда Schistosoma-ныі 3 түрі кездеседі.
Қан Шистосомасы (Schistosomahaematobium) өт жолындағы қан тамырларын зақымдаыдыжіненесеп-жынысшистосомозасының қоздырғышы болып табылады. Жұмыртқалары ірі, түссіз, ұзын- сопақша болады және белдеулерінің бірінде кішкене тікенегі бар.
МансонШистосомасы (Schistosomemansoni) тоқ ішек пен бел аймағы веналарын зақымдайды, ішек шистосомозының қоздырғышы болып табылады. Жұмыртқалары сарғыш түсті, ұзын- сопақша түрлі, ірі бүйір тікенектері бар.
Жапон Шистосомасы (Schistosomajaponicum) ішек және бел аймағы веналарын зақымдайды, ішек немесе Жапон Шистосомозыныңкоздырғышы. Жұмыртқалары сопақша, алдыңғы түрлеріне қарағанда екі есе кіші, сонымен қатар бүйірінде кішкене дөңестеу тікенегі көрінеді.
Қан тасымалдаушы тамырлардың қабырғасы арқылы өтіп, жұмыртқалары қуықта немесе ішекте жинақталып, сыртқа бөлінеді. Олар суаттарға тускенен кейін майшабақтарда дами басталады. Содан соң аралық қожайындарынан кетіп, белсенді түрде адам денесіне суға шомылған кезде енеді.
Адам ағзасына енген личинкалар лимфа және қан тасымалдауша тамырларды кезіп жүреді, өкпеге жетіп, үлкен қанайналым шеңберіне түседі, содан паразиттің түріне байланысты белгілі бір ағзаны шөгеді. Сол жерде олар жыныстық жетіледі және жұмыртқа бөле бастайды. Адам ағзасында бірнеше ондаған жылдар тіршілік етеді.
Клиникалық сұлбасы. Шистосомоздың ерте кезеңінде жөтел, құрғақ қақырық, бұлшық ет пен буындардың ауруы байқалады. Сонымен қатар лимфа түйіндері, бауыр мен көкбауыр ұлғаяды.Бұл кезең 1—2 аптаға созылады.
Әрі қарай шистосомоздың әр түріне тән белгілей дами бастайды: несеп –жыныс шистосомозда зәрде қанның пайда болуы, ішек бұзылыстары, үлкен дәретте қан болуы, ішек немесе жапон шистосомозында бауырдың ұлғаюы.
Диагнозы. Іш босатуларда зәрден жұмыртқаларды табуға негізделген. Аурудың зәрін зерттеудің ең қолайлы кезі сағат 10-нан дейін ( жұмыртқалардың ең көп бөлінетін кезі). Зәрді зерттеу мақсатында оны центрифугиялайды және тұнбасын микроскопиялайды немесе мембраналық фильтр арқылы фильтрлейді.
Үлкен дәретті зеттеген кезде жағынды әдісі нәтижесіз, Като әдісі, тұндыру әдісі, Ритчи әдісі қолайлы. Материалды жұмыртқалар жиі кездесетін үлкен дәреттің бетінен алу керек. Тропикалық шистосомоздар Қазақстан Республикасында Африкадан, Оңтүстік- Шығыс Азиядан немесе Латын Америкасынан көшіп келгендерде кездесуі мүмкін.
Алдын алу шаралары. Жеке суаттардағы сулардан сақ болу керек, онда шистосомцеркариі болуы мүмкін.Қоғамдық — суаттарды адам дәреттерінен сақтандыру керек.

Тақырып бойынша сұрақтар тізбесі
Адам ағзасында тіршілік ететін амебаны ата?
Амебаның вегетативті түрі мен дизентериялық амебаның ерекшеліктерін ата?
Балантидий қоздырғышының құрылыс ерекшелігін ата?
Адам ағзасында тіршілік ететін талшықтыларды ата?
Тері лейшманиозымен ауырған адамда қандай клиникалық ерекшеліктер білінеді?
Лямблий бір адамнан екінші адамға қалай беріледі?
Лямблий және оның циста түрін қандай биологиялық материалдан кездестіруге болады?
Трихоманада қоздырғышының хиломастикс қоздырғышынан айырмашылығы қандай?
Патологиялық жағжайда қынап трихоманадасы қандай роль атқарады?
Қандай клиникалық ерекшеліктеріне қарап малярияға күдіктенуге болады?
