Презентация по казахской литературе Б?хар жырау ?ал?аман?лы (9- сынып)

Қазақ әдебиеті9-сынып Ел бастау қиын емес,Қонатын жерден көл табыладыҚол бастау қиын емес,Шабатын жерден ел табылады.Шаршы топта сөз бастаудан қиынды көргем жоқ. Кімнің сөзі?

Зымыран сұрақтар:Жырау деп кімді айтамыз? «Жырау — өз жанынан шығарып айтатын және эпи­калық дастандар мен толғауларды орын­дай­тын халық поэзиясының өкілі) Жыршы деген кім? Жыршы – жыр айтушы, таратушы. Қазақ ауыз әдебиетінде өлең, жыр шығаратын, қисса, толғау, дастан айтатын адамдар “жырау”, “жыршы”, “ақын”, “өлеңші Бұқар жыраудың туған жері, әкесі кім болған? (Б.Жырау Баянауылда туып, Далба тауында дүние салған. Қазіргі Қарағанды облысы) Әкесі кім?Б.Жыраудың өлеңдерінің басты тақырыбы не?



1.Бұқар жырау Қалқаманұлы қай жылдар арасында өмір сүрген?1668-17811678-17451662-17651666-17562.Бұқар жыраудың халық бірлігін сақтап қалатын көсем деп бағалап, сенім артқан ханы кім?Тәуке ханАбылай ханЕсім ханҚасым хан Бұқар Өз заманыныңбас идеологы,үгітшісіХанныңқабырғалы биіБұқарОт ауызды,орақ тілді шешен,жалынды жырауҚоғам қайраткері, ел көсеміКөреген сыншы,абызАты аңыз “Көмекей әулие”Өз дәуірініңКемеңгер ойшылы,философыДидактикалықтолғаулар авторы,жыраулар поэзиясынжалғастырушы {35758FB7-9AC5-4552-8A53-C91805E547FA} Сұрақтар:дұрысбұрысБұқар жырау хан Абылайдың ақылшысы болған.Жыраудың «Он екі айда жаз келер», «Абылай ханның қасында», «Ханға жауап айтпасам» атты толғаулары халық болашағы мен бейбітшілікті сақтау, отарлауды көздеген елден жыраққа, Жиделібайсынға көшу мәселесін қозғайды.Бұқар жыраудың тұңғыш библиографы — Шоқан Уәлиханов.«Би Темірге бірінші толғау», «Бұл дүниенің мысалы», «Күлдір, күлдір кісінетіп» толғаулары Бұқар туындылары қатарына кірмейді. {35758FB7-9AC5-4552-8A53-C91805E547FA} Сұрақтар:дұрысбұрысБұқар жырау хан Абылайдың ақылшысы болған.+Жыраудың «Он екі айда жаз келер», «Абылай ханның қасында», «Ханға жауап айтпасам» атты толғаулары халық болашағы мен бейбітшілікті сақтау, отарлауды көздеген елден жыраққа, Жиделібайсынға көшу мәселесін қозғайды.+Бұқар жыраудың тұңғыш библиографы — Шоқан Уәлиханов.+«Би Темірге бірінші толғау», «Бұл дүниенің мысалы», «Күлдір, күлдір кісінетіп» толғаулары Бұқар туындылары қатарына кірмейді.+ Қаңтардың тоғызыБұқар Жырау «Асқар таудың өлгені», «Бұл - бұл үйрек, бұл үйрек» «Асқар таудың өлгені» «Бұл - бұл үйрек, бұл үйрек» Бұл, бұл үйрек, бұл үйрек, Бұл үйректей болыңыз, Судан суға шүйгумен Көлден көлге қоныңыз. Байлар ұғлы шоралар Бас қосыпты десін де, Маң-маң басып жүріңіз, Байсалды үйге түсіңіз. Айнала алмай ат өлсін, Айыра алмай жат өлсін, Жат бойынан түңілсін, Бәріңіз бір енеден туғандай болыңыз! Алыстан келген асыл мұра1. «Бірінші толғау»2. «Күллі әлемді жаратқан»3. «Құбылып тұрған бәйшешек»4. «Он сегіз мың ғаламды жаратқан»5. «Керей, қайда барасың»6. «Әлемді түгел көрсе де»7. «Ай, заман-ай, заман-ай»8. «Абылай ханның қасында»9. «Айналасын жер тұтқан»10. «Ай не болар күннен соң»11. «Ақсамнан биік тау болмас»12. «Бірінші тілек тілеңіз»13. «Алыстан қызыл көрінсе»14. «Қазақтың ханы Абылай»15. «Кәрілік шіркін не қылмас»16. «Арту-арту бел келсе»17. «Балалық он жасыңыз»18. «Мінген атың арыса»19. «Өлең сөздің данасы»20. «Алтын, күміс байда бар»21. «Асқар таудың өлгені»22. «Қалмаса қайнар азайып»23. «Жар басына қонбаңыз»24. «Бұл, бұл үйрек, бұл үйрек»25. «Көктен бұлт сөгілсе» 26. «Жарандарым қойсан дес» 27. «Жал құйрығы қаба деп» 28. «Хақтың үйі Мешіт - ті» 29. «Қалданменен ұрысып» 30. «Асқар ата іспетті» 31. «Ханға жауап айтпасам» 32. «Күпшек сынды күренді» 33. «Бұқарекең біз келдік» 34. «Әкелі бала жау жүрек»35. «Ханымыз отыр аһ ұрып»36. «Қарт бердерім үзіліп»


















