Олимпиадные задания по татарскому языку 5-9 класс (школьный этап)
10-11 класслар ™чен олимпиада сораулары
Татар теле
Т™рки телл‰р гаил‰сен‰ караган телл‰рне санагыз.
Н‰рс‰ ул сингармонизм законы? АныS нинди т™рл‰ре бар? Татар теленд‰ сингармонизм законы k‰рвакыт сакланамы?
Этимология н‰рс‰ ул? Идел, Уфа, Казан, татар с_зл‰ренеS этимологиясен аSлатыгыз. Халык этимологиясе бел‰н ф‰нни этимология арасында нинди аерма бар? Мисаллар китерегез.
Тел бер‰млеге буларак с_з нинди билгел‰рг‰ ия?
Жаргон k‰м арго с_зл‰р дип нинди тел бер‰млекл‰рен атыйлар?
С_зл‰рг‰ табу салуныS с‰б‰пл‰рен аSлатыгыз, мисаллар китерегез.
Татар теленд‰ рус теленд‰ булмаган нинди грамматик категориял‰р бар? (Татар теленд‰ рус теле бел‰н чагыштырганда с_зл‰рнеS нинди т™рл‰неш _зенч‰лекл‰ре к_з‰тел‰?). Мондый _зенч‰лекл‰рг‰ мисал китерерг‰.
Синтетик k‰м аналитик G™мл‰л‰р арасында нинди аермалар бар?
Татарларда язу тарихыныS нинди этаплары булган?
Каюм НасыйриныS телне тикшер_г‰ багышланган нинди хезм‰тл‰ре бар? АвторныS нинди фикерл‰рен бел‰сез?
€д‰бият
Татар халык иGатыныS таGы “Идег‰й” нинди жанрда иGат ителг‰н?
Х‰зерге татар ‰д‰биятында аналар k‰м балалар арасындагы м™н‰с‰б‰тл‰рне сур‰тл‰г‰н ‰с‰рл‰рне санап _тегез.
Бер адым алга басам да
€йл‰н‰м мин артыма.
Кайда басканнар ик‰н дип
К_з саламын халкыма. юлларыныS авторы кем?
Г.Тукай кайсы татар драматургын “Татар Островские” дип атый?
Г.ТукайныS “Пар ат” шигыре нинди сур‰тл‰_ чарасына корып язылган? Ул нид‰н гыйбар‰т?
jади ТакташныS туган т™б‰ге кайда?
Нинди язучыныS ‰с‰ренд‰ балыкчылар тормышы турында с_з бара. Т™п геройларны санап _тегез.
Б™ек Ватан сугышында катнашкан язучыларны санап _тегез.
Казанда М.F‰лил исемен нинди м‰д‰ни оешма й™рт‰?
Г.ИбраkимовныS”Тир‰н тамырлар” романыныS т™п композицион _зенч‰леге н‰рс‰д‰?
Сорауларга Gавап.
Татар теле.
1. Татар, башкорт, т™рек, комык, нугай, _зб‰к, казах, каракалпак, гагауз, караим, алтай, кыргыз, илор, уйгур, аз‰рбайGан, т™рекм‰н, карачай, балкар.
2. Сингармонизм законы дип сузыкларныS, бер-берсен‰ йогынты ясап, _зара охшашлануларын атыйлар.
Беренче т™ре: сузык авазларныS _зара калынлыкта-нечк‰лект‰ ярашуы.
Икенче т™ре: с_знеS беренче иGегенд‰ тар ‰йтелешле, кыска ирен сузыклары о, ™ килс‰, калган иGекл‰рд‰ге ы, е авазлары алар йогынтысында иренл‰ш‰л‰р. Кушма k‰м алынма с_зл‰рд‰ сузыклар ярашмаска да м™мкин. М‰с‰л‰н: Г™лшат, т™нбоек, _заS, телеграмма. Мондый с_зл‰рг‰ кушымчалар соSгы иGект‰ге сузыкныS яки с_з ахырындагы тартыкныS каланлыгына-нечк‰леген‰ карап ялгана.
3. Этимология - тел белеменеS бер тармагы. Ул с_знеS иS борынгы м‰гън‰сен, дим‰к, с_знеS килеп чыгу тарихын ачыклый. С_з тарихы халыкныS _тк‰не, аныS тарихы бел‰н бер яссылыкта карала, алар тыгыз б‰йл‰нг‰нн‰р.
Идел. БезнеS эраныS антик авторлары Иделне Ра дип атап й™ртк‰нн‰р. Урта гасырларда Итил исеме бел‰н танылган.
Уфа - Иске т™рки телд‰ - “таулы урын”, “кыя” диг‰нне аSлата.
Казан. Казан – чокыр диг‰н с_зд‰н.
4. С_знеS т™п билгел‰ре: 1) с_з фонетик яктан формалашып Gитк‰н була: с_знеS башы, азагы, басымы бар; 2) грамматик яктан с_з б™тенлекк‰ k‰м бер формага ия, с_з теге яки бу с_з т™ркемен‰ карый; 3) k‰р с_з билгеле бер м‰гън‰г‰ ия; 4) с_зг‰ атау функциясе – номинатив функция хас.
5. Жаргон – с™йл‰мнеS _зен‰ бер социаль т™ре, ул профессиональ лексика k‰м фразеология бел‰н характерлана; аерым социаль т™ркем кешел‰р тарафыннан гына кулланыла торган шартлы с™йл‰м.
ЖаргонныS бер т™ре – арго с_зл‰р. Арго (французча) – тормыш т™бенд‰ге кешел‰р-караклар k.б.-ныS, социаль k‰м профессиональ яктан чикл‰нг‰н группа кешел‰ренеS с™йл‰ме.
Арго ™чен барыннан да бигр‰к аныS шул с_зл‰рне кулланучыларга гына аSлаешлы булуы шарт.
Жаргон с_зл‰р бик _ткен сур‰тл‰_ чарасы да була ала. Ч™нки персонаж теленд‰ге жаргон с_зл‰рен ишет_ бел‰н _к аныS нинди мохит кешесе ик‰нен ачыкларга м™мкин.
9. Туран язуы, Рун язуы, Уйгур язуы.
€д‰бият.
1. “Идег‰й” дастан жанрында иGат ителг‰н.
2. €.Еники “€йтелм‰г‰н васыять”, Х.Сарьян “Бер ананыS биш улы”.
3. Габдулла Тукай.
4. Гали‰сгар Камал.
6. Томбов губернасы Спас ™язе Сыркыды авылы.
7. Ш‰риф Камал “Акчарлаклар”. Т™п геройлары – Гариф, Газиз‰.
8. Муса F‰лил, Ф‰тих Карим, Гадел Кутуй, Абдулла Алиш, Нур Баян, Р.Ильяс, М™х‰мм‰т €блиев, В.Мифтахов, К.Басыйров, М.Гаязов, Х.Рахманов, Р‰хим Саттар, €.Камал, Атилла Расих, Н‰би Д‰_ли, Хисам Камалов, З‰ки Нури, Габдрахман €пс‰л‰мов.
9. Татар академия д‰_л‰т опера k‰м балет театры.
10. Г.ИбраkимовныS “Тир‰н тамырлар” романы т™енл‰неш бел‰н башланып кит‰: “Ф‰хрине _тереп ташладылар...”
15