?алта?а салатын к?нтізбе басу технологиясы туралы м?лімет
Қалтаға салатын күнтізбе басу технологиясы туралы мәлімет
Қалтаға салатын күнтізбелер көп түсті де және бір түсті де болып басылады (бояулылығы 4+4) борланған қағаз 300 гр./кв.м. Олар екі жақты ұзақ уақыт аралығында пайдалану үшін глянцты қағазда басады. Стандартты басу форматы: 70*100 мм. Бұлардың тиімділігі экономикалық тиімділігі, әрдайым қалтаға, сумкаға , әмиянға сала салуға ыңғайлы.Қалтаға салатын күнтізбелерді басу өте күрделі процесс. Ұтымды және стильді дизайн, сапалы қағаз болу керек. Осы талаптарды орындаса тұтынушы әрдайым оны сатып алуға дайын болады.
Қалтаға салатын күнтізбе — кіші форматты күнтізбе, бұны қалтаға,сумкаға, әмиянға салуға болады.Бұл өте ыңғайлы. Таблица түрінде шығарылады немесе кітап түрінде. Қалтаға салатын күнтізбелерді коллекциялап жинауды филотайма немесе күнтізбеші деп атайды.
Еуропа елдерінде қалтаға салатын күнтізбелер ХІХ ғасырда пайда бола бастаған.
Сурет-1. Ресейлік күнтізбе 1886 жылғы
1885 жылы күнтізбе басу дүниеге келді, содан бастап арзан қол күнтізбелер шыға бастады, кіші форматты және қалтаға салатын. Күнтізбелерді келесі жылға шығаратын болғандықтан, отандық күнтізбелерді шығу тарихы 1885 жыл болып есептелінеді.
Қалтаға салатын күнтізбелер 19 ғасырда өндірісте қолданылып жүрген, ол кездегі күнтізбелер арзан қолды болған. Қалтаға салатын күнтізбелер тұтынушының қолына түскеннен кейін ол бірден жерге тастай салынбайды, кемінде бір жыл көлемінде сақталады, сонымен қатар ол жарнамалық алаңын кеңейте түседі.
Ресейлік ең алғашқы қалтаға салатын күнтізбе , табиғат бейнесіндегі » болып на 1886 жылы И. Н. Кушнарева және Ко «П. Ван Дейка Наследники, Техническая контора и Складъ сельскохозяйственных машинъ, М. Шульца Ригадағы баспаханаларда басылып шыққан.
Ресейдегі революцияға дейінгі күнтізбелер үш категорияға бөлінген: жарнама сату күнтізбесі, іскерлік күнтізбе, халықтың қолдануына арналған күнтізбе ( Сытин баспасында басылып шыққан).
Қалтаға салатын күнтізбелерді жасайтын материалдар әр – түрлі болған. Күнтізбелер қағазбен,қатырмамен басылған және кожа мен шелкта да басылған. 20 ғасырдың екінші он жылдығында альюминийге басылған күнтізбелер пайда болған — металда да басылып шыққандары болған.
ССР да үлкен таралыммен 1886 жылдардан бастап шыққан. Бұғанға дейінгі ССР да басылған күнтізбелердің 20-22 мыңнан астам түрі шыққан. 1986 жылдан бастап күнтізбелер әр 5 жыл көлемінде шығарылып отырған (1987—1991, 1992—1996), ал содан кейін әр 2 жыл да шығарылып отырылған (1998—1999).
Мерзімсіз басылымдар өздерінің көлемі, пішімі таралымы және басқа да көрсеткіштеріне қарай әртүрлі сипатты болып келеді. Олардың ерек-шеліктері бір мәрте ғана шығатындықтарында. Қажетті жағдайларда оларды қайта басып шығаруға болады, бірақ бұл алдын-ала жоспарланбайды. Бұл типтегі жиі кездесетін басылымдардың қатарына кітаптарды, брошю-раларды, плакаттарды, репродукцияларды, ашық хаттарды, күнтізбелерді, карталар мен атластарды жатқызуға болады.
Күнтізбе, календарь – уақыт мезгілін есептеудің аспан денелерінің ауық-ауық қайталану ерекшелігіне негізделген жүйесі, анықтамалық басылым. Ежелгі Римде әрбір айдың 1-күні календы деп аталған. Азды-көпті мәдениетке қол жеткен халықтардың бәрінде де күнтізбе болған, өйткені онсыз шаруашылықты ұйымдастыру мүмкін болмады. Ерте замандағы халықтар қардың кетуі, өзендердің тасуы, т.б. құбылыстарға негізделген табиғи күнтізбелерді пайдаланған.
