План урока Чувашская семья

Урок теми: Ч
·ваш кил-йыш
·
Урок т
·ллев
·сем:
Хальхи ача-п
·чана х
·йсен аслашш
·-кукашш
·сен, м
·н аслашш
·семпе м
·н кукашш
·сен пурн
·зне
·нланса илме пул
·шасси, хал
·х культурипе пурн
·з уйр
·лми зых
·нса т
·нине к
·тартасси.
Кил-йыша, ашш
·-ам
·шне, ват
·сене, т
·вансене чунтан-ч
·ререн хисеплеме в
·рентесси
Харп
·р х
·й кил-йышне, ашш
·-ам
·шне, й
·хне-нес
·лне, т
·ван з
·р-шывне, хал
·х й
·ли-й
·ркине чунтан пар
·нма в
·рентесси.
Т
·ван тата ытти хал
·хсен культурине п
·лме хистесси
Урока кирл
· хат
·рсем: компьютер, мультимедиапроектор, урок темипе хат
·рлен
· презентаци, валезсе памалли карточк
·сем, учебник,
·з тетрач
·сем
Словарь
·з
·:
Иерархия – к
·з
·ннисем аслисене п
·х
·нса т
·малли й
·рке
Деспотизм – х
·с
·рлемелли й
·рке
Пасынок – амазури ыв
·л, т
·ван мар ыв
·л
Падчерица – амазури х
·р, т
·ван мар х
·р
Невестка: сноха – кин (ыв
·л ар
·м
·, ш
·лл
·м ар
·м
·)
Свекорь – хуняза, п
·ятам (уп
·шка ашш
·)
Свекровь – хуняма, п
·янам (уп
·шка ам
·ш
·)
Тесть – хунь
·м, п
·ятам (ар
·м ашш
·)
Теща - хуняма, п
·янам (ар
·м ам
·ш
·)
Зять – к
·ря (х
·р
·н уп
·шки, й
·м
·к уп
·шки)
Свояченица – х
·р пулт
·р (ар
·м й
·м
·к
·)
Деверь – ыв
·л пулт
·р: ыв
·лсем (уп
·шка ш
·лл
·)
Шурин – пулт
·р (ар
·м ш
·лл
·)
Золовка – аппа (уп
·шка апп
·ш
·)
Урок эпиграф
·: Земй
·ре лай
·х п
·хса уср
·р. Земье в
·л – хал
·х чарак
·, патшал
·х чарак (т
·рек – тытса т
·ракан). П
·р-п
·ринпе сап
·р (к
·м
·лл
·) пул
·р, зукш
·н-пурш
·н чашк
·рса зяресрен (м
·к
·ртатасран), харкашасран (в
·рз
·насран)аякра т
·р
·р.(И.Я.Яковлев.)
УРОК Й
·РКИ

1.КЛАСА УРОКА Й
·РКЕЛЕССИ
1) Сывл
·х сунни, хампа паллаштарни.
2) Урок темипе тата т
·ллев
·семпе паллаштарни
2.З
·Н
· ТЕМА
·НЛАНТАРАССИ
1) 4-м
·ш слайд.Ум с
·мах. Пир
·н нес
·лсен шух
·ш
·пе, кашни зынн
·н хай пур
·нн
· чухне ик
· пыс
·к п
·лтер
·шл
·
·з тумалла: ват
·лн
· ашш
·-ам
·шне п
·хмалла, х
·й хызз
·н хисепе тив
·зл
· ачасем п
·хса ястерсе х
·вармалла.Зынн
·н п
·т
·м пурн
·з
· кил-йышра иртн
·, зав
·нпа в
·л яланах земьеш
·н т
·р
·шн
·.