Қандай биологиялық материалды зерттеген кезде малярияға диагноз қоюға болады?
Малярия қоздырғышын адам қалай жұқтыруы мүмкін?
Науқастан алынған бір қан жағындысында малярия қоздырғышының тек бір түрі емес басқа да түрін кездестіруге болады ма?
Малярия қоздырғышын зерттеу үшін не себептен жұқа қан жағындысын емес, қалың қан жағындысын зерттейді?
Пневмоциста бір адамнан екінші адамға қандай беріліс жолдары арқылы жұғады, адамның қандай мүшесін зақымдайды?
Оқушылардың өз бетімен жұмыстануы
Тәжірибелік дағдылардың тізімі:
Қарапайымдарды биологиялық материалдардан анықтау үшін зерттеу әдістерін білу.
Биологиялық материалдармен жұмыс жасаған кезде қауіпсіздік шараларын қолдану.
Нативті және боялған препараттарды зерттей білу.
Бояу әдістерін дайындау.
Боялған және нативті препараттарды микроскопиялау.
Оқушылардың өз бетімен жұмыс жасауына арналған әдістемелік құрал
Сабақтың мақсаты:Оқушыларға қоршаған орта объектілерін гельминттермен ластанғанын зерттеп, топырақ, су, көкөніс, және басқа да әртүрі заттардың гильменттермен ластанғанын анықтап, қажетті қолданатын шараламен танысып және оларды тәжірибеде қолдана білу.
Оқушы білу керек:
Құрттардың жұмыртқасы мен дернәсілін тану;
Лабораториялық диагностиканың маңызы және гельминттерді анықтау әдістері;
Оқушы істей білу керек:
Құрттардың жұмыртқасы мен дернәсілін тұндыру және нативті жағынды дайындау;
Құрттардың жұмыртқасын зерттеу әдістері.
Сабақтың типі: жаңа материалды оқу және дағдылану
Өткізу барысы және уақытты есептеу: (уақыты 180 минут):
Сабақты ұйымдастыру - 2-3 мин.
Сұрастыру әдісі 20-25 мин.
Жаңа тақырыпты түсіндіру - 25 мин.
Оқушылардың өз бетімен жұмысы - 105 мин.
Түсіндірген сабақты пысықтау:
ауызша сұрақтарға жауап беру – 20 мин.
Сабақты қортындылау, оқушылар жұмысының бағасы - 5-7 мин
Үйге тапсырма – 3 мин.
Уақыты: 180 минут
Өтетін орны: Оқу бөлмесі
Материалды безендіру:
Дәріс материалы
Білімдерін тексеру үшін мәселелік ізденіс барысында 15 сұрақтан тұратын тест сұрақтары, тапсырмалар, атластар, презентациялар.
Нәжісті Калантарян әдісімен зерттеу
Мақсаты:
Жабдықтар: Микроскоп, кептіргіш шкаф, шыны ыдыс, заттық әйнек, ірі қалың заттық әйнек, ағаш таяқшалар, пипеткілер, қағаз, қайшы, карандаш, NaNO3 қаныққан ерітіндісі, 50% сулы глицерин ерітіндісі, зарарсыздандырғаш ертітінді, резеңке қолғап.
Жұмыс барысына арналған іс – әрекет алгоритмі.
Шыны ыдысқа немесе стақанға ағаш таяқшаның көмегімен шамамен 5г нәжісті сал.
Ыдысты эмальдан жасалған кюветаның ішіне салып, карандашпен реттік нөмірін белгіле.
NaNO3 қаныққан ерітіндісін нәжіспен араластыр.
Ерітіндіні ыдыс толғанша құй.
Қағаздың көмегімен нәжістің ірі бөліктерін алып, зарарсыздандырғыш ерітіндіге сал.
Заттық әйнекпен шыны ыдыстың бетін жап, шетінен саңылау қалдыр.
Пипетканың көмегімен саңылаудан NaNO3 қаныққан ерітіндісімен бетіне дейін толтыр.
25-35 минутқа қалдыр.
Тұнып болғаннан кейін заттық әйнекті шапшаң алып, дымқыл жағын жоғары қаратып қалдыр.
Дайын препаратқа 2-3 тамшы глицерин ерітіндісін тамыз.
Препаратты микроскопияла.
