Ба?дарлы о?ытуды ?йымдастыру ерекшеліктері
Баянауыл білім б™лімі
№1МайKайыS жалпы орта білім беру мектебі
Баяндама
ТоптыK жaмыс арKылы оKушылардыS с™йлеу тілін дамыту.
Бала жаны жаSалыKKа Kaмар, білмегенін білгісі келіп, белгісіз н‰рсені ашуCа тырысатын болCандыKтан, бастауыш сынып мaCалімі олардыS осы талпынысын дамытуCа к™Sіл б™луі тиіс.ОKушылардыS с_йіспеншілігін арттыру маKсатында сабаK барысында тиімді ‰діс-т‰сілдерді енгізіп,оны aйымдастыру формасын т_рлендіріп отыру-мaCалімніS басты міндеті екені белгілі. Мaндай жаCдайда мaCалімніS шеберлігі, aйымдастырушылыK Kабілеті маSызды. Кіші мектеп оKушылары _шін мaCалім олар еліктейтін,_лгі ететін абыройлы жан.Олар aстазыныS б_кіл іс-Kимылына, ж_ріс –тaрысына, с™йлеу м‰неріне, адаммен Kарым-Kатынасына еліктейді.СондыKтан да,жауапкершілігі мол,адал да,мейірімді,‰діл де парасатты,рухани д_ниесі бай педагогтар Cана балаCа білім мен т‰рбие беріп, оныS жан д_ниесіне ‰сер ете алады. Жас aрпаKтыS ™з бетінше шешім Kабылдай алатын, ™зіне ныK сенімді,батыл,жігерлі, д_ниетанымы дaрыс KалыптасKан азамат болуы aстаздыS ™те Kажырлы еSбектенуін талап етеді.Бaл міндеттерді шешу _шін aстаздыS к_нделікті тынымсыз ізденісі,барлыK жаSалыKтар мен ™згерістерге батыл жол ашарлыK т‰жірибе мен Kарым-KатынасKа ™туі Kажет деп ойлаймын. Б_гінде білім беру саласында оKытудыS тиімді жаSа ‰діс-т‰сілдерін меSгермейінше,сауатты, жан-жаKты болу м_мкін емес.
ОKытудыS жаSа ‰діс-т‰сілдерін меSгеру мaCалімніS интелектуалды, к‰сіптік, адамгершілік, рухани азаматтыK ж‰не басKа да адами KaндылыKтарыныS Kалыптасуына ‰сер етіп, ™зін-™зі дамытып, оKу-т‰рбие жaмысын тиімді aйымдастыруына к™мектеседі. К_нделікті сабаKта білім беруде басты маKсатты айKындап «не н‰рсеге _йрету», «Kалай оKыту» ж‰не оKушыларCа топтыK,жaптыK жaмыстарда ™здерініS шыCармашылыKтарын шыSдай т_суі _шін Kандай тапсырмалар беру керектігін ‰бден зерттеп,зерделеп алCан дaрыс. СабаKты бастамас бaрын оKушыларды шаттыK шеSберіне тaрCызып,к™Sіл-к_йлерін ж_ректерініS жылуы мен ыстыK алаKандарыныS т_йісуі арKылы сездіре отырып,б_гінгі сабаKтыS KызыKты ‰рі тартымды ™туі ™здеріне де байланысты екенін сездіруге тырысамын.
Одан ‰рі мaCалім мен оKушыныS р™лі ауысып,басты салмаK оKушыCа ауыстырылуы тиіс.ОKушыCа б‰рін _йрету м_мкін емес,олардыS р™лі _йренуге aмтылу екенін естен шыCармаCан ж™н.ШыCыс даналыCында айтылCан «МаCан айтсаS aмыт Kаламын,к™рсетсеS есімде Kалар,ал істеуін к™рсетіп берсен,_йреніп аламын»,яCни бaл баланыS ынтасын жетелеу арKылы оKыту,_йрету Kажет деген с™збен т_йіндегім келеді.