Толғауларының тақырыптарыЕлдің жайы, ел бірлігі, бүтіндігі жайлыАдам өмірі, оның кезеңдері, өмірдің өтпелілігі жайлыТуған жер, туған жерге перзенттік сүйіспеншілік жайлыЕл мен жерге еңбегі өткен батырлар, хандар т.б. жайлыАдам және адамгершілік қасиеттер жайлыАзаттық, ел мен жердің азаттығы, азаттық үшін күрес жайлы Бұқар жыраутолғауларының бастытақырыптары:Заман келбетіЕл бірлігіАбылай бейнесіӨмірДін, мұсылманшылықАдамгершілік қасиеттер ІV. Дәптермен жұмыс жасау:Бұқар толғауларының тақырыптары;Бұқар өлеңдерінің құрылымы;Бұқар жырау өлеңдерін жинап, қағаз бетіне түсірген кім? (Белгілі фольклорист, ақын, ғұлама Мәшһүр Жүсіп Көпеев).
Сабақты бекіту сұрақтары:«Жақсының аты өлмейді, әлімнің хаты өлмейді» деген сөзді айтқан жырау кім? «Керей, қайда барасың?» толғауының тақырыбын көрсетіңіз. «Сен – бұзау терісі шөншіксің» деген жолдағы «шөншік» сөзінің мағынасын табыңыз Бос орынға қажет сөзді көрсетіңіз.   Жиырма деген жасыңыз –   Ағып жатқан __________. Бұқар жырау «Сен – бұзау терісі шөншіксің» деп кімге айтқанын табыңыз. Бұқар жырау адам өмірі туралы толғауында отыз жасты неге теңегенін көрсетіңіз.Бұқар жырау қай ханның тұсында өмір сүргенін көрсетіңіз.Бұқар жыраудың «Сен он бір жасыңда» деген толғауы кімге арналғанын көрсетіңіз.



Бұқар жыраудың «Тілек» толғауы неше тілектен тұратынын көрсетіңіз.Бұқар жыраудың «Тілек» толғауындағы бесінші тілекті белгілеңіз.Бұқар жырауға берілген атауды белгілеңіз. Жырау өлеңдерін жинап, қағаз бетіне түсірген фольклорист-ақынды табыңыз.ХVІІІ ғасырда қазақ халқы қандай тарихи оқиғаны бастан кешірген?ХVІІІ ғасырда өмір сүрген жырауды көрсетіңіз. Үмбетей жыраудан кейін Бөгембай өлімін Абылай ханға естірткен жырауды белгілеңіз.



Қарағанды қаласы Теміржол вокзалы алаңында жырауға алғаш қойылған ескерткіш Қалалық әкімшілік алдында 2008 жылы жырауға қойылған ескерткіш Бұқар бабамыздың сөздері ұрпақтарына өнеге болсын! Үйге:Бұқар Жыраудың «Асқар таудың өлгені», «Бұл - бұл үйрек, бұл үйрек» толғауларын жаттау.