Е?бек нары?ында б?секеге ?абілетті мамандарды о?ытуды? жолдары
ЕSбек нарыCында б‰секеге Kабілетті мамандарды оKытудыS жолдары
АдамныS жеке басы ж‰не оныS бойындаCы адамгершілік KaндылыKтардыS, к‰сіби шеберліктерініS дамып, жетілуіне оKыту процесіндегі білімніS ‰сері зор. ХХІ Cасыр табалдырыCын білім мен Cылымды инновациялыK технология баCытымен дамыту маKсатымен аттау _лкен _міттіS басты нышаны болып табылады.
Жас aрпаKKа сапалы білім ж‰не ™негелі т‰рбие беру – б_гінгі к_нніS басты м‰селесі.
Т‰уелсіз мемлекетімізге Kажетті еSбекKор, к‰сібін тереS т_сінетін, білімі мен іскерлігін жан-жаKты Kолдана білетін мамандарды дайындау – оKу орындарыныS алдында тaрCан негізгі талап.
Ахмет БайтaрсыновтыS айтуынша «...‰уелі бізге елді т_зетуді оKыту ісін т_зетуден бастау керек. Неге десек, болашаK та, билік те, халыK та оKумен т_зеледі...».
Jазіргі кезде баланыS білім алуына 5 т_рлі жаCдай елеулі ‰серін тигізеді:
отбасы
мектеп
KоCам
аKпарат Kaралдары
KоршаCан орта KaндылыKтары.
ЕSбек нарыCына Kажетті мамандарды дайындаудыS Kолайлы ж_йесін Kалыптастыру _шін оKытудыS мазмaнын, ‰дісі мен формасын айKындап, маKсатын аныKтап алу керек. Сонымен Kатар студенттер ™здерініS таSдап алCан мамандыKтарына KызыCушылыCын арттырып, іскерлік даCдыларын Kалыптастырып, білім алуCа деген KызыCушылыKтарын дамытуы Kажет. €сіресе студентердіS оKуCа деген ынтасыныS б‰сеSдеуін, ™зініS Kабілетіне деген сенімсіздіктіS бой алуына жол бермеу керек.
ОKу орындарында білім алудыS алCашKы кездерінде студент оKу-т‰рбие процесініS объектісі ретінде к™бірек ‰рекет етеді. Бой _йрету барысында ол жаSа шарттар мен міндеттерді игеру шарт. СтуденттіS оKу-т‰рбие ісініS объектісі ретінде Kалыптасуына іздемпаздыK, жaмыс к™лемі мен м‰нініS артуы, ынта ыKыласы пайда болуы к™мектеседі.
Осы орайда б_гінгі студенттердіS іскерлі даCдысын KалыптастырудыS бірнеше жолдары aсынылады:
1. СтуденттердіS орындаCан ™зіндік баKылау жaмыстарын ™здерін тексертіп, баCалату, біраK оныS ™зіне Kойылатын Kорытынды баCа - ™зініS орындаCан жaмысы мен тексерген жaмысыныS сапсына негізделіп Kойылады.
Бaл т‰сілдіS басты ерекшелігі:
- ™зіндік жaмыста KарастырылCан таKырыпты Kайталап, білімін наKтылайды;
- біреудіS білімін баCалау арKылы ™з білім к™рсеткішін айKындай» т_седі;
- жіберген Kателіктерін т_сінеді ж‰не тапKан Kателеріне талдау жасайды;
- к™теріSкі баCа Kою не оте KатаS баCалау – студентті оKытушыныS алдындаCы ж‰не ™зініS жaмысын тексерген курстасыныS алдындаCы жауапкершілігін т_сініп, ‰діл болуына ыKпалын тигізеді.
2. ^лгерімі нашар студентке таKтада шыCарылCан есепті т_сіндірту
- оны да таKырыптан тыс Kалдырмай еSбекке баулу;
- с™йлеу, ™з ойын басKаларCа жеткізе білуге т‰рбиелеу;
- намасы оятып, жігерлендіру
3. студентке ‰рбір практикалыK сабаK алдында, сол к_нгі таKырып к™лемінде Kайталап, материалдарCа ™те KысKа, наKты шолу жасату.
- Kарастырылатын таKырыпты Kайталау негізінде, білім Kорын толыKтырады;
- олардыS теорияны толыK меSгеруі практикалыK сабаKтыS ™з деSгейінде ™туіне ыKпалын тигізеді. «Естігенімді aмытамын, к™ргенімді т_сінемін, ™з жасаCанымды есте саKтаймын» деген Kытай маKалы да осяCан д‰лел.
Біз оKыCанымыздыS 10%, естігеніміздіS 20%, к™ргеніміздіS 30%, к™ріп ж‰не естігеніміздіS 50%, айтKанымыздыS 80%, айтып ж‰не жасаCанымыздыS 90% есте саKтаймыз.
СондыKтан, бaл т‰сілдіS тиімділігі студенттердіS болашаKта білімді де білікті маман болып Kалыптасуына зор ‰серін тигізері с™зсіз.