Ендігі тоKталып ™тетінім: т‰жірибе кезінде байKаCан топпен ж‰не жaппен істелетін жaмыстардыS оKушыCа тигізетін оS ‰серлерін с™з еткім келіп отыр.ТоптыK жaмыстарCа оKушыларды баCыттап отыру ‰сіресе к™п _ндемейтін,тaйыK,баяу болып келетін оKушыларCа аз да болса серпіліс жасатып,aжымныS ортасына Kарай икемделетіндіктерін байKадым. ТоптыK жaмыс істеуге даCдыланCан оKушылар бір-бірін тыSдауCа,пікір сайыс KaруCа,араларынан к™шбасшы сайлап,топ aстанымын орындауCа бірте-бірте бейімделе т_седі екен.БaCан ‰рине топ м_шелерініS ішіндегі белсенді оKушылар _лгі болатынын байKауCа болады. . «Бірлесе к™терген ж_к жеSіл» демекші топ болып Kандай да болмасын тапсырманы орындау KызыK та тартымды жaмысKа айналады.ОKушыныS ™з еркімен топKа б™лінуі Kалыпты,_йреншікті болып,олардыS топKа жаKсы оKитын дарынды балармен отырCысы келетіні айKын.Себебі,ол кімніS к™бірек жaмыс атKаратындыCын сезініп,кейбір кезде жалKаулыKKа беріледі.Ал,Kай топта отыратындыCын білмей келсе,сабаKKа ерекше жауапкершілікпен келеді ж‰не сабаKтыS тез уаKытылы басталуын таCатсыздана к_теді. ТопKа б™лудіS KызыKты ‰рі танымды т‰сілдері оKушылардыS алдаCы жaмысKа деген KызыCушылыCын ж‰не ынтасын арттыру.ЖаSа топта бір-біріне деген сенімдері,жылы сезімдер орнайды.ТопKа б™лу т_рлері: ‰рт_рлі стикерлер ,сандар ,конфет ж‰не мозайка б™лшектері арKылы б™луге болады,айта берсем ™те к™п ол ‰р мaCалімніS шеберлігіне байланысты деп ойлаймын.
ТоптыK жaмысты ж_ргізу маKсаттарына команда Kaру,тапсырманы орындау,жеке Kажеттіліктер жатады.Алдымен топKа ‰рт_рлі т‰сілдер арKылы б™лінген соS стандартты орындай отырып т‰ртіп саKтап,командалыK рухты дамытып,р™лдерді б™лісіп топ ішіндегі Kарым-Kатынасты Kамтамасыз ету керек.Тапсырма берілген соS жоспар Kaрып,жaмыстыS сапасын ж‰не KарKынын баKылап,орындалуын тексере отырып т_зету керек.Жеке м‰селелерге назар аударып топ м_шелерініS Kабілеттерін тану ж‰не Kолдану.Топ м_шелерін оKыту ж‰не оларCа к™мектесу керек.
Jарым-KатынасKа т_су м_мкіндігі топтаCы жaмыстыS барынша Kолайлы аспектісі болып табылады,алайда ол тек айта білуді Cана емес,сонымен Kатар тыSдай білуді де Kажет етеді,сондыKтан оKушылар білуге тиісті бірнеше негізгі ережелер бар, олар:
-кезекпен с™йлеу;
-белсенді тыSдау;
-сaраK Kою ж‰не сaраK бар ма екендігін сaрау;
-aсыныс енгізу ж‰не басKаларда aсыныс бар ма екенін сaрау;
-™з ойларын ж‰не пікірлерін ортаCа салу ж‰не басKалардыS идеялары мен пікірлерін білу;
-aсыныстарды,идеяларды ж‰не пікірлерді aжыммен талKылау;
-к™мектесу ж‰не к™мек сaрау;
-т_сініктеме беру ж‰не т_сініктеме беруді ™тіну;
-идеяларCа т_сініктеме беру ж‰не оны баCалау;
-топтыK шешім Kабылдау ж‰не бір тоKтамCа келу;
-д‰йекті айCаKтар келтіру.
