Ядрода?ы нуклондарды? байланыс энергиясы (8 сынып?а арнал?ан физика п?нінен ашы? саба?)
Сабақтың жүрісі1 - кезең. Ұйымдастыру2 - кезең. «Мен нені үйрендім?» 3 - кезең. «Білім шыңына өрлейік!» 4 - кезең. «Білгенімді зердеме тоқу»5 - кезең. «Деңгейлік тапсырма»6 - кезең. «Ой сергіту»7 - кезең. «Шапшаңдық» сайысы8 - кезең. «Физикалық тілде»9 - кезең. «Білгенімді дамыту» 10 - кезең. «Шығу парағы»
Өткен тақырыпты қайталау“Мен нені үйрендім”
А) “Кім көп біледі?”
1.Атом құрылысының «планетарлық» моделін ұсынған ғалым кім? Қай елдің ғалымы? Қай жылы ұсынды? Ағылшын ғалымы Э.Резерфорд, 1911 жылы
style.rotation
2.Атомның құрылысын кім айтып береді? Атомның центрінде ядро орналасқан, электрондар ядро айналасында эллипстік орбита бойымен қозғалады.
3.Электрон қалай белгіленеді? Заряды қандай? Массасы нешеге тең?( -10е)Электронmе= 9,1*10-31кг
4.Протон қалай белгіленеді? Заряды қандай? Массасы нешеге тең? ( 11р)П р о т о нmp= 1,6726 *10-27кг
5. Нейтрон қалай белгіленеді?Заряды қандай? Массасы нешеге тең?Н е й т р о н(01n )mn= 1,6749 *10-27кг
6.Массалық сан дегеніміз не? Қалай белгіленеді, формуласы қандай? 7. Нуклон дегеніміз не(А= Z+N)(Протон мен нейтронның жалпы санын нуклон дейміз.)
8.Химиялық элементтің ядросының белгіленуі? 9.Изотоп дегеніміз не? 10.Изобара дегеніміз не? (zAХ)(Z=Z, A≠A)(Z ≠ Z, A = A)
Атом ядросы зарядының формуласыэВАтом ядросы массасының формуласыq=Z*eАтом ядросы радиусының формуласыМ.а.б.Ядролық физикадағы ұзындық бірлігіR=R0A1/3Ядролық физикадағы масса бірлігіФм (ферми)Ядролық физикадағы энергия бірлігіМ= qBR/vБ) “Сәйкесін тап” ойыны
“Білім шыңына өрлейік”Жаңа сабақ
Ядродағы нуклондардың байланыс энергиясы22.02.12
Жаңа тақырыпты меңгеру сабағытипІТыңдап түсіну, тірек сызба, деңгейлік, сұрақ – жауап жұмысыәдісіЖеке, ұжымдықформасыС А Б А Қ Т Ы Ң
Fтарт=Gm1m2/R2Fтеб=kq1q2/R2
Ядродағы нуклондарды ыдырап кетуден сақтап, оның берік байланысын қамтамасыз ететін күштер – ядролық күштер деп аталады.
ЯдролықкүштерКүшті әрекет-тесу күштеріҚысқа әрекетті күштерЗарядқа тәуелсізҚанық-қыш күштерКулондық күштер қатарына жатпайды
Нуклондардың ядродағы байланыс энергиясы Мя< Z*mp + N*mn Ядролық тарту күшінің жұмысы есебінен нуклондардан атом ядросы түзілгенде пайда болатын массалар айырымын Массалар ақауы – деп айтамыз. - масса ақауының формуласы∆М= Z*mp + N*mn - Mя
Атом ядросын түгелімен жеке нуклонға ыдырату үшін қажетті минимал энергияны - ядроның байланыс энергиясы дейміз.Энергия үшін МэВ -өлшем бірлігі қолданылады: Еб= ( Z*mp + N*mn - Mя )*931,5 МэВнемесе Еб=( Z*mН + N*mn – Mа )*931,5 МэВ. ∆М= Еб / c2.Еб= ΔM*c2Еб =( Z*mp + N*mn - Mя )*c2немесе Еб=( Z*mН + N*mn – Mа )*c2;– байланыс энергиясының формуласы;
Бөлшектер, химиялық элементтерТыныштық массасыТыныштық энергиясыХимиялық элементтерТыныштық массасыТыныштық энергиясым.а.бМэВм.а.бГэВЭлектрон ое-10,0054860,510999Азот 13N713,00574Протон 1р11,0072765938,27231Азот 14N714,00307Нейтрон 1n01,0086649939,56563Азот 15N715,00011Сутегі 1Н 11,007825938,78326Көміртек 11С611,01143Сутегі 2Н 12,0141021876,1246Көміртек 12С61211,177932Сутегі 3Н 13,0160622809,4446Көміртек 13С613,0033512,112550Гелий 4Не 24,0026033728,4020Көміртек 14С614,00324Гелий 3Не 23,0160422809,4260Фтор 19F918,9984Литий 6Li36,01513Неон 20Ne1019,99244Литий 7Li37,01601Натрий 23Na1122,98977Бериллий 7Be47,01693Натрий 24Na1123,99097Бериллий 8Be48,00531Магний 24Mg1223,98504Бериллий 9Be49,01219Алюминий 27Al1326.98146Бор 9B59,01354Уран 234U92234,039651Бор 10B510,01294Уран 235U92235,0441821,824232Бор 11B511,00930Уран 238U92238,0511322,174328Оттек 15O815,00307Нептуний 239Np93239,0532022,267670Оттек 16O815,9949194Плутоний 239Pu94239,0524222,267597Оттек 17O816,999134Оттек 18O817,99915983Кейбір бөлшектер мен элементтердің бейтарап атомдарының тыныштық массалары мен энергиялары берілген
