География саба?ында о?ушыларды? функционалды? сауаттылы?ын арттыру
ШыCыс JазаKстан облысы
Жарма ауданы
«ЖаSCызт™бе орта мектеп – балабаKша кешені» КММ-сі
География п‰ні мaCалімі Мукатаева А.М
География сабаCында оKушылардыS функционалдыK сауаттылыCын арттыру
Білім беру ж_йесін жаSартуCа Елбасымыз Н.€.Назарбаев «€леуметтік-экономикалыK жаSCырту – JазаKстан дамуыныS басты баCыты» атты JазаKстан халKына Жолдауында ерекше атап ™тсе, «JазаKстан-2050» стратегиясы: KалыптасKан мемлекеттіS жаSа саяси баCыты» атты Жолдауында білім беру саласындаCы басымдыKтарды Kадап айтты. Білім беруді жаSарту оKушы білімін Cана емес, оларды Kолдану даCдыларын, атап айтKанда функционалдыK сауаттылыCын Kалыптастырады. ОKушылардыS бойында ™зіндік білім алу, талдау, Kaрастыру, KоCамдыK ™мірде ™зін-™зі жан-жаKты таныту _шін білімін пайдалана білу даCдыларын Kалыптастырады ж‰не KоCамCа пайда келтіреді.
ФункционалдыK сауаттылыK – білім берудіS жеке тaлCаны KалыптастырудаCы ‰леуметтік баCдарлануы. Jазіргі тез ™згермелі ‰лемде функционалдыK сауаттылыK – оKушыныS ‰леуметтік м‰дени, саяси ж‰не экономикалыK Kызметтерге белсенді Kатысуына, сондай-аK ™мір бойы білім алуына ыKпал ететін базалыK фактор. ЯCни б_гінгі жаkандану д‰уіріндегі заман аCымына Kарай ілесіп отыруы. Сонымен, функциональдыK сауаттылыK адамныS мамандыCына, жасына Kарамастан _немі білімін жетілдіріп отыруы. МaндаCы басшылыKKа алынатын функциональдыK сапалар: белсенділік, шыCармашылыK тaрCыда ойлау, шешім Kабылдай алу, ™з к‰сібін дaрыс таSдай алуCа Kабілеттілік, т.б. ЯCни, жалпы білім беретін мектептерде JазаKстан республикасыныS зияткерлік, дене ж‰не рухани тaрCысынан дамыCан азаматын Kалыптастыру, оныS физикалыK Kaбылмалы ‰лемде ‰леуметтік бейімделуін Kамтамасыз ететін білім алудаCы Kажеттіліктерін KанаCаттандыру болып табылады.
ОсыCан орай `лттыK жоспарда функционалдыK сауаттылыKтыS т™мендегідей негізгі механизімдерін б™ліп к™рсетеді. `лттыK жоспардыS жоCарыда аталCан маKсат, міндеттерін ж_зеге асыруда т™мендегідей тетіктері (механизмдері) наKтыланып, мектеп оKушыларыныS функционалдыK сауаттылыCын дамыту _шін білім беру ж_йесінде басшылыKKа алынады. Олар:
білім беру мазмaны (aлттыK стандарттар, оKу баCдарламалары);
оKыту нысандары мен ‰дістері;
білім алушылардыS оKудаCы жетістіктерін диагностикалау мен баCалау ж_йесі;
мектептен тыс, Kосымша білім беру баCдарламалары;
мектепті басKару моделі (KоCамдыK-мемлекеттік нысан, мектептердіS оKу жоспарын реттеудегі дербестігініS жоCары деSгейі);
барлыK м_дделі тараптармен ‰ріптестікке негізделген достыK KалыптаCы білім беру ортасыныS болуы;
ата-аналардыS балаларды оKыту мен т‰рбиелеу процесіндегі белсенді р™лі.
Жаратылыстану Cылыми сауаттылыK – жаратылыстану CылымындаCы білімін Kолдана білу, KоршаCан ортаны ж‰не адамзат енгізген ™згерістерді т_сіну _шін, табиCи-Cылыми м‰селелерге Kатысты ж‰не Cылыми д‰лелдермен негізделген сaраKтарды аныKтап тану ж‰не негізделген Kорытынды жасай білу Kабілеттері.
ОсыCан орай, JазаKстандаCы мектептегі білім беру ж_йесі балалардыS даCдыларын дамытуда ‰рт_рлі оKу ж‰не ™мірлік жаCдаяттар, тaлCааралыK Kарым-Kатынас пен ‰леуметтік Kатынастар білімін KолдануCа баCытталуы тиіс.