Столға қоятын күнтізбелер әрдайым жұмыс орнында қолайлы болған. Әрдайым қол жетімді және көп орынды қажет етпейді. Корпоротивті столға қоятын күнтізбелер серіктестерге сыйлық ретінде бергенге де қолайлы. Күнтізбелер жарнама материал ретінде де көрмелерде, презентацияларда беруге де қолайлы. Столға қоятын күнтізбелерді жұмыста ғана емес үйде пайдалануға болады. Ол бізге жыл бойына қызмет етеді. Оның дизайнына да үлкен мән беріп әр-түрлі көзге жағымды етіп жасайды.
Мерзімсіз басылымдар өздерінің көлемі, пішімі таралымы және басқа да көрсеткіштеріне қарай әртүрлі сипатты болып келеді. Олардың ерек-шеліктері бір мәрте ғана шығатындықтарында. Қажетті жағдайларда оларды қайта басып шығаруға болады, бірақ бұл алдын-ала жоспарланбайды. Бұл типтегі жиі кездесетін басылымдардың қатарына кітаптарды, брошю-раларды, плакаттарды, репродукцияларды, ашық хаттарды, күнтізбелерді, карталар мен атластарды жатқызуға болады.
Сурет-2. Польша – Ресей күнтізбесі
Сурет-3. Қалтаға салатын күнтізбелер
Қалтаға салатын күнтізбе қай кезде пайдаланған жақсы:
Сіздің күнтізбеңіз тек сіздің ғана көз алдыңызда емес сонымен тапсырыс берушінің де;
Әр айға сай әр-түрлі ұсыныстарды көрсетуге болады;
ыңғайлы және қол жетімді сыйлық;
таралымы 10 данадан басталады;
Керегеге қыстыратын күнтізбелерден артықшылығы оған қолмен жазып белгілеуге де болады.
left000left000Аталуы: 12 айға арналған столға қоятын күнтізбе
формат 210 мм.*100 мм.
(13 парақ)
Сурет-4. Столға қоятын күнтізбелер
Стандартты комплектациясы:
Пружинамен бекітілген
13 парақ
блок – борланған қағаз, тығыздығы 150 г/кв. м.
түбі - қатырма тығыздығы 250 г/кв. м.
беттің бояулығы: 4+4
түбінің бояулығы 1+0
Қосымша комплектациясы
дизайн әдістемесі
бетті үлдірлеу (ламинация)
Офсеттік басылым үшін минималды таралымы 100 д.Сандық басылым үшін минималды таралымы 20 д.
ССР да көптеп қалтаға салатын күнтізбелерді шығаратын Ленинградтық көп түсті комбинат болған (ЛКЦП,проспект Обуховской Обороны, 110), 1970 жылға дейін 3-ші Ленинградтық офсеттік басу фабрикасы Главполиграфпрома.
Күнтізбелер тіпті ойын карталарында да шыққан, ЛКЦП (52 картамен) 1970- 2000- жылдарда . Аталған күнтізбелер гравюралармен өрнектелінген болатын.
Сурет-5. Қалтаға салатын алты күндік жыртып алуға арналған күнтізбе
1.2. Басылымның технологиялық процесінің сұлбасы
53289202969260005657843053715004733925305371400565785305371400314769423914100010140942768600050342792768600043649902768590010045702768590046685203435985Басылым машинасын дайындау
00Басылым машинасын дайындау
-1714504123690Қағаз бен бояуды дайындау
00Қағаз бен бояуды дайындау
11290302764790 Басылым қалыбын дайындау
00 Басылым қалыбын дайындау
22745701900555 Монтаж
00 Монтаж
106045901700Иллюстрация ланған сурет қалыбы
00Иллюстрация ланған сурет қалыбы
4620895901700Мәтіндік сурет қалыбы
00Мәтіндік сурет қалыбы
184467558420 Түпнұсқа
00 Түпнұсқа
31476945384800020459703877945Таралымды басу
00Таралымды басу
3063240337502500
30524442540000
2145665187325 Өңдеу
00 Өңдеу
308800513970000
1985010151765 Өнім сапасын тексеру
00 Өнім сапасын тексеру
Сұлба-1. Басылымның технологиялық процесінің сұлбасы
1.3. Басу жабдығын таңдау
Сурет – 6. Printmaster 52-5 офсеттік басу машинасы
Басу жабдығын таңдауда ең маңызды болып табылатын оның түрі және өлшемі. Сонымен қатар машина таңдауда қазіргі кезгі нәтижелеріне көңіл бөлген жөн және де ол автоматтандырылған, экономикалық жағынан тиімді, өнім сапасын жақсарта отырып еңбек шарттарына сай келуі керек. Сапалы түрлі – түсті өнімді басу үшін HEIDELBERG фирмасының Printmaster 52-5 офсеттік табақты басу машинасын таңдадым.