Мыс: 13Al27 ядросының байланыс энергиясын табыңдар.Бер: 13Al27 A=Z+N; N=A –Z = 27-13=14 Z=13, A=27 Еб= ΔM*931,5 МэВ ∆М= Z*mН + N*mn – Mа Т/к: Еб - ? Еб= (Z*mН + N*mn – Mа )*931,МэВЕб=(13 *1,0078 + 14*1,0086 – 26,9814) *931,МэВ = (13,1014 + 14,1204 - 26,9814) *931,МэВ = 223,93 МэВ
Меншікті байланыс энергиясы деп ядроның байланыс энергиясының А массалық санға қатынасын, яғни бір нуклонға сәйкес келетін байланыс энергиясын айтады Ем.б= Еб/А - меншікті байланыс энергиясы
1Н2 - 1,1 МэВ/нуклон26Fe56 - 8,8 МэВ/нуклон92U238 - 7,6 МэВ/нуклон
Ядродағы протондардың немесе нейтрондардың саны мына сандарға тең болса2,8,20,24,50,82,126 онда оларды қосарланған киелі санды ядро деп атайды және олардың ядролары аса тұрақты болып келеді.Ал, егер протондардың да, нейтрондардың да сандары киелі сандарға тең болсаонда олар киелі сандар, ядролары тұрақты болады.Табиғатта ондай бес ядро бар: 2He4, 8O16, 20Ca40, 24Cr48, 82Pb208
“Білгенімдізердеме тоқу”Жаңа сабақты бекіту
Теориялықтест
1. Ядродағы нуклондарды ыдырап кетуден сақтап, берік байланысын қамтамасыз ететін күштерА)Гравитациялық күштер В)Ядролық күштерС)Магниттік күштер
2. Массалар ақауын есептейтін формулаА) ΔM=Z*mp + N*mn –MяВ) ΔM=Z(mp -mn) –Mя С)ΔM=(А-Z)*(mp + mn) –Mя
А) Еб= ΔM*c2С) Е=hνВ) Ем.б= Еб/А 3. Байланыс энергиясының формуласы
4. Меншікті байланыс энергиясының формуласыА) Е= hνВ) Еб= ΔM*c2С)Ем.б= Еб/А
5. Киелі сандарға жататындарС) 2; 8; 20В) 3; 15;100А) 1; 10; 25
6. Қосарланған киелі санды ядроларА) 2He4, 8O16, 20Ca40В) 3Li7, 4Be9, 26Fe56С) 11Na23, 29Cu64, 47Ag108
Деңгейлік тапсырмаДеңгейіТапсырмасыІ Натрий 11Na23 ядросының құрамы қандай?ІІ Оттек 8О16 ядросының байланыс энергиясын табыңдар.ІІІ Магний 12Мg24 ядросының меншікті байланыс энергиясын табыңдар.
“Ой – сергіту” кезеңіМақал – мәтелдерді жалғастыру
1.Білекті бірді жығар, білімді мыңды жығар2.Бір кісі қазған құдықтан мың кісі су ішер3.Еңбек түбі – береке4.Бірлік жоқ жерде - тірлік жоқ5.Білім инемен құдық қазғандай
ppt_yppt_yppt_y
ppt_yppt_yppt_y
ppt_yppt_yppt_y
ppt_yppt_yppt_y
ppt_yppt_yppt_y
«Шапшаңдық » сайысы А (Массалық сан)Еб (Байланыс энергиясы)Ем.б (Меншікті байланыс энергиясы13?7,47 МэВ/нуклон22,23 МэВ??1801,6 МэВ7,57 МэВ/нуклон
“Физикалық тілде”1.Резерфорд тәжірибелерінен тікелей атомның ... моделі келіп шығады. 2.Центрінде массасы түгелдей жинақталған ... зарядталған атом ядросы орналасқан. 3.Ядроны айнала, белгілі орбиталармен ... қозғалып жүреді. 4.Электрондардың мұндай қозғалысы ядро тарапынан болатын ... күштің әсерінен туады.5.Протондар мен нейтрондарды жалпы түрде ... деп атауға келісілген. 6.Протон – бұл заряды оң және модулі бойынша ... зарядына тең бөлшек. 7.Электрон – бұл заряды теріс және модулі бойынша элементарлық ... Кл зарядқа, ал массасы ... кг – ға тең бөлшек. планетарлықоңнуклондарэлектрондарядролықэлектронныңе=1,6*10-19mе= 9,1*10-31
ppt_yppt_yppt_y
ppt_yppt_yppt_y
ppt_yppt_yppt_y
ppt_yppt_yppt_y
ppt_yppt_yppt_y
ppt_yppt_yppt_y
ppt_yppt_yppt_y
ppt_yppt_yppt_y
“Білгенімді дамыту”
Оқулықтан §8.3. оқу, 8.3.4 - 8.3.9 аралығындағы есептерді шығару.Сөзжұмбақ құрастыру.Үйге тапсырма:
«Бағалау"
Шығу парағы
Сау болыңыздар!