2) 5,6-м
·ш слайдсем. «Ч
·ваш кил-йыш
·». Авал ч
·ваш кил-йыш
· ялан тен
· пекех виз
· сып
·кран т
·н
·: аслашш
·-аслам
·ш
·, ашш
·-ам
·ш
·, ачисем.
Ч
·ваш кил-йыш
·нче аслашш
·-аслам
·шне, ашш
·-ам
·шне лай
·х п
·хн
·, юратна, хисеплен
·. Ачасем ам
·шне уйр
·мах юратн
·, хисеплен
·. Т
·ван ам
·шне ч
·ваш – анне, апи тесе ч
·нет. Ам
·ш
· ум
·нчи тив
·з
· зинчен ч
·вашсем запла калан
·: «Анняне кашни кун х
·в
·н ыв
·з тупан
· зинче п
·зерн
· икерч
·пе х
·наласан та в
·л х
·вна ыр
· тунине, ун
·н
·зне х
·в
·н
·зяпе тялесе татаймаст
·н».

3)7-м
·ш слайд. «Ар
·м
· тата уп
·шки».
·л
·к ч
·вашсен кил-йыш
·нче ар
·м
·пе уп
·шки п
·р тан пулн
·, х
·р ар
·ма кая хурасси пулман.Уп
·шкипе ар
·м
· п
·р-п
·рне хисеплен
·, пит
· сайра зез уйр
·лн
·. Ват зынсем запла калан
·: «Ар зын – кил патши, х
·р ар
·м –кил турри».
Земьере ар зын ача пулмасан ашш
·не асл
· х
·р
· пул
·шн
·. Х
·р ачасем зук пулсан ам
·шне к
·з
·н ыв
·л
· пул
·шн
·. Пур
·з те – х
·р ар
·м
·з
· те, ар зын
·з
· те хисепре пулн
·. Кирл
· пулсан х
·р ар
·м кирек м
·нле ар зын
·зне те тума пултарн
·, ар зын та килти
·зсене тиркесе т
·ман.

4) 8-м
·ш слайд. Ч
·ваш кил-йыш
·нчи ачасем. Земьен т
·п т
·ллев
· ача-п
·ча п
·хса ястересси пулн
·. Арзын ача зуралсан та, х
·р ача зуралсан та сав
·нн
·. Тур
·ран нумай ача пама ыйтса калан
· к
·л
·ре те ыв
·л-х
·р тесе ас
·нн
·. Каярах, 18
·м
·рте, з
·ре ар зынсен шутне кура валезме тыт
·нсан, ытларах ар зын ачасем зураласса к
·тн
·. Х
·р п
·хса ястересси,
·на качча парасси сумл
· шутланн
·, м
·нш
·н тесен
·на валли тупра хат
·рлемелле пулн
·.
Ч
·ваш ял
·сенче них
·зан та ашш
·-ам
·ш
· п
·рахн
· ачасем пулман. Т
·л
·ха юлн
· ачасене т
·ван
·сем е кярш
·сем усрама илн
·, х
·йсен ачисем пекех п
·хса ястерн
·.С
·махран, И.Я.Яковлева та Пахомовсен земйи усрава илн
·.

5) 9-м
·ш слайд. Аслашш
·-аслам
·ш
·сем, кукашш
· -кукам
·ш
·сем. Ачасене п
·хса ястерес
·зре аслашш
·- аслам
·шсен тяпи пыс
·к пулн
·. Качча тухн
· х
·р уп
·шки кил
·нче пур
·нма пузлан
·. Зав
·нпа ачасем земьере ашш
·-ам
·ш
·пе тата аслашш
·-аслам
·ш
·пе п
·рле пур
·нн
·. Асл
· ачисем ашш
·-ам
·шне пул
·шн
·. К
·з
·ннисем вара, 2-3 зултан иртнисем, в
·х
·та ытларах аслашш
·-аслам
·ш
·пе ирттерн
·. Ачасем час-часах кукам
·ш-кукашш
· патне х
·нана кайса зярен
·.
Кил-йышра пур ыйт
·ва та п
·р-п
·ринпе канашласа татса пан
·, ваттисем каланине яланах итлен
·. Килти
·зсене асл
· х
·р ар
·м, ытти
·зсене асл
· ар зын й
·ркелесе пын
·.