Printmaster 52-5 басу машинасы қағаз бен қатырмада және басқа да материалдарда бір жағынан басылатын әмбебап жабдық болып саналады.
Барлық басылым машиналарының орындайтын біртұтас процестік талаптарына сәйкес, құрылымдары бірдей болып келеді. Өнімді баспас бұрын, полиграфия өндірісінің қазіргі жағдайы, яғни, құрылысы, басу тәсілі, өнімнің және басатын материалдың түрлеріне қарай, әртүрлі болып келетін басылым машиналары мен агрегаттары туралы түсінік алу қажет.
Барлық басылым қалыбына бояу беру, басылатын материалды беру, жоғары және ойыңқы басылымдарды тікелей бояу беру, ал офсеттік басылымда — рәзеңке маталы пластина арқылы байланыстыру, басылған материалды басу аймағынан шығару және дайын баспа-таңбаларды қабылдау процестері орындалады.
Соңғы жылдары басылым процестері мен құрал-жабдықтарда түбегейлі өзгерістер орын алды. Бұл, тек, түрлі-түсті компьютер принтерлері ғана емес, сериялық басылым машиналары саласында да, сандық (цифровая) технологиялардың пайда болуында да көрініс тапты.
Сурет – 7. Heidelberg Printmaster PM 52-5 бес бояулы офсеттік басылым машинасының басқару столы
Heidelberg Printmaster PM 52-5 бес бояулы офсеттік басылым машинасы. Бұл машина шағын типографиялардың таралымы мөлшерлі түрде жұмыс істейтін типографияларға арналған. Сонымен қатар үлкен таралыммен де айналысады.
Техникалық сипаттамасы:
Парақтың мак форматы 370×520 мм (формат B3),Парақтың мин форматы 105×145 мм,Парақтың мин форматы (екі жағын да басу) 140×145 мм,басылатын материал 0,03…0,4 мм,Мак жылдамдығы 13.000 оттиск/сағ.
Комплектация:
самонаклад вакуумды лентамен,парақты екі қағаздан өткізбеуге арналған құрылғы,бүйір және артқы тіректерді реттейтін датчик,система прямого непрерывного увлажнения Alcolor, циркуляция құрылғысы, суыту
спирт Baldwin,басқару жүйесі Prinect Classic Center,қалыпты тез бекіту EasyPlate,декель мен валды автоматты жуу жжүйесі
1.3.1. Басылым машиналарының қондырғылары туралы негізгі түсініктер
Қағаз беретін жүйелер – бұлар бақылау-блокадалау (тежеу) механизмдерімен жасақталған пневматикалық және механикалық қондырғылардың кешені. Басылым машиналардың қағаз бергіш жүйелердің негізін пневматикалық парақ бөлгіш қондырғысы – қағаз бергіш аппараты құрайды.
Қағаз бергіш аппараты — бұл басылым машинасымен синхронды байланыстырылған парақтарды машинаға бір-бірлеп беріп тұратын қондырғы.
4048125202692000Басылым машинасын қағаз бергішпен жабдықтау, оны жартылай автоматтан толық автоматқа айналдырып, баспагердің еңбегін едәуір жеңілдетеді және машинаның жұмыс істеу жылдамдығын арттыруға мүмкіндік береді. Қағаз бергіш аппараты мынандай қызметтерді атқарады: бір бума қағазды парақ ажырату механизмдеріне беру, парақтарды бумадан бір-бірлеп ажырату, оларды теңестіру механизіміне беру және парақтарды дұрыс немесе мүлдем бермеген жағдайда оның жұмысын тоқтату. Қағаз бергіш аппараты жұмысының дәлдігі, көбінесе, таралымды басу кезінде бейненің табақта дұрыс орналасуына әсер етеді.
