Линза ж?не оны? оптикалы? параметрлері. Оптикалы? аспаптар. К?з оптикалы? ж?йе ретінде
СабаK жоспары
ОKытушы: Аппазова А.Ж.
П‰н: Физика
Топ: __________
СабаKтыS таKырыбы: Линза ж‰не оныS оптикалыK параметрлері. ОптикалыK аспаптар. К™з оптикалыK ж_йе ретінде
СабаKтыS маKсаттары:
Білімділігі: ЖарыK KaбылыстарыныS жаSа Kасиеттерімен танысу, сыну ж‰не шаCылу aCымын Kалыптастыру, сыну ж‰не шаCылу заSы мен формуласын _йрету, оKушылардыS эксперименттік даCдыларын дамытуды жалCастыру, сыну ж‰не шаCылу KaбылысыныS схемалыK суретін сала білу;
ДамытушылыCы:студенттердіS сауаттылыKтарын, логикалыK ойлану Kабілеттерін дамыту; Kабылдау, есте саKтау Kабылеттерін лексикалыK таKырып бойынша жаSа с™здерді меSгерту;
Т‰рбиелілігі:жан-жаKты білімді, м‰дениеттілікке, ‰дептілікке, ™згеге деген сыйластыKKа, aжыммен жaмыс істей білуге т‰рбиелеу. ТуCан жеріне деген с_йіспеншілігін арттыру.
СабаK ‰дісі:сaраK-жауап, баяндау, _лестірмелі жаттыCу сабаCы.
К™рнекілігі:СабаK жабдыCы, интерактивті таKта, оKулыK, слайд, суреттер, етістік шаKтарыныS кестесі, интернет аKпараттары, текстер, диалог, с™здік, _лестірмелі материалдар.
СабаKты оKыту т_рі: жаSа білім беру.
П‰наралыK байланыс:математика.
€дебиет:
Негізгі ‰дебиет
Кронгард Б.А. Кем В.И., Jойшыбаев Н. Физика /Жалпы беретін мектептіS жаратылыстану-математика баCытындаCы 11-сыныбына арналCан оKулыK/.-Алматы: Мектеп, 2014
Jосымша ‰дебиет
1. Физика 11 сынып есеп жинаCы
СабаKтыS барысы ж‰не уаKытыныS ™лшемі:
№
СабаK кезеSдері
КезеS мазмaны
УаKыты
1
`йымдастыру кезеSі
Амандасу, оKушылардыS Kатысуын ж‰не аудиторияныS дайындыCын тексеру, сабаK ™ткізу жоспары.
2 мин
2
^й тапсырмасын тексеру
ГенераторлардыS Kaрылысы?
Жaмыс істеу принципі?
Трансформаторлар не _шін Kажет?
8 мин
3
ЖаSа сабаKты жеткізу ‰дісі
ЖарыKтыS сыну ж‰не шаCылу заSдары.
ТолыK шаCылу Kaбылысы.
СынудыS абсолютті ж‰не салыстырмалы к™рсеткіштері.
Линза ж‰не оныS оптикалыK параметрлері.
Линзада кескін алу.
ОптикалыK аспаптар.
К™з оптикалK ж_йе ретінде.
15мин
4
Білім деSгейін пысыKтау
СемантикалыK карта толтыру
10мин
5
СабаK Kорытындысы ТаKырыпты бекіту
тест
20мин
6
ОKушылардыS білімін баCалау.
СабаKта к™рсеткен деSгейі бойынша баCалау.
2 мин
7
^й тапсырмасы
Б.Кронгарт, В.Кем,Н.Койшыбаева
Физика 11 сынып §
3мин
ЖаSа сабаKта Kаралатын сaраKтар:
ЖарыKтыS сыну ж‰не шаCылу заSдары.
ТолыK шаCылу Kaбылысы.
СынудыS абсолютті ж‰не салыстырмалы к™рсеткіштері.
Линза ж‰не оныS оптикалыK параметрлері.
Линзада кескін алу.
ОптикалыK аспаптар.
К™з оптикалK ж_йе ретінде.
ГеометриялыK оптика
ФизиканыS жарыKтыS электромагниттік толKындарыныS шыCарылуына, таралуына ж‰не затпен ™зара ‰серлесуіне байланысты Kaбылыстар мен заSдылыKтарды зерттейтін б™лімі оптика деп аталады. ЖарыK толKындары электромагниттік толKындар шкаласында ультраKысKа миллиметрлік радиотолKындардан бастап, гамма – с‰уле шыCаруCа дейінгі орасан зор диапазонды Kамтиды.