€лемдік білім кеSістігіне толыCымен кірігу білім беру ж_йесін халыKаралыK деSгейге к™теруді талап етеді. Осы талаптарды ж_зеге асыру _шін ш‰кірттер мен мамандарды Kазіргі KоCам _рдісіне сай инновациялыK технологиялармен білім беру негізінде меSгерту Kажет. ИнновациялыK технологияны ж_йелеу м‰селесін А.Я. Савельев, В.М.Максимов ж‰не т.б Cалымдар Kарастырды. В.М.Максимов ™зініS зерттеулері бойынша келесі жіктеулерді aсынады: KaрылдымдыK-логикалыK технология, интеграциялыK технология, ойындар технологиясы, тренингтік технология, аKпаратты технология, диалогтыK технология.
ЖаSаша оKытудыS негізгі т_рлері оKытудыS дербес ж‰не топтыK т_рлері болып табылады. Бaл жерде алCа Kойылатын басты маKсат – оKушыCа деген сенім, оныS ™з ісіне жауап беру м_мкіндігіне с_йеніп, беделі мен Kадір-Kасиетін дамыту.
Швед педагогы И.Г. Песталлоцци «оKыту кезінде бас, ж_рек, Kол бірге Kарастырылуы Kажет» деп айтKан. Сол _шін білімгерлер баспен ойлап, ж_рекпен т_сініп, Kолдарымен істеуі керек. Ол _шін ‰рбір aстаз мына KаCидаларды ескеруі Kажет:
баланыS бойындаCы KaмарлыCын, KызыCушылыCын жойып алмай, оныS _немі алCа жылжуCа деген талап-тілектерін жетілдіру;
білімді ™збетімен алуCа жаCдай жасау;
™зін-™зі дамытатын тaлCа Kалыптастыру
Шын KызыKтырCан н‰рсе Cана адамды ™зіне ие етеді. Бір к‰сіпке, не ™нерге талпыну _шін адамCа б‰рінен бaрын табандылыK керек.
Д_ние ж_зілік Cылым мен м‰дениеттіS Kорына зор _лес KосKан €л-ФарабидіS педагогикалыK мaрасы шексіз. ОныS оKу-білім, т‰лім-т‰рбие м‰селелері ж‰йлы айтKан пікірлерініS Kaятын _лкен бір арнасы адам атаулыныS гуманистік, ізгілік Kасиеттерге баулу м‰селесіне келіп тіреледі. Білім мен ™нерді меSгергеннен кейін адамда іскерлік пен ™з бетінше ‰рекеттену, одан соS парасаттылыK пайда болады, адам біртіндеп логикалыK ойлауCа машыKтанады.
Егер адам ‰рекетіне, не істеп жатKанына ™зініS зейініS аудармаса, бірде-бір психикалыK процесс маKсатKа д‰л баCытталып жемісті болып шыKпайды.
`лы Абай 32 с™зінде былай деген: «К™SіліS ™зге н‰рседе болса санаSа ешKандай білім мен Cылым Kонбайды. АдамныS к™Sілі шын мейірленсе, білім, CылымныS ™зіде адамCа мейірленіп тезірек KолCа т_седі. Білімді болу деген с™з- белгісіз н‰рсені ашу Kабілетіне ие болу деген с™з, білімді адам к™п н‰рсені біледі ж‰не Kабілеті, дарыны арKылы басKа белгісіз н‰рселерді ™з бетінше ашалады.».
БарлыK Caламалар болашаK жастардыS білімді болуын, біріншіден ‰рбір жастыS ™зіндік сана сезіміне, зейіне, дара Kасиеттеріне, аKыл ойына т‰уелділігін; екіншіден aстаздыS білімділігі мен шеберлігіне т‰уелділігін; _шіншіден ата-ананыS _лкен жауапкершілігіне байланысты екенін д‰лелдеген.
€л-ФарабидіS психологиялыK- педагогикалыK тaжырымдамаларыныS негізінде келесі міндеттерді ‰рбір маман толыCымен ж_зеге асыруCа Kабілетті болуы Kажет:
Біріншіден зейін мен аKыл-ойды Kажетті м‰селеге тaраKтандыру Kажет
Екіншіден, м‰селеніS жалпы мазмaны мен м‰нін ойша ж_йелеп, ™зіндік пікірді Kалыптастыру Kажет;
^шіншіден, теориялыK білімдерді т‰жірибеде Kолдану шеберлігін толыK меSгеру Kажет;
Т™ртіншіден, жаSаша ойларды шыCармашылыKпен KоCамCа бейімдеу Kабілетін дамыту Kажет. Осы міндеттерді ‰рбір маман ж_зеге асырса, еліміз б‰секеге Kабілетті наCыз мамандардыS барлыCына сенім білдіре алады.
Jорыта келгенде, еSбек нарыCына Kажетті мамандарды шыCару _шін біріншіден п‰ндердіS материалдыK базасыныS байлыCымен _йлесімділігі, екіншіден студенттердіS ™зіндік жaмыстарыныS орындалу барысын KадаCалау ж‰не баCалау, _шіншіден т‰жірибелі мамандардыS шеберлігіне _лкен к™Sіл б™ліп ж‰не басKа оKу орындарымен т‰жірибе алмасу Kажет.
15