ШаCын топтарда оKушыныS с™йлеу тілін дамыту маKсатында мaCалімніS р™лі ерекше.Рефлексивті талKылау болып жатKанда топтарCа жаKын болу керек. Жетіспейтін пікірді aсынуCа болады.ТaйыK ж‰не aялшаK оKушыларды талKылауCа тарту Kажетпіз. ОрындалCан Kорытындыларды наKтылап,біраK олардыS маCынасын ™згертпеу керек.ОKушылардыS с™йлеп ж‰не тындап отырCанына к™з жеткізіп барлыK пікірді баCалау керек.
€дебиеттік оKу п‰ніндегі ертегі,аSыз,жыл мезгілдері,табиCат жайлы берілген таKырыптар топтыK жaмыстарCа ™те Kолайлы тапсырмалар беруге ыSCайлы.Белгілі бір таKырып бойынша бірігіп салCан суреттер арKылы ‰Sгіме айту жарысын aйымдастырCан ж™н. Мaндай жарыс ‰Sгімеге шыKKан оKушыныS с™з байлыCы шектеулі болса,оKушыCа баCыттаушы сaраKтар Kойып,™з ойларын еркін жеткізуге баулып отыру Kажет.€сіресе тaйыK отыратын оKушы топтыS Kолпаштауымен ортаCа шыKKанда ™з тобыныS намысын ойлап,т‰п-т‰уір ‰Sгіме айтып беруге тырысатыны байKалып Kалады.Сонымен Kатар р™лдік ойындар,кейіпкерлерге кластер жасау,олардыS жаCымды –жаCымсыз Kасиеттерін аныKтау,кейіпкерлерге ™з атынан немесе сол кейіпкерлердіS образына кіріп хат жазу,ертегі мен аSыздардаCы негізгі идеясын тауып,соCан байланысты маKал-м‰телдер,жаSадан аSыз,ертегілерді Kaрастыру сияKты шыCармашылыK жaмыстарды топтыK жaмыс кезінде орындау тиімді екеніне к™зім жетті.Сонымен бірге тіл сабаKтарында диалогтік оKыту да ™те пайдалы ,себебі оKушыныS с™з байлыKтарын молайтумен Kатар сaраKтарCа наKты, д‰л жауап беріп отыруларын баCыттап береді.Диалогті ™з м‰нінде кеSінен ™рбіту _шін Kойылатын сaраKтар м‰нді де маCыналы болCаны ж™н. Сонда оKушы ™зініS беретін жауабына да немKaрайлы Kарамайды. ТоптыK жaмыстар кезінде «Сергіту с‰тін» ™ткізу,оKушыныS ынтасы мен ойын ширатуCа к™п к™мектеседі ж‰не ‰рі Kарай жaмыс істеулеріне де,aжымдыK Kолайлы орта Kалыптасуына да ыKпал етеді. ТоптыK жaмыс орындау кезінде таCы бір байKаCаным олардыS намысшыл,жеSісті Kолдан бермеу сияKты даCдылары да Kалыптасады екен.Бaл жерде ‰рине,балалардыS бір-біріне ж‰не топтыK жaмыстарCа формативті т_рде баCа берулері к™п ‰серін тигізеді.€р топKа неге мaндай баCа Kойылды,не себепті деген сaраKтарCа деген жауап берген оKушылардыS ™здері aстаз к™Sілінде ескеусіз Kалмауы тиіс. ТоптыK ж‰не жaптыK жaмыстар оKушылар _шін жаSалыK екені даусыз.Кезінде д‰ст_рлі сабаKтарда мaндай жaмыстарды KолданCан жоKпыз.Тек мaCалім мен оKулыK арасында Cана ™з білімдерін т_йіндеп,белгілі бір шекарадан ауытKымайтын KаCида болды.Ендігі жерде оKыту _дерісіне енген жаSалыKтарды біртіндеп кіргізу арKылы жаSаша оKыту технологиясын с‰тті пайдаланып,заманауи талаптардыS басында к™шбасшы болу-‰р aстаздыS aрпаK алдындаCы парызы. МaCалім-тек баCыттаушы, ал оKушы –ізденімпаз болып,™з бетімен шешім KабылдауCа ж_рексінбей кіріссе,бaл жaмысымыздыS белгілі бір н‰тижесі болады деп сеніммен айта аламын.
15