ГеометриялыK оптикада жарыKтыS біртекті ортада таралу заSдылыKтары Kарастырылады.
Егер ортаныS сыну к™рсеткіші оныS барлыK жерінде бірдей болса, онда орта оптикалыK біртекті орта деп аталады.
ЖарыKтыS вакуумдегі жылдамдыCыныS оныS берілген ортадаCы жылдамдыCына Kатынасын 13 EMBED Equation.3 1415 осы ортадаCы сынудыS абсолют к™рсеткіші деп аталады.
Екінші ортаныS біріншіге Kатысты салыстырмалы сыну к™рсеткіші n21 деп жарыKтыS бірінші ж‰не екінші ортадаCы с‰йкес (1 ж‰не (2 жылдамдыKтарыныS Kатынасын айтады: 13 EMBED Equation.3 1415. Егер n21(1 болса, онда екінші орта біріншіге KараCанда оптикалыK тыCызыраK орта деп аталады. ЖарыK екінші ортаCа ™терде ол б™лу шекарасына перпендикуляр т_спеген жаCдайда оныS таралу баCыты ™згереді.
ОптикалыK біртекті ортада жарыK т_зу сызыK бойымен таралады.
ЖарыKтыS сыну заSдары:
Т_скен с‰уле, сынCан с‰уле ж‰не екі ортаны б™ліп тaрCан шекарадаCы т_су н_ктесіне тaрCызылCан перпендикуля бір жазыKтыKта жатады.
т_су ж‰не сыну бaрыштары синустарыныS Kатынасы тaраKты шама, ж‰не ол салыстырмалы сыну к™рсеткішіне теS болады.
Бaл заSды Синелус заSы деп те атайды. Оны ХVІІ Cасырда (1621ж) В Синелус тaжырымдаCан. Ал 1630 жылы Р. Декарт оCан теориялыK негіздеме жасаCан.
ЖарыKтыS шаCылу заSдары:
Т_скен с‰уле, шаCылCан с‰уле ж‰не екі ортаны б™ліп тaрCан шекарадаCы т_су н_ктесіне тaрCызылCан перпендикуля бір жазыKтыKта жатады.
Т_су бaрышы шаCылу бaрышына теS болады. 13 EMBED Equation.3 1415
ЖарыKтыS сыну ж‰не шаCылу заSдары жарыK жaтылмайтын біртекті орта _шін дaрыс.
[ Cкачайте файл, чтобы посмотреть картинку ]
Егер жарыK с‰улелері оптикалыK неCaрлым тыCыз ортадан оптикалыK тыCыздыCы аздау ортаныS шекарасына, мысалы, шыныдан суCа т_ссе, онда жарыK екінші ортаCа ™тпейді. Бaл Kaбылыс толыK шаCылу деп аталады.
Егер линзаны шектеуші беттердіS KисыKтыK радиустары R1 ж‰не R2 олардыS KалыSдыKтарынан анаCaрлым аз болса, онда ол жaKа линза деп аталады.
[ Cкачайте файл, чтобы посмотреть картинку ]
ЖинаCыш (a) ж‰не шашыратKыш (b) линзалар.
13 EMBED Equation.3 1415
Линзалар. Екі сфералыK бетпен шектелген молдір дене линза деп аталады. Жеке жаCдайларда бір беті жазыK болуы м_мкін, практикалыK маSызы бар к™птеген жаCдайларда линзаны шектеуші беттердіS екеуі де сфералыK бет болып келеді.Егер линзаны шектеуші беттердіS KисыKтыK радиустарды R13 EMBED Equation.3 1415ж‰не R13 EMBED Equation.3 1415олардыS KалыSдыKтарынан анаCaрлым аз болса, онда ол жaKа линза деп аталады.
Линзаны шектеуші сфералыK беттердіS KисыKтыK C13 EMBED Equation.3 1415ж‰не C13 EMBED Equation.3 1415 центрлері арKылы ™тетін т_зу линзаны оптикалыK бас осі деп аталады.