Като әдісімен қалың жағынды дайындау
Жабдықтар: кең кювета, шыны ыдыс, заттық әйнек, ірі қалың заттық әйнек, ағаш таяқшалар, пипеткілер, қағаз, қайшы, карандаш, целлофан кесінділері, ірі резеңке тығындар.
Заттық әйнекті белгілеп орналастыр.
Заттық әйнектің ортасына ағаш таяқшаның көмегімен нәжісті жақ.
Шыны ыдыстың ішіндегі Като қоспасына салынған дайын целлофанды ал.
Заттық әйнектегі нәжістің сынамасына үстіңгі жағына жабыстыр.
Резеңке тығынның көмегімен целлофанды біркелкі жағылу үшін бастыр, жан жағына ағып кетпеуін қадағала.
Препаратты 60 минутқа қалдыр, ау температурасы жоғары болған жағдайда 30-40 минутқа қалдыр.
Препаратты микроскопияла.
Фюллеборн әдісі
Жабдықтар: Микроскоп, кептіргіш шкаф, спирт шамы, бак тұзақ, шыны ыдыс, заттық әйнектер, ірі қалың заттық әйнек, ағаш таяқшалар, пипеткілер, қағаз, қайшы, карандаш, NaNO3 қаныққан ерітіндісі, 50% сулы глицерин ерітіндісі, резеңке қолғап, зарарсыздандырғыш ерітінді.
Қаныққан жұмыс ерітіндісін дайындау: 400гр NaCL ерітіндісін 1 литр суға қайнатады. Дәкенің көмегімен сүзіп, салқындатады. Дұрыс дайындалған ерітіндіде тұз кристаллдарының тұнбасы болуы керек. Дайын ерітіндіні тығыны бар ыдыста сақтайды.
Жұмыс барысына арналған іс – әрекет стандарты.
Резеңке қолғапты киіңіз.
Шыны стақандарды белгілеңіз.
Әр ыдыстың ішіне ағаш таяқшаның көмегімен 2,5-5 г нәжісті салады.
Ыдысқа қаныққан тұз ерітіндісін құйып, ағаш таяқшаның көмегімен араластырады. Ерітіндіні ыдыс толғанша толтырады.
Қағаз кесіндісінің көмегімен ерітіндінің бетіне қалғып шыққан нәжіс бөлшектерін алып, зарарсыздандырғыш ерітіндіге салады.
45 минутқа қалдырады.
Әр сынамаға 3 заттық әйнек дайындап, белгілейді.
Әр препаратқа 2 тамшыдан 50 сулы глицерин ерітіндісін тамызады.
45 минут өткеннен кейін спираль тәрізді тұзақтың көмегімен ыдыстағы ерітіндінің бетін сүзіп глицерин тамшысымен араластырады.
2 заттық әйнекке 4 препарат дайындайды.
Қолданған тұзақтың ұшын спирт шамының жалынына күйдіреді.
Шыны ыдыстағы ерітіндінің бетіндегі қабыршақты алғаннан кейін, сұйықтықты төгеді.
4-8 тамшы тұнбаны пипетканың немесе тұзақтың көмегімен заттық әйнекке жағады. 2 препарат дайындайды.
Нәжістің әр сынамасынан микроскопиялық зерттеу жүргізу үшін 3 заттық әйнекке 6 препарат дайындайды (4 препарат бетіндегі қабықшадан және 2 препарат тұнбадан).
Формалин – эфирлі әдіс
Жабдықтар:формалин ерітіндісі (формалин 40%- 10 мл, натрий хлориді – 0,85 г 100 мл-ге дейін дистелденген су ); Люголь ерітіндісі, химиялық немесе центрифугалық пробиркалар, центрифуга, ағаш таяқшалар, мақта, пииеткалар, заттық әйнек, жабынды әйнек, микроскоп.
Жұмысбарысынаарналғаніс- әрекет стандарты
Пробиркаға 6 мл формалин ерітіндісінқұямыз.
Оның үстіне 2 мл эфир құямыз.
Резеңкелітығынмен жауып,1 мин араластырамызЦентрифугаға 1500 айналымға 3 мин-қа қоямыз.
Формалин мен эфир арасындапайдаболғансақинаны пробирка шетіненағаштаяқшаларкөмегіменабайлапаламыз.
тектұнбанықалдырамыз, қалғансұйықтықтытөгіптастаймыз.
Пробирканысәлеңкейтіп, тез қимылменжан- жағынмақтаменсүртіпаламыз.