1104906604000
Сурет - 8. Кезекпен-кезек берілген өзі бергіш сұлбасы:
а парақтарды тасымалдау сұлбасы;
б орындалу мысалы (Heidelberg)
Сурет - 9. Каскадты(сатылы) өзі бергіш түрі: а парақтарды тасымалдау сұлбасы;
б орындалу мысалы (Heidelberg)
Парақты топтан ажырату тәсіліне қарай, қағаз бергіш аппараты пневматикалық және фрикционды болып бөлінеді; парақтарды машинаға беру тәсіліне қарай, олар сатылы (каскадты) және қағаз парақтарын кезегімен беретін болып бөлінеді; стапельдік қондырғының типіне қарай – жазық стапельді және дөңгелек стапельді; машинаға орналастыру тәсіліне қарай, орналастырылған және ажыратылымды; стапельдің сыйымдылығына қарай – биік стапельді және қысқа стапельді болып жіктеледі.
Пневматикалық қағаз бергіш аппаратында парақ жиынтығынан, пневматикалық құрлығылардың көмегімен вакуумдық сору арқылы ажыратылады, ал фрикционды топтың үстіңгі парағымен байланысқа түсетін жылдам айналатын фрикциондық дөңгелек – тарағыштардың үйкеліс күштерінің көмегімен ажыратылады.
Парақты ажырату және алдыңғы жиекке беру қағидасы бойынша, жұмыс істейтін қағаз бергіш аппараттары – бұлар парақтарды кезегімен беретін қағаз бергіш аппараттары. Парақты топтан (жиынтықтан) ажырату бірнеше серіппеленген сорғышы бар штанганың көмегімен іске асырылады. Мұндай жүйенің жетістігі – олардың құрылысы мен қызмет көрсетуінің қарапайымдылығында. Кемшілігі – өнімділіктің шектеулілігінде.
Үлкен пішімді басылым машиналарында парақтарды сатылы беріп тұру үшін, қағаз бергіш аппаратының типтік бас тиегі қолданылады. Парақтарды артқы жиектерден ажырату қағаз тобына түсіп, үстіңгі парақтың шетін көтеретін ажыратушы сорғыштармен іске асырылады. Ажыратылған артқы жиек пен қағаз бумасының арасында қармауыш жұтқыш сығылған ауаның ағынымен ажыратылған парақты көтереді. Артқы жиегі көтерілгеннен кейін, жетекші сорғыштар парақты іліп әкетіп, оны қабылдау дөңгелекпен өткізілетін үстелге беріп отырады.
Жоғары жылдамдықтағы кіші пішімді машиналарда парақты артқы жиектен ажыратып, оны қабылдау дөңгелектеріне жеткізетін әмбебап сорғыштардың бір ғана қосағы болады. Сонымен қатар, қармауыш жұтқышта, тек, бума деңгейін бекітеді, ал ауа беру артқы үрлегіштер арқылы іске асырылады.
Бұл ықшамдалған әмбебап құрылым өлшемдерінің қағаздардың әртүрлі пішімдері мен қалыңдықтарына сәйкес, 16000 от/сағ жылдамдықта жұмыс істеуге қабілетті және біртіндеп беру режиміне көше алады.
Басылатын өнімнің сапасы парақтардың технологиялық талаптарға сай болуы қажет, сондықтан да, басылым аппаратына беру алдында, қағаз бергіш аппаратының өткізу үстеліне барлық парақтардың алдыңғы және бүйір тіректері түзуленіп, теңестіріліп беріледі. Парақтар теңестіру аймағына жүк дөңгелектерімен тасымалданып немесе вакуумдық таспалармен жеткізіледі, олар парақтардың алдыңғы тірекке жақындағанда жылжуын 25%-ға баяулатып, сапалы болуын қамтамасыз етеді.
Қазіргі кейбір жаңашыл машиналарда үстелдің төменгі жағында орналасқан тар саңылаулар арқылы ауа келіп, парақтың алдын көтереді де, оның алдыңғы жиегін теңестіреді. Парақты алдыңғы жиек бойынша теңестірген соң, механизм көмегімен бүйір жақтары теңестіріледі. Жаңашыл құрылымдағы машиналарда бүйір тірек механизміне қосарланған парақтарды бақылаудың индукциялық датчигі орналастырылған, ол машинаға басылатын материал туралы мәліметтер берісімен, автоматты түрде жұмыс қалпына қосылады. Датчик теңестіру сапасын бақылайды, ал қажет болған жағдайда машинаның жұмысын тоқтады.