ЖaKа линзадаCы оптикалыK бас осътіS екі жаK бетпен Kиылысу н_ктелері О13 EMBED Equation.3 1415 мен О13 EMBED Equation.3 1415линзаныS оптикалыK центрі деп аталатын О н_ктесінде т_йіседі деп есептеуге болады. ЛинзаныS оптикалыK центрі арKылы ™тетін, біраK оптикалыK Kосымша осьтер деп аталады. ОптикалыK осьтердіS кез-келгенініS бойымен таралатын жарыK с‰улесі линзадан сынбай ™теді.
Праксиал жарыK шоCыныS оптикалыK бас оське параллель таралатын с‰улелері осы осьте жатKан ж‰не линзаныS фокусы деп аталатын н_ктеде Kиылысады.
ЛинзаныS фокусы арKылы оптикалыK бас оське перпендикуляр т_сірілген MN жазыKтыK фокустыK жазыKтыK деп аталады.
ЛинзаныS оптикалыK центрінен оныS фокусына дейінгі OF=f KашыKтыK линзаныS фокус аралыCы деп аталады:
ЖaKа линзаныS формуласы параксиал с‰улелер _шін дaрыс.
Егер линзаныS фокус аралыCы оS болса, 13 EMBED Equation.3 1415, онда линза оS (жинаCыш ) деп, фокус аралыCы 13 EMBED Equation.3 1415 болса, онда теріс (шашыратKыш) деп аталады.
АуадаCы шыны линзалар _шін 13 EMBED Equation.3 1415 Kос д™Sес, жазыK д™Sес жинаCыш линзалар болып табылады.
ШашыратKыш шыны линзалар:Kос ойыс, жазыK ойыс, ж‰не д™Sес ойыс линзалар болып табылады. ЖинаCыш линзалардыS фокусы шын, ал шашыратKыш линзалардыкі – жалCан болады.
Параксиал с‰улелер _шін жaKа линза формуласыныS таCы бір т_рі:13 EMBED Equation.3 1415 13 EMBED Equation.3 1415
немесе 13 EMBED Equation.3 1415,
мaндаCы 13 EMBED Equation.3 1415, 13 EMBED Equation.3 1415,13 EMBED Equation.3 1415линзаныS фокус аралыCы, плюс таSбасы-жинаCыш линза _шін, минус таSбасы шашыратKыш линза _шін. 13 EMBED Equation.3 1415(5.5) шамасы линзаныS оптикалыK к_ші деп аталады. ЖинаCыш линза _шін 13 EMBED Equation.3 1415, шашыратKыш линза _шін 13 EMBED Equation.3 1415. D оптикалыK к_ші f=1 м болCанда бір диоптрияCа теS.
Заттар
АуаCа Kатысты сыну к™рсеткіші
Су
глицерин
Алмас
Мaз
Тaз
Кварц
ЛаCыл
Jант
Шыны сорттары
1.33
1,47
2,42
1,31
1,54
1.54
1,76
1,56
1,47 до 2.04
Суда дененіS геометриялыK ™лшемдері 1,33 есе ™згеріп (_лкейіп) к™рінеді.
Бекіту сaраKтары:
ГеометриялыK оптика нені оKытады?
ЖарыK с‰уелесі ж‰не с‰уленіS т_су жазыKтыCы деген не?
ШаCылу заSын кім айтады?
ОныS матемтаикалыK ™рнегін таKтаCа кім жазып к™рсетеді?
ЖазыK айнада айнадаCы кескінніS шын кескіннен Kандай айырмашылыKтары бар?
2. Есептер шыCарту: Рымкевич А.П. Физика есептерініS жинаCы. 1022, 1023, 1033 есептер.
3. Тест.
4. СемантикалыK картаны толтыру.
Тест сaраKтары
ГеометриялыK оптика 1. ЖарыKтыS толыK шаCылу заSы т™мендегідей жазылады:
13 EMBED Equation.3 1415
13 EMBED Equation.3 1415
13 EMBED Equation.3 1415
13 EMBED Equation.3 1415
13 EMBED Equation.3 1415
2. ЗатKа жарыK 450 пен т_сіп, 300 пен сынCан болса, заттыS сыну к™рсеткіші неге теS?
1,4
1,3
1,5
1,6
1,2
3. Егер жарыK судан шыныCа ™тсе толыK шаCылу Kaбылысы болуы м_мкін бе?
ЖоK.
И‰.
М_мкін.
Білмеймін.
Дaрыс жауабы жоK.
4. ГеометриялыK оптика дегеніміз -
ОптиканыS б™лімі.