6) 10, 11-м
·ш слайдсем. Земье пурн
·з
·нчи п
·р кун. Земьен
·з кун
· ирхине ирех – х
·лле 4-5 сехетре, зуллахи в
·х
·тра тата иртерех, шур
·мпузпех, пузланн
·. Малтан зит
·ннисем в
·ранн
·, з
·в
·нн
· та
·зе тыт
·нн
·. Х
·р ар
·мсем к
·мака хутн
·, з
·к
·р п
·зерн
·,
·не сун
·, апат хат
·рлен
·, шыв
·сса килн
·. Арзынсем картиш
·нче
·злен
·: выль
·х-ч
·рл
·хе апат пан
·, кил картинче тасатн
·, садра, пахчара
·злен
·, вут
· зурн
·
Асл
·рах ачасем маларах т
·рса ашш
·-ам
·шне пул
·шн
·, к
·з
·ннисем каярах в
·ранн
·.
К
·нт
·рла т
·л
·нче кил-йыш с
·тел хушшине ларса апатланн
·. К
·нт
·р апач
· хызз
·н каллех пурте
·зе тыт
·нн
·. Чи ваттисем зез к
·штах выртса канса илме пултарн
·.
Казхине каллех кил-йыш п
·рле апатланн
·. Зум
·рл
· е шартлама сив
· зантал
·кра казхи апат зин
· хызз
·н пяртре
·злен
·: арзынсем з
·пата тун
·, в
·рен-кантра явн
·; х
·р ар
·мсем зип арлан
·, з
·лен
·, п
·ч
·к ачисене п
·хн
·. Ытти ачисем аслашш
·-аслам
·ш
· зумне канл
·н вырназса ларн
· та авалхи юмахсем тата пулни-иртни зинчен каласа панисене итлен
·.
Асл
·раххисем х
·йсен юлташ
·сем патне улах ларма тухса кайн
·.
Чи п
·ч
·ккине с
·пкана зыв
·рма вырттарн
·, ыттисем сак е к
·мака зине, аслашш
·-аслам
·ш
· зумне к
·рсе выртн
·.

7) 12-м
·ш слайд. Ыйту –хурав.
1)Хальхи в
·х
·тра ч
·ваш кил-йыш
· мизе сып
·кран т
·рать?
2)Сир
·н килте азу-аннясем, аслазу-асаннясем м
·нле
·зсем т
·вазз
·? Ку х
·р ар
·м
·з
· мар е ку ар зын
·з
· мар тесе каланисем т
·л пулмасть- и? Эсир аслисене м
·нле пул
·шат
·р?
3)Сир
·н земьере
·з кун
· мизере пузланать?
4)Казсерен эсир пурте п
·рле пузтар
·нсан в
·х
·та м
·нле ирттерет
·р?

8) 13-м
·ш слайд. Кану саманч
· (физкультминутка). Ача-п
·ча в
·ййи. «Ят п
·лмелле»
В
·й
· картинче п
·р ача (Мишша) ларать. В
·й
· карти юрласа завр
·нать:
Ларать, ларать,Мишша ларать
Ш
·шк
· т
·м
· ай
·нче.
Зиет,зиет Мишша зиет
Ш
·шк
·н сар
· м
·й
·рне.
В
·х
·т зитсен т
·рас пулать,
Ятне т
·р
·с калас пулать.
Юрласа п
·терсен завр
·нма чар
·назз
·. Юрлакансенчен п
·ри хызалтан пырса Мишшан кузне хуплать. Кам хупланин ятне т
·р
·с каламалла.

9) 14-м
·ш слайд. Ыйту –хурав.
1) «Ик
· ч
·лхе ик
·
·с» тенине м
·нле
·нланат
·р?
2) Эсир ч
·ваш ч
·лхис
·р пузне тата м
·нле ч
·лхесем п
·лет
·р?
3) Сире выр
·с хал
·х
·н культури к
·с
·клантарать-и?

