Доклад Проблемалы? о?ытуды? о?ушыларды? аналитикалы? к?з?арастарына ?сері.
Семей KаласыныS жаSашыл – педагог мамандардыS Kатысуымен ™ткен "ОзыK ‰дістемелік т‰жірибені жинаKтау ж‰не насихаттау" д™Sгелек _стел
Баяндама
ТаKырып: ПроблемалыK оKытудыS оKушылардыS аналитикалыK к™зKарастарына ‰сері.
ДайындаCан: Бейсебаева Г.Е.
Б_гінгі к_нде аKпараттыK баCытталCан оKытудан шегініп, п‰ндерді д‰ст_рлі оKытудан тыс кетіп, жеке тaлCалыK оKытуCа назар аударып ж‰не ™з бетімен білім алуCа даCдыларын Kалыптастыру Kажет.
Д‰ст_рлі оKыту бір баCытта беріледі: жаSа таKырыпты меSгеру, оны пысыKтау, баKылау ж‰не баCалау. Ол оKушыныS ой ™рісін дамытуCа, шыCармашылыKKа, сана сезім арKылы к™зKарасын KалыптастыруCа ыKпал бермейді.
Д‰ст_рлі оKытуды контактты, баяндаушы, сана сезімге негізделген, біраK маKсаттыK баCытта бір басшылыKта негізделмеген ж‰не п‰ндік aстанымда KaрастырылCан деп аныKтауCа болады. Ж‰не де ол контекстті емес, ал б_гінгі к_нде болашаK к‰сіптік даCдыларын Kалыптастырусыз к‰сіптік-техникалыK оKытудыS негізгі маKсатына жету м_мкін емес.
Б_гінгі к_нге дейін к‰сіптік оKытудыS бірнеше т_рлері Kалыптасты: проблемалыK оKыту, баCдарланCан оKыту, дамыта оKыту ж‰не таCы басKа т_рлері.
ПроблемалыK оKытудыS басKа ‰дістерден айырмашылыCы – білім оKушыларCа дайын к_йінде aсынылмайды, керісінше, олардыS алдына белгілі бір проблеманы ™з бетінше шешу міндеті Kойылады. Осылайша іздену ‰рекеті барысында шешімді оKушылардыS ™зі тауып, білімді игеруге жол ашады.
ПроблемалыK оKыту «проблема», «проблемалыK сaраK», «проблемалыK тапсырма», «проблемалыK жаCдаят» («ситуация») деген aCымдарды Kамтиды.
ОKытушы ойлау _рдісініS дамуыныS заSдылыKтарына негізделіп, арнайы педагогикалыK ‰діс-т‰сілдерді Kолданып, оKыту _рдісі барысында оKушылардыS ойлау Kабілеттерін дамытады ж‰не білім алу Kажеттіліктерін Kамтамасыз етеді.
Д‰ст_рлі оKытудыS негізгі маKсаты – Cылыми н‰тижесініS танымдарын меSгеру, Cылым негіздерін меSгеру, Kажетті даCдыларын Kалыптастыру.
Ал проблемалыK оKытудыS негізгі маKсаты – Cылыми н‰тижесініS танымдарын меSгеру, ж_йелі білім алу Cана емес, сол н‰тижелер Kалай шыCарылды, сол н‰тиже жасалу _рдісімен танысу, ™з бетімен білім алуды Kалыптастыру ж‰не олардыS шыCармашылыK Kабілеттерін дамыту.
Д‰ст_рлі оKыту дайын н‰тижесі шыCарылCан Cылыми білім беруге негізделсе, проблемалыK оKытудыS негізгі маKсаты оKушылардыS ізденіске негізделген ™здері Cылыми н‰тиже шыCаруCа, ол неге осылай, оныS басKа шешу жолдары бар ма екен, оKу-білім алу принциптерін меSгеріп, ™з бетімен бір тaжырым шыCаруCа негізделген.
ПроблемалыK оKытудыS барысында оKытушы Kажетті жаCдайда к_рделі аныKтамаларды т_сіндіріп, ж_йелі т_рде проблемалыK жаCдаяттарды aйымдастырып, факторларды т_сіндіріп, оKушыларCа баCыт береді. ОKушыларды фактілерді сараптап ™з беттерімен бір тaжырымCа келеді, aстаздыS к™мегімен, процесстердіS заSдылыKтарын т_сіне отырып аныKтайды.
ПроблемалыK оKыту – ол оKу материалдарды т_сіндіру барысында проблемалыK жаCдаяттарды aйымдастырып, оKушылардыS жaмысын баCыттап, д‰ст_рлі білім берумен бірге олардыS алдарына ™з беттерімен проблеманы шешуге жаCдай жасай білу.