Тұнбаныпипеткаменалып, заттықәйнеккежағамыз.
Люгольерітіндісінтамызып, жағындыәйнекпенжабады.
Кішіжәнеорташаұлғайтқыштамикроскопиялаймыз.
Нативтіжағындыарқылызерттеу
Жабдықтар: кеңкювета,заттықжәнежабындыәйнек, ағаштаяқшалар, қағаз, қайшы, карандаш, 50% глицеринніңсулыерітіндісі, дезинфекциялықерітіндісі бар ыдыс,микроскоп.
Жұмысбарысынаарналғаніс- әрекет стандарты
Кюветағажұқаәйтектіорналастырамыз.
Қағазданкөлемі 3*4 болатыннөмерлердіқиыпаламыз. Осы нөмерлердің саны пробирканыңнөмерлерінесәйкес болу керек.
Әйнеккенемесекеңкюветағазаттықәйнектердіорналастырамыз. (2 әйнек 1 сынамаға)
Заттықәйнекке 2 жергепипеткамен 50% глицеринніңсулыерітіндісін 2 тамшытамызамыз.
Ағаштаяқшаларменорташасынамаданнәжістіңкішкенемөлшеріналамыз.
(30-50 мг)
Препараттымикроскопиялаукішіұлғайтқыштажүзегеасырылады. (×10,× 8)
Зерттеужұмысыаяқталғансоңәйнектердідезинфекциялықерітіндігесалыпқоямыз, ал таяқшалардыжағыпжібереміз.
Есеп 1
Аталған трематодтардың ішінен- описторх,фасциола, шистосома, клонорх- несептен кездестіруге болады.
Есеп 2
Нәжісті микроскопиялаған кезде құрттың тұқымы табылды: орташа өлшемі (70-80 мкм), пішіні дөңес, сұрғылт немесе ақшыл сары түсті. Қабығы жұқа және тегіс. Орташа ұлғайтқышпен микроскопиялағанда қақпағы және өсіндісі байқалады. Құрамы ұсақ түйіршікті. Құрттың түрін анықта.
Есеп 3
Аталған биологиялық материалдардың қайсысын – қан, нәжіс, қақырық, өт – описторхозға күдіктенгенде зерттеуге алуға болады.
Есеп 4
Ауруханаға тексерілуге келген науқастың нәжісінен фасциол тұқымын тапты. Фасциолез диагнозын қою үшін көрсеткіш жеткілікті ме?
Есеп 5
Нәжістен ұсақ (26-30 мкм) тұқым табылды, сарғыш-боз түсті, дөңес, асимметриялы, жұқа, тегіс және анық көрінетін қабығы бар. Пішіні күнбағыстың дәніне ұқсас. Орташа ұлғайтқышпен қарағанда қақпағы байқалады. Ал қарама – қарсы өсінді орналасқан. Тұқымның түрін анықта.
Есеп 6
Қандай тағамдар арқылы - шошқа, жеміс, сиыр еті, балық, консервіленген тағамдар- тениаринхозды жұқтыруға болады?
Есеп 7
Нәжісті микроскопиялаған кезде құрттың тұқымы табылды: өлшемі 40-50 мкм, дөңгелек немесе дөңес пішінді, онкосферасы бар. Тұқымы және онкосферасы түссіз, мөлдір, тұқымның қабығымен онкосферасының арасында жіп тәрізді бөліндісі бар. Құрттың түрін анықта.
Есеп 8
Препараттан құрттың тұқымы табылды: өлшемі 50-60 мкм, пішіні созылмалы, асимметриялы - бір шеті дөңес, екінші шеті тығыз.Тұқымы түссіз, мөлдір, қабығы анық көрінеді, жұқа , тегіс. Кейбір тұқымдарынан личинкасы анық көрінеді. Тұқымның түрін анқта.
Есеп 9
Нәжіс препаратынан қоңыр түсті тұқым табылды, пішіні лимонға немесе бөшкеге ұқсас. Қабығы қалың, тегіс, қуыстың іші ұсақ тйіршікті. Өлшемі шамамен 50мкм. Тұқымның түрін анықта.
Есеп 10
Науқас анальды тесігінің қышуына шағымданады. Төмендегі зерттеулердің қай түрін қолдануға болады: нәжісін микрскопиялау, Шульман әдісі, соскоб, құрттың бөлінуі жөнінде сұрастыру?