10) 15,16-м
·ш слайдсем. «Выр
·с земйи» .
1) Словарь
·з
·. Экран зинчи с
·махсене вулазз
·, тетраде зырса хуразз
·.
2) 17-м
·ш слайд. Выр
·с земйи 4 сып
·кл
· та пулма пултарн
·. Земьере кил
·штерсе пур
·нма т
·р
·шн
·:п
·р-п
·рне
·нланма, казарма п
·лн
·. В
·рзасси, к
·в
·зесси зыл
·х тесе шутлан
·. Пур
·зе те п
·рле канашласа тун
·. Кярш
·семпе те кил
·штерсе пур
·нн
·.
18-м
·ш слайд. Выр
·с земйинче чи асл
· ар зын хуза пулн
·. В
·л аслашш
· е асл
· ыв
·л
· пулн
·. Ачисем ашш
·пе ам
·шне, ар
·м
· уп
·шкине итлен
·, хисеплен
·, п
·р-п
·рне х
·с
·рлемен.
19-м
·ш слайд. Земьери чи асл
· ар зын – килте тата хузал
·хра хуза пулн
·. В
·л ыв
·л
·семпе п
·рле хузал
·хри
·зсне тун
·. Кил хузи с
·махне пурте итлен
·, м
·н хушнине пурн
·злан
·.
20-м
·ш слайд. Выр
·с земйинче х
·р ар
·м тата ар зын
·з
·сем уйр
·м пулн
·. Асл
· х
·р ар
·м кил-зуртри
·зсене й
·ркелесе пын
·. Ачасене п
·хса ястересси, выль
·х-ч
·рл
·хе п
·хасси, к
·пе-тумтир з
·лесси, з
·васси – х
·р ар
·м
·з
· шутланн
·. Х
·р ачасем яссе зит
·нн
· май ам
·шне пул
·шн
·.
21-м
·ш слайд. Уп
·шкипе ар
·м
· п
·р-п
·рне т
·рл
·рен ч
·нн
·. Чи зыв
·х т
·вансем – аслашш
·-аслам
·ш
·семпе кукашш
· -кукам
·ш
·сем, ашш
·пе-ам
·ш
·, пичч
·шсемпе апп
·ш
·сем, й
·м
·к
·семпе ш
·лл
·сем, в
·сен м
·ш
·р
·семпе ачисем пулн
·. В
·сем п
·р-п
·ринпе тусл
· пур
·нн
·.

3.ЗИР
·ПЛЕТ
·. 22-м
·ш слайд.
1)Ыйту-хурав: выр
·с тата ч
·ваш земйисенче м
·нле п
·рпекл
·хсемпе уйр
·мл
·хсем курт
·р? (ашш
·-ам
·шне, ваттисене хисеплеме, т
·вансемпе кил
·штерсе пур
·нма в
·рентезз
·).
2) «Ч
·ваш кил-йыш
·» тем
·па пан
·
·зсене пурн
·зласси. 23-28 слайдсем

4.П
·Т
·МЛЕТ
·. 29-м
·ш слайд. «
·сл
· ача» юмах вулани.
1)Ыйту-хурав:
- М
·нш
·н юмаха «
·сл
· ача» тесе ят пан
·?
- Ашш
· пурн
·з
·нче м
·нле й
·н
·ш туса хума пултаратч
·?
-Сире азу-аннясем ваттисене хисеплеме в
·рентезз
·-и? М
·нле?
-Эсир ч
·ваш литературинче ваттисене хисеплеме в
·рентекен м
·нле произведенисем вулан
·? (Антип Николаев «Юра аслам
·ш
·», Л.Сарине «Кукамай», В.Элпи «Илемл
·хе курма пярн
· ача» т.ыт.те.)

5.АЧАСЕН П
·Л
·ВНЕ ХАКЛАССИ.

6.КИЛЕ ВАЛЛИ
·З ПАРАССИ: 30-м
·ш слайд. 14-м
·ш § вуламалла,
·з тетрад
·нчи 32 стр.
·зсене пурн
·зламалла.







·сл
· ача.