ПроблемалыK оKу – ол білім алу _рдісінде оKушылардыS aстаздыS материалды т_сіндіргенін меSгере отырып проблемалыK жаCдаятты сараптап шешу (жаCдаятты аныKтау, сараптау, шешу жолдарын талKылап аныKтау, оны практикалыK жолда тексеру не болмаса д‰лелдеу) арKылы Cылыми білім ж‰не т‰жірибе алу.
ПроблемалыK жаCдаят – оKушы бaрынCы білімі негізінде ™з бетімен шешуге, маKсатына жетуге м_мкіндік таба алмайтын есеп не болмаса т_сіндіре алмайтын факт, _рдіс. ОKушыCа жаSа амал табуCа м‰жб_р ететін жаCдай.
Егер де білім алуCа Kажеттілік туCанда ж‰не маKсатына жетуге білімі жеткілікті болCан кезде, біраK ескі мен жаSа, білген ж‰не білмегенніS, деректер мен ізденістіS, шарттар мен талаптардыS арасында Kарама-KарсылыK туCан кезде проблемалыK жаCдаят туады.
ПроблемалыK оKыту бірнеше кезеSнен тaрады:
ПроблемалыK жаCдаят - проблема – шешу жолдарын іздеу – проблеманы шешу – шешімді тексеру.
БарлыK п‰ндерге т‰н проблемалыK жаCдаяттардыS типтері:
1 тип. ПроблемалыK жаCдаяттыS себебі – KойылCан міндеттіS (есептіS) шешу жолдарын білмеген жаCдайда, KойылCан проблемалыK сaраKKа жауап бере алмайтын жаCдайда, оKу не болмаса ™мір жаCдаяттаCы фактіні т_сіндіре алмайтын жаCдайда.
2 тип. ПроблемалыK жаCдаяттыS себебі – бaрыннан KалыптасKан білімдерін жаSа практикалыK жаCдайда KолдануCа м‰жб_р болCанда.
3 тип. ПроблемалыK жаCдаяттыS себебі –жаCдаятты шешудіS теориялыK жолы белгілі болCанымен, осы т‰сілді практикалыK ж_зеге асыруCа м_мкіндік болмаCан жаCдайда.
4 тип. ПроблемалыK жаCдаяттыS себебі – практикалыK т_рде н‰тижеге жеткенімен, біраK теория жаCынан ол негізделмеген себебімен KайшылыK туCызCан жаCдайда.
ПроблемалыK сабаKтыS KaрылымыныS таKырыптыK, ж‰не жоспарыныS негізінде логикалыK сараптама жатыр.
ПроблемалыK сабаKтыS KaрылымдыK элементтері:
ОKушылардыS бaрынCа білімдерін актуализациялау
ЖаSа білімді меSгеру (теория, практика)
ЖаSа aсталыK ж‰не даCдыларды Kалыптастыру
ПроблемалыK сабаKтыS негізгі к™рсеткіші ізденіс болып табылCандыKтан, олар оныS ішкі Kaралымы болады:
ПроблемалыK жаCдаятты туCызу ж‰не проблеманы аныKтау
М‰селені шешу жолдарын aсыну ж‰не гипотезаны негіздеу
Гипотезаны д‰лелдеу
Проблеманы шешу жолын тексеру
ПроблемалыK сабаKтыS Kaрылымы сабаKтыS ішкі ж‰не сыртKы элементтерініS сабаKтастыCы болып, оKушылардыS білім алу _рдісін баCыттап басKаруCа м_мкіндік береді.
ПроблемалыK оKыту теория ж‰не практикалыK проблемаларды шешуге негізделіп, н‰тижесінде оKушылардыS ой ™рісініS, білімдерін практикалыK т_рде KолданудыS, шыCармашылыKтарын дамытуCа м_мкіндік береді.
ПроблемалыK оKыту оKушылардыS аналитикалыK-синтетикалыK ойлауCа негізделіп, _лкен дамытушылыK м_мкіндігі бар эвристикалыK, зерттеу оKыту типі болып табылады.
ОKытушы проблемалыK оKытудыS мазмaны мен aйымдастыру негіздерін, оны оKытудыS ‰діс-т‰сілдері мен технологиясын меSгерген жаCдайда ж‰не ж_йелі т_рде оны к_нделікті сабаKтарда KолданCан жаCдайда оKушылардыS аналитикалыK к™зKарастары Kалыптасады, олар кез келген материалды ™з беттерімен меSгеріп, оныS негізгі ж_йе механизмдерін т_сіне отырып кез келген проблемаларды шешуге компетенциялары Kалыптасады.
JолданылCан ‰дебиеттер:
1. Дауыс пен к™рініс // Алматы, №4 2012ж.
2. Мирсеитова С. С™з мaCалімге беріледі. ЖинаK. – Алматы, 2001ж.
3. Баяндамалар жинаCы. 3-жинаK. – Алматы, 2002ж.
4. Давыдов В.А. Педагогика. – М., 2005ж.
15