Ашы? саба? К?й айтыс

Өткен жері: Қостанай қаласы «Балалар шығармашылық мектебі»
Өткен уақыты: 18.03.2014 жыл
Өткізген: Қосымша білім педагогы, «Күй керуені» атты домбыра үйірме жетекшісі:
Әбішева Айнұр Кайырғалиқызы
Сайыс сабағы.
Сайыстың тақырыбы: «Күй тартыс»
Мақсаты: Күй айтыс жөнінде түсінік беру. Күй арқылы музыкаға қызығушылығын арттыру. Халық мұрасын қадірлепқастерлеуге үйрету.
Әдісі: Күй атыс ұйымдастыру, күй тыңдау.
Көрнекілігі: Слайд, күйлер, плакат, интерактивті тақта
Барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Оқушы назарын аудару.
ІІІ. Сұрақтар беру.
І-жүргізуші:Армысыздар, құрметті ұстаздар, оқушылар және қадірменді қонақтар!
ІІ – жүргізуші: Бүгінгі біздің «Күй керуені» атты домбыра үйірмеміздің ішіндегі ұйымдастырылып отырған «Күй тартыс» атты сайыстық өнерімізге қош келдіңіздер!
І-жүргізуші:
Керуен тартқан, күй керуен,
Мәңгі мұра халқыма
Күй жаныңның жыр серігі
Ойна домбыра тартынба.
Сол күйдің құдыретін
Тарту еттік жалпыңа
Тыңдамасаң өзің еркің,
Шықтық бүгін алдыңа. (автор Қайырғали Әбішев)
ІІ – жүргізуші:Халық арасында әр түрлі сайыстар қалыптасқан, олар спорттық сайыстар, сөз сайыстары, айтыстар және музыка аспабында орындаушылардың сайысы.
Айтысты тек сөз арқылы ғана емес, ән айту, күй тарту арқылы да ұйымдастыруға болады. Сондай айтыстардың бірі – «күй айтыс». Күй тартысқа екі немесе бірнеше адамның қатысуына болады. Күйшілердің күй айтысқа түсудегі негізгі мақсаттары: Өздерін елге таныту, шығармашылығын дамыту, өз шеберлігін сынау болып табылады.күй тартысты 3 түрлі негізде өткізетін болған.
Домбырашының орындаушылық шеберлігін көрсететін күй тартыс.
Домбырашының күйшілік – композиторлық өнерін көрсететін күй тартыс. Күйшілер бір – бірінің орындаған күйлерін қайталамау.
Естіген күйін бірден қайталап тартып беретін күй тартыс. Бірі орындаған күйді қайталап тарту.
І-жүргізуші: Күймен айтысу, күймен сайысу арқылы өнерлерін сынғасалу қазақ күйшілерінің ертеден бар дәстүрі. Елге есімі мәлім күйшілердің қай-қайсысы да небір әсем өрнекті күйлерін егес үстінде төгіп тастайтын болған. Күй айтысында ердің намысы ғана емес, елдің де намысы сынға түскен сәттер аз емес. Бұған қазақ пен түрікмен, қазақ пен қырғыз, қазақ пен қалмақ арасында болған күйшілер сайысы, соған орай туған толып жатқан күйлер куә. Дәулеткерей, Өскенбай сынды күйшілердің түрікмен күйшілерімен арада болған күй сайыстарында дүниеге келген небір сиқырлы саздары мен шежірелі аңыз-әңгімелері ұрпаққа мұра.
ІІ-жүргізуші:Күй айтыстары тек әсем сазды күйлерді ғана дүниеге әкеліп қоймайды, сол күйлердің қалай дүниеге келгенін баяндайтын тамаша аңыз-әңгімені де туындатып отырады.Мұндай аңыз-әңгімелер өзінің деректілігімен, ширыққан оқиғасымен ерекшеленеді. Әсіресе, айтыс барысында тың күйді төгіп тастайтын арқалы өнерпаздың шеберлік шалымы күй айтыстарына қатысты аңыз-әңгімелердің негізгі арқауы – болып отырады.
І-жүргізуші: Енді біз осы домбырашыларымыздың орындаушылық шеберлігінің көрсететін қазіргі күй тартыстардың түрлерін,бейне таста ретінде қарап өтейік.
ІІ-жүргізуші:Ортаға бізге келген қонағымыз Арман Қуандықұлын шақырамыз, өзінің күй тартудағы шеберлігін көрсетсін.
І-жүргізуші: Ал енді көрермендер біз оқушыларды ортаға шақырып кіші-гірім күй айтыс ұйымдастырайық.
Сайысымызды бастайық ендеше. Бізде оқушылар ІІ топ болып бөлінеді.
І –жүргізуші:
І топтар «Үкілі домбыра» деп аталса.
ІІ топтар «Домбыра Дастан» деп аталады.
ІІ-жүргізуші: Біздің бірінші сайысымыз ІІ топқа бөлінген домбырашыларымыз естіген күйін бірден қайталап тартып берулері тиіс.
І –жүргізуші: Ал онда бірінші болып «Үкілі домбыра» тобы бастайды.
ІІ-жүргізуші: Екінші сайысымыз күйшілер бір-бірінің орындаған күйін орындамау,бірақ сол күйге ұқсатып жалғастыру.
І-жүргізуші: Ал енді бірінші болып «Домбыра Дастан» тобы бастайды.
Женген топты мараппаттау.
Күй тыңдау.
І-жүргізуші: Қадірменді қонақтар, ата-аналар,оқушылар біздің бүгінгі ұйымдастырған «Күй тартыс» атты сайысымыз аяғына жетті.
ІІ-жүргізуші:
Күй төгілсін даламызда күмбірлеген
Күй менен ән бірге өніп, бір жүрмек
Шәкірт, Ұстаз ұсынған күй керуен
Аяқталып қалғандығын білдірген
Күй толқыны керуенін тоқтатпай
Әрі қарай ұлан ғайыр жол жүрмек
Дүйім қазақ осы жолдан адаспай
Жүректерге күй құдыретін кіргізбек
Құлақтан кіріп жүрегіңе жеткенде
Күй күмбірі тәніңде тұрар дірілдеп
Үңілсеңіз тарих жазған беттерге
Айтар едім бұл өнерді сүйдім деп. (автор Қайырғали Әбішев)
І-ІІ- жүргізушілер: Қош сау болыңыздар!!!