Білім берудіS басым баCыттарыныS бірі т‰рбие жaмыстарыныS ‰леуетін к_шейту болып табылады. «JазаKстан-2050» Стратегиясы KалыптасKан мемлекеттіS жаSа саяси баCыты» атты JазаKстан халKына Жолдауында aлт К™шбасшысы: «Бала т‰рбиелеу – болашаKKа еS _лкен инвестиция. Біз бaл м‰селеге осылай Kарап, балаларымызCа жаKсы білім беруге aмтылуымыз керек», - деп к™рсеткен болатын.
Bылыми-жаратылыстану білім беру саласы оKушылардыS бойында табиCат Kaбылыстары ж‰не заSдылыKтары туралы aCым Kалыптастырады; табиCатты танып-білудіS Cылыми ‰дістерімен таныстырады. Ол адамCа табиCаттыS бір б™лігі ретінде тек Kана табиCат ‰лемін т_сінуге Cана емес, сонымен Kатар бaл Kaбылмалы ‰лемде д_ниетанымдыK, м‰дени ж‰не білікті тaлCаныS Kалыптасуына, ж_йелі-Kaнды жеке тaлCалыK т‰рбие беруге баCытталCан.
ОсыCан байланысты «Жаратылыстану» білім беру саласы п‰ндерін оKыту барысында функционалдыK сауаттылыKты білім мен біліктерді адамныS ‰рт_рлі іс-‰рекеті салаларында ™мірлік маKсаттарды кеS к™лемде ж_зеге асыруCа Kажетті даCды ретінде Kалыптастыру.
ОKушылардыS функционалдыK сауаттылыCын арттыру мен Kалыптастыру моделі
АCаш – функционалды сауатты тaлCа
Су – педагогикалыK технологиялар
Су сепкіш – мaCалім
Алма – негізгі Kaзіреттіліктер
Тамыр – оKушылардыS Kабілеттіліктеріне байланысты б™лінуі.
Jабілеттері ‰рт_рлі оKушыларды оKыту барысында, ‰рт_рлі технологияларды пайдалана отырып, функционалды сауатты тaлCа Kалыптастыра аламыз. География сабаCында к™бінесе проблемалыK оKыту, сыни тaрCысынан ойлау технология элементтері мен тірек логикалыK конспектілерді пайдаланамын.
ПроблемалыK оKыту технологиясы
ПроблемалыK оKыту негізінде оKушыларCа бейтаныс проблеманыS жататыны, оKушылардыS оны салыстыру, д‰лелдеу шешу _шін болжамдар жасай отырып еSбектенуі керектігін тaжырымдайды. ПроблемалыK ситуацияны, проблеманы шешу-зерттеу, іздену еSбегін шыCармашылыK еSбекті талап етеді.
ПроблемалыK оKытудыS маKсаты – Cылыми таным н‰тижелерін, білімдер ж_йесін Cана меSгеріп Kоймай, сонымен бірге бaл н‰тижелерге жету жолыныS ™зіне де, процесінде меSгеру, оKушыныS таным дербестігін Kалыптастырып, оныS шыCармашылыK Kабілеттерін дамыту.
Д‰ст_рлі оKытуда
ПроблемалыK оKытуда
-Тапсырмаларда проблема Kою міндет емес.
-Проблеманы шешу міндет_
-Тапсырмалар оса баCытта беріліп, олар дербес ізденіс, зерттеушілік еSбекті талап етеді.
-Жауабы оKулыKтарда, мaCалім т_сінігінде бар.
-Дайын жауабы жоK. ПроблемалыK ситуацияны шешуді Kажет ететін тапсырмалар
- ОKушы-обьект.
ОKушы- субъект. Ол белсенді -тaлCа.
-Орындаушы, жауап беруші, дайынды Kайталап айтушы.
Білімді ™з ізденісімен алушы ж‰не зерттеуші.
-«ЖаSалыK» ашу, жаSа ™нім жасау міндетті емес.
Жеке тaлCаны дамытуCа, Cылыми – ізденіске жетелейтін шыCармашылыK баCыттаCы тапсырмалар.
ОKу барысында
ОKушылардыS логикалыK ойлау Kабілеттерін арттырады.
ОKу еSбегіне KызыCушылыCы артады.
Оларды ™здігінен саналы жaмыс істеуге _йретеді.