Жоғары деңгейдегі автоматтандырылған басылым машиналарында алдыңғы және бүйір тіректерін жұмыс қалпына келтіру автоматты басқару пультімен іске асырылады. Осы мақсатпен әрбір тірек жеке қозғағышпен жабдықталған, олардың көмегімен тіректердің жағдайын реттеп, қалыпқа келтіруге болады.
Қағаз бумасының үстіңгі жағы аспалы столдың ауық-ауық көтеріліп тұруына байланысты, автоматты түрде біркелкі деңгейде ұсталынады. Қағаз бергіш аппаратын қағазбен қайта жабдықтау машинаның жұмысын тоқтатпаған күйде іске асырылады. Қағаз бергіш аппараты басылым қондырғысына бір мезгілде екі дұрыс тегістелмеген парақтың түсуін болдырмайтын автоматты құрылғымен жабдықталған.
Басу аппараты. Тікелей басудың басылым машиналарының басу қондырғысы басылым қалыбы орналасатын негізден, басылатын материал мен оны басылым формасымен байланыстыратын тіректен құралады. Негізі мен тірегінің геометриалық пішініне қарай, басу қондырғылары үш түрлі болады: тигелді, жазық басылымды және ротациялды.
Тікелей басылым әдісінде ротациялық басылым қондырғылары пайдаланылады, ол үш цилиндрден тұрады: басуформасы бар формалы цилиндр, басылым және резеңке маталы пластинамен жабылған офсеттік (беретін) цилиндр. Қағаз офсеттік және басылым цилиндрлері арасынан өтеді.
Офсеттік басылым әдісі – ең көп тараған және негізгі басылым әдісінің бірі. Офсеттік машинаның жұмыс жасау принципі, бейнені басылым аралық иілімді бет арқылы қағазға түсіру болып табылады. Офсеттік машиналарда жазық басылым қалыптары пайдаланылады, баспа және ашық элементтер іс жүзінде бір жазықтық бойында жатады. Қалыпты химиялық өңдеу нәтижесінде ашық элементтері таңдамалы түрде ылғал ерітіндісімен, ал баспа элементтері бояумен жағылады.
Бояу аппараты — айналғанда бір-бірімен түйісіп тұратын біліктер мен цилиндрлерден және бояу салатын құрылғылардан тұрады. Бояу аппаратының құрылымдары әр түрлі болып келеді. Басылым әдісі мен түрлеріне қарай, әр мөлшерде басылым қалыбына сұйық және созылмалы бояу қабаттары жағылады. Шығыңқы және жазық басылым машиналарының бояу аппараты тұтқыр бояуды пайдаланатын үш топтан тұрады: бояу беретін, жаймалатын және жағатын. Бұл топтар машинаның типіне қарай, жұмыс істеу принциптері бірдей өзіндік ерекшеліктерге ие болады.
Бояу беретін топ бояудың белгілі мөлшерін ауық-ауық жағатын топқа беріп тұруға арналған, бұл операцияны айналмалы білік орындайды. Ол бояуды белгілі уақыт ішінде бұрылып тұратын дукторлық цилиндрден бояуды жағатын топтың цилиндріне беріп тұрады.
Дукторлық цилиндрға бояу бояу жәшігінен беріледі, дукторлық цилиндр мен иілімді пышақ арасындағы реттеуші саңылау арқылы іске асырылады.
Жағатын топ металл цилиндрлері мен иілімді біліктерден тұрады, ол берілген бояуды біркелкі тегіс қабатпен жағып, жаятын қабатпен басылым қалыбының баспа элементіне жағады. Бұл топ, әдетте, үш немесе төрт иілімді (көбінесе, резеңкелі) біліктерден тұрады, басылым қалыбы мен жағатын цилиндрмен байланыста болады.
Басылым машиналарының құрылымы мен технологиялық мүмкіндіктері түрлі басылым әдістеріне байланысты әртүрлі болып келеді. Бұл ең алдымен басылым өнімдерінің көлемі, таралымы, өлшемі, бояулығы, шығару мерзімдері және басқада көрсеткіштеріне байланысты.