П
·р ват
· зын х
·й
·н ыв
·л
·пе кин
· пат
·нче пур
·нн
·. Кин
·
·на п
·хма юратман.
В
·л вара уп
·шкипе ятлаза-ятлаза т
·нне илн
·.
- Азуна зунашка зине ларт та тар
·н вара лезсе п
·рах, - тен
·.
Ч
·нах та, п
·р шартлама сив
· кун зак ват
· зынна ыв
·л
· зунашка зине лартса тар
·н вара т
·ксе антарса ярать. Зунашка хызз
·н зырма т
·пнелле п
·ч
·к ача та пил
·к таран юр
·шне пута-пута васкасах ана пузлать.
-
·зта каят
·н? – тесе ыйтать ашш
· ыв
·л
·нчен.
-Зунашкана илсе х
·парас тет
·п, - тет ачи
- М
·не кирл
· сана зав зунашка?! Сана эп
· з
·н
· зунашка илсе пар
·п,- тет ашш
·.
Анчах ачи ашш
·не итлесе т
·масть. Васкасах зырма т
·пнелле анать. В
·х
·т нумай та иртмест, ачи зунашкана с
·т
·рсе х
·парать. З
·л
·к
· чал
·шса кайн
· х
·й
·н, сывласса та аран сывлать.
- М
·нш
·н зак зунашкаш
·н нушаланат
·н? Калар
·м-зке сана, зунашка илсе парат
·п тер
·м, -тет ашш
·.
- З
·ннине илсе пар
·н-ха эс
·, -тет
·на ыв
·л
·. - Анчах ку зунашка тинех яр
·нма юр
·хл
· пулас зук
·нт
·.
·на эпир лазза к
·ртсе хур
·п
·р. Аннепе эс
· ват
·лсан, сире те зак зунашка зине лартса зак
·нта килсе яр
·п.
Леш
· х
·й
·н ашш
·не туртса килн
· чух х
·й ват
·ласса шутламан та-и, тен. Ачин с
·махне илтсен в
·л тарласа каять, куззульне пытарма т
·р
·шать, анчах алли-ури зав
·нтах ч
·треве якет
Вара в
·л зырманалла васкаса чупса анать те х
·й
·н ашш
·не юр
·ш
·нчен к
·ларать, унтан
·на килне туртса тавр
·нать, килне тавр
·нсан ыв
·л
·н с
·мах
·сене п
·т
·мпе ар
·мне каласа парать. Зак
·н хызз
·н ват зынна килте никам та них
·зан та кярентермест. Кин
·пе ыв
·л
· ват зынна пит
· лай
·х п
·хазз
·.
«Ватта сума с
·вакан – х
·й те ват
· пулакан, ватта хурл
·х т
·вакан – хай те хурл
·х куракан», тесе ахаль каламан зав. Закна манакан, ч
·н та, х
·й кун
·нче ыр
· курайман.
(Г.Волков зырнинчен)







«Ч
·ваш кил-йыш
·» тем
·па пан
·
·зсене пурн
·зл
·р.

1.Пан
· с
·махсене т
·р
·с вырназтарса зырса хур
·р: асатте, атте, ыв
·л ача, х
·р ача, асанне, анне.

13 SHAPE \* MERGEFORMAT 1415
2.Ч
·вашла т
·рес кузар
·р.

Бабушка(со стороны матери) - _______________________________
Внук –___________________________________________________
Дедушка(со стороны отца) –_________________________________
Свекровь –_______________________________________________
Сноха –__________________________________________________
Младшая сестра –__________________________________________
Зять –____________________________________________________
Теща –___________________________________________________

3.Ваттисен с
·мах
·сене зырса п
·тер
·р.

А) Ватта туя кирл
·, п
·ч
·к ачана ________________кирл
·.

·) ___________________ ястересси ч
·х-ч
·п ястерни мар.
Б) ______________________ хисепле, х
·внах ыр
· пул
·.
В)______________________
·с памас
·р
·з
·нмасть.
Г)Ват
·па ___________ пул, замр
·кпа _____________ пул.

Ус
· курмалли с
·махсем: замр
·к, азупа анняне, ватти, с
·пка, ача-п
·ча, ват
·.