ОптиканыS м™лдір ортада жарыKтыS таралу заSдылыKтарын зерттейтін б™лімі.
ОптиканыS тыCыз ортада жарыKтыS таралу заSдылыKтарын зерттейтін б™лімі.
ОптиканыS тыCыз емес ортада жарыKтыS таралу заSдылыKтарын зерттейтін б™лімі.
ЖарыKтыS таралу заSдылыKтарын зерттейтін б™лімі.
5. ЖарыK жылдамдыCы -
300 000 км/саC
300 000 мм/с
300 000 м/с
300 000 км/с
E. 300 000 мм/саC
6. ЖарыKтыS шаCылу заSына с‰йкес:
ЖарыK т_зу сызыKты таралады.
ЖарыK шаCылмайды.
Т_су бaрышы кіші болады.
ЖарыKтыS т_су бaрышы сыну бaрышына теS.
ЖарыKтыS т_су бaрышы сыну бaрышына теS болмайды.
7. Егер жарыK айнаCа 600 бaрышпен т_ссе сыну бaрышы –
690
660
00
900
600
8. Егер жарыK айнаCа 300 бaрышпен т_ссе айна мен шаCылCан жарыK арасындаCы бaрыш –
690
600
00
900
300
9. ЖарыKтыS сыну заSы бойынша –
13 EMBED Equation.3 1415
13 EMBED Equation.3 1415
13 EMBED Equation.3 1415
13 EMBED Equation.3 1415
13 EMBED Equation.3 1415
10. ЖарыKтыS салыстырмалы сыну к™рсеткіші дегеніміз -
Бірінші ортаныS екінші ортаCа Kатысты сыну к™рсеткіші.
Екінші ортаныS бірінші ортаCа Kатысты сыну к™рсеткіші.
Екінші ортаныS бірінші ортаCа Kатысты сыну к™рсеткішін алCанCа теS.
Бірінші ортаныS екінші ортаCа Kатысты сыну к™рсеткіші алCанCа теS.
Бірінші ортаныS екінші ортаCа Kатысты сыну к™рсеткішін Kосу.
СемантикалыK карта.
СaраK пен дaрыс жауаптыS Kилысына «+» таSбасын KойыSыз.
(екі сaраKтыS жауабы біреу болуы м_мкін)
№
СaраK
ШаCылу
Сыну
ШаCылу заSы
Сыну саSы
Сындыру к™рсеткіш
1
13 EMBED Equation.3 1415 бaл неніS формуласы?
2
К™л бетінен к_н к™рініп тaр. Бaл Kандай Kaбылыс?
3
13 EMBED Equation.3 1415 бaл неніS формуласы?
13 EMBED Equation.3 1415-т_су, 13 EMBED Equation.3 1415-шаCылу бaрышы
4
СудаCы балыKтар _лкен болып к™рінеді. Бaл Kандай Kaбылысты к™рсетеді?
5
ВакумдаCы жарыK жылдамдыCыныS ортадаCы жарыK жылдамдыCына Kатынасына теS тaраKты шама:
6
13 EMBED Equation.3 1415 бaл неніS формуласы?
7
13 EMBED Equation.3 1415 бaл неніS формуласы?
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
СемантикалыK карта.
СaраK пен дaрыс жауаптыS Kилысына «+» таSбасын KойыSыз.
(екі сaраKтыS жауабы біреу болуы м_мкін)
№
СaраK
ШаCылу
Сыну
ШаCылу заSы
Сыну саSы
Сындыру к™рсеткіш
1
13 EMBED Equation.3 1415 бaл неніS формуласы?
2
К™л бетінен к_н к™рініп тaр. Бaл Kандай Kaбылыс?
3
13 EMBED Equation.3 1415 бaл неніS формуласы?
13 EMBED Equation.3 1415-т_су, 13 EMBED Equation.3 1415-шаCылу бaрышы
4
СудаCы балыKтар _лкен болып к™рінеді. Бaл Kандай Kaбылысты к™рсетеді?
5
ВакумдаCы жарыK жылдамдыCыныS ортадаCы жарыK жылдамдыCына Kатынасына теS тaраKты шама:
6
13 EMBED Equation.3 1415 бaл неніS формуласы?
7
13 EMBED Equation.3 1415 бaл неніS формуласы?
13 EMBED Equation.3 1415
13 EMBED Equation.3 1415
13 EMBED Equation.3 1415