Сол себепті басылымның нақтылы көрсеткіштер үшін пайдаланылатын басылым машиналарын олардың барлық өндірістік мүмкіндіктерін тиімді пайдалану және басылым өнімдерінің жоғары сапасын алу тұрғысынан таңдайды.
Басылым машиналарын маңызды көрсеткіштерге қарай жіктейді:
басылым әдісіне қарай: шығыңқы, жазық және ойыңқы басылымның формаларының сипатына қарай;
басылым аппараттарының формалық және қысатын беттерінің геометриясына қарай машиналар екі жақ бетті жазық тигельдік;
жазық басылым қалыбы мен цилиндрлік қысатын бетті және ротациялды — екі цилиндірлік бетті болып бөлінеді.
Тигельді және жазық басылым машиналарында қалып талерге орналасады, ротациялықта басылым цилиндрі құрайды.
Бейнені басылым формасынан басылатын материалға көшіретін аралық (офсеттік) цилиндрдің бар жағына қарай офсеттік және тік басылым машиналарға бөлінеді.
Берілген басылатын материалдың түріне қарай машиналар табақтық және рулондық болып бөлінеді: табақтық машиналарда кез келген типтегі басылым аппараттарды қолданылса рулондық – ротациялық қолданылады.
пішімдеріне байланысты шартты түрде басылым машиналары кіші (54х 75см), орташа (70х92см) және (84х108см және одан жоғары) пішімдерге жіктеледі.
Бір айналымда басылып шығарылатын жақтардың санына қарай машиналар бір және екі жақты болып бөлінеді;
Бір айналымда жағылатын бояу таңбаның санына қарай бір, екі және көп бояулы машиналар болады.
Әрбір басылым машиналар белгілі бір технологиялық талаптарға сәйкес келуі тиіс. Онда белгілі сападағы тиісті басылымды басу мүмкіндігі жұмыскерлердің машинамен жұмыс істеудің ыңғайлылығы мен қауіпсіздігі, оның барлық механизмдерінің жоғарғы өнімділігі мен ұзақ пайдалануға төзімділігі пайдаланудың шығынының аздығы (электр энергиясының шығынының аздығы мен қызмет көрсететін штаттағы персоналдық ең аз саны) машина құнының мүмкіндігінше арзандығы. Бұл талаптар машиналарды жобалау мен дайындау кезінде реттелінеді.
Басылым машинасының өнімділігін оның маңызды сипаттамасын уақыт бірлігінде алынған баспа табақ – таңбамен белгіленді. Ол машинаның түрі мен конструкциясына, түсі мен өлшеміне, басылым өнімінің күрделілігі мен тарамына, уақыт мөлшері мен дайындау – аяқтау операциаларына байланысты. Машинаны шығаратын зауыттар паспорттық мәліметтерде әдетте машинаның жұмысының максималды техникалық жылдамдығын көрсетеді, ал машинаның тоқтаусыз жұмыс істегендегі сағат ішінде жасайтын айналымның санын (айн/с) көрсетеді.
Машинаның жұмыс істеу жылдамдығының ең төмені (4-5мың айн/с) тигельдік және жазық басылым машиналарда, үлкен (10-15мың айн/с) ротациялық табақтық машиналарда, жылдамдықтары ең жоғарғысы (40-50мың айн/с) ротациялық рулондық машиналарда. Басу жылдамдығы яғни табақ пен төсеніштің басылым формасы мен (немесе рәзіңкематалы пластинамен) байланысқа түседі қозғалу жылдамдығы 2,5-3 тен 10-14м/с дейін болуы мүмкін.
Жазық офсеттік басылым машиналары – ротациялық типтегі жоғарғы өнімділікті автоматтар түрінде құрылады. Коптеген тораптарының конструкциясы (қағазберетін, қабылдау-шығару бояу аппараттары т.б.) бойынша олар жоғарғы басылымның ротациялық машиналарына ұқсас.
Офсеттік машиналардың негізгі ерекшеліктері — офсеттік беретін цилиндр мен ылғалдағыш аппаратың болуында.
Полиграфия өндірісінде жазық офсеттік басылымның, қарқында дамуына байланысты әртүрлі. Офсеттік басылым машиналарын пайдаланады, олардың бір – бірлерінен өзгешеліктері құрылымдық ерекшеліктерінде, технологиялық мүмкіншіліктерінде, автоматтандырылу дәрежесі мен басқада көрсеткіштерінде.