Берік білімге, оKытудыS жоCары н‰тижесіне жеткізеді;
Сыни тaрCыдан ойлау
МaCалімдерді толCандыратын негізгі м‰селе: оKушыларды Kалай біз ™згермелі ™мірге дайындай аламыз. Ол _шін еркін, ™зіндік ой-пікірі бар, сенімді, сыни пікір - к™зKарастары дамыCан тaлCаны Kалыптастыру керекпіз. Ал оKушылар _шін басты м‰селе – сыни тaрCыдан ойлауды _йрену, яCни оKушы жаSа аKпаратты Kабылдап, оны саналы т_рде зерттеп, сын елегінен ™ткізуі Kажет. ОKушылар аKпаратты ж‰не идеяларды ™з бетімен т_сініп Kабылдап Kоймай, ™зіSе пайдалысын алу керек. Сыни тaрCыдан ойлау- JазаKстандаCы білім беруді дамыту _шін маSызды болып табылатын Kазіргі еS басты педагогикалыK т_сінік. СабаKта к™бінесе элементтерін пайдаланамын.
Сонымен, біз к_нделікті сабаKта жоCары деSгейлі сaраKтарды _немі пайдалануды д‰ст_рге айналдырсаK, ж_йеге енгізсек, мынадай маSызды тапсырмаларды іске асырамыз:
- ОKушылар тапсырмаларды орындауда белсенділік к™рсетеді;
- ОKушылардыS ™з ойларын айтуCа Kолайлы жаCдай туCызады;
- ОKушылардыS оKуCа деген ын,тасы артады;
- МaCалімдер оKушылардыS бір-бірініS пікірлерін Kaрметтейтін ортаны Kамтамасыз етеді;
- Сын тaрCысынан ойлауCа к™мектеседі;
- Сын тaрCысынан ойлаудыS алCашKы Kадамдарына KолайлылыK тудырады.
Тірек логикалыK конспектілерді пайдалану
Тірек сызба жаSа таKырыпты жеSіл т_сінуге, есте саKтап KалуCа к™мектеседі.
Негізінде орташа оKитын оKушыларCа ™те Kолайлы деп есептеймін: себебі олар тірек сызбалар арKылы с™йлем Kaрастырып, ™з ойларын айтып жеткізуге _йренеді, сабаKKа KызыCады, еSбектенуге талпынады.
ОKушылардыS Kaзыреттіліктері дамиды. Jaзыреттілік – оKушы іс-‰рекетініS сапасынан к™рінетін білім н‰тижесі. Jaзыреттілік aCымы «білім», «білік» ж‰не «даCды» сияKты aCымдарды Kамтиды. Jaзыреттілік – бaл алынCан білімдер мен біліктерді іс-ж_зінде, к_нделікті ™мірде Kандай да бір практикалыK ж‰не теориялыK м‰селелерді шешуге Kолдана алу Kабілеттілігі.
Jазіргі кездегі білім берудегі мaCалімніS маKсаты білім мазмaнын игеруге ж‰не оны ™зініS жеке білімдік капиталына енгізуге арналCан аKпараттыK ортадаCы берілген м_мкіндіктерді Kолдану болып саналады. Мына заманда біздіS оKушылардыS алдына Kойылатын талаптар да к_ннен-к_нге, жылдан-жылCа ™суде. Заман талабы оKушылардыS бойында т_йінді Kaзыреттіліктерді Kалыптастыру болып табылады.
АKпараттыK Kaзыреттілік арKылы наKты объектілер к™мегімен Kажетті аKпаратты іздеу, талдап таSдап (іріктеп) алу, aйымдастыру, т_рлендіру,саKтау ж‰не аKпаратты беру біліктері Kалыптасады. Бaл Kaзыреттілік оKушыныS оKу п‰ндеріндегі ж‰не білім аймаKтарындаCы, сонымен бірге KоршаCан д_ниедегі аKпараттармен жaмыс істей білу даCдыларын Kамтамасыз етеді.
Коммуникатвтік Kaзырет – бірлесіп жaмыс істеуді баCалау, адамдар арасында сенімділік, бірін-бірі т_сіну, тыSдау, сыйлау, д‰ст_рді білу, топпен жaмыс жасай алу, орындаушылардыS жaмысын дaрыс aйымдастыру, басKару шешімдерін таба алу ж‰не Kолдана білу Kабілеттері.
€леуметті-KaKыKтыK Kaзырет - ™з елініS азаматы ретінде ™зініS ж‰не KоCам м_шелерініS ‰леуметтік KызметтерініS маSызын т_сіну, KоCамдыK міндеттерге тaраKты Kарау, мемлекет нышандарын білу, адам KaKыCын жете білу, Kажетті жаCдайларда оларды Kолдану, ™зіне жауапкершілік арту жатады.