Офсеттік машиналарды әртүрлі белгілері бойынша: пайдаланатын басылым материалдары бір жақты немесе бір уақытта екі жақты басу мүмкіндіктеріне, бояулығына, басылым акцияларының құрылысына, қызметі мен өлшеміне байланысты жіктеуге болады. 491489926543000
Әмбебап машиналардан өзгешілігі мамадандырылған машиналар белгілі бір: кітап – журнал, газет, табақ металда басу үшін т.б. өнімдерді басу үшін арналған. Офсеттік машиналардың өлшемдері әртурлі болуы мүмкін 21х30см ден 100х140см және одан да үлкен. Жылдамдығы ең жоғарғылары рулондық газеттік машиналар (30-35мың айн/сағ) ең төмені – 7мың айн/сағ, бір бояулы ірі өлшемді және табақтық көп бояулы шағын өлшемді және табақтық көп бояулы ірі өлшемді 13-мың айн/сағ дейін.
Сурет – 10. Prinect Classic Center басқару жүйесі
1.3.2. Басылым қалыбы мен офсеттік басылымдағы қысым
туралы түсінік
Басу кезіндегі қысым форма, резина-мата пластина және қағаз арасындағы контакт үшін қажет. Бұл бояудың басылатын бетке жабысуын қамтамасыз етеді. Офсеттік машиналарда бояу басылым формасының бетінен аралық резина-мата пластина арқылы қағазға көшеді, ал пластина басу аппаратыны офсеттік цилиндіріне бекітіледі. Резина-мата офсеттік пластинаны астына салған материалымен қоса немесе екі резина-мата пластинаны декель деп атайды. Декельдердің үш типін пайдаланады:
Қатты – резина-мата офсеттік пластинаның бір қабатынан – қалындығы 1,6 – 2,0 мм;
Жартылай қатты – екі резина-мата офсеттік пластинадан - қалындығы 3,8 – 4,2 мм;
Жұмсақ – жүн матадан (кирзадан) және резина-мата офсеттік пластинаның бір қабатынан – қалындығы 4,0 – 4,5 мм.
Бояуды көшіруге қатысатын беттерді (форма, декель және қағаз) микрорельеф түрінде, сондай-ақ олардың қалындығының бір келкі болмауы және басу аппараттарының цилиндрлерінің дәлме-дәл өңделмеуі салдарынан кедір-бұдыр болады. Бояуды бірыңғайлы беру мақсатымен офсеттік цилиндрдің декель диформацияланып, осы беттер контактісі зонасындағы барлық кедер-бұдырларды болдырмауы үшін цилиндрлердің беттерің бір-біріне қарай жақындату қажет. Сонымен, офсеттік цилиндр декелінің роль формадан бояуды қабылдау және оны қағазға беру үшін басатын аппарат беттерінің арасындағы қажетті контактіні қамтамасыз етуінде.
Басу машинасында декель созылу, қосылу және қозғалу күрделі деформациясынан өтеді. Басу процессіндегі бірталай әсер ететін ең мәңділері – бұл басу процессіндегі декельдің созылу жәңе қысылу деформациялары.
Қатты декель, жартылай қатты және жұмсақ декельдерге қарағанда, басылымның жоғарғы сапасын қамтамасыз етеді, себебі жартылай қатты және жұмсақ декельдер контакт зонасында көбірек деформацияланады. Сөйте тұра практикада жұмсақ декельдер жиірек қолданылады, себебі жартылай қатты және қатты декельдерге қарағанда жұмсақ декельде жақсы сапалы оттискілер алу үшін әдеттегі қысымды өсіріп – кеміту мүмкіншілігі мол.
Декельдің форма және қағазбен контакт зоналарында жақсы сапалы оттискілер алу үшін белгілі бір технологиялық қажетті қысым жасау қажет. Артық қысым жасау жарамайды, өйткені бұл оттискіде басатын элементтерді бұрмалайды. Бейнені формадан декельге және декельден қағазға көшіру үшін әртүрлі қысым керек. Бұның себебі декель мен қағаз бояуды әртүрлі қабылдайды, сондай-ақ формадан декельге өткеніндегісіне қарағанда, декельден қағазға өткенде бояудың қалындығы жүқа және біршама жабысуы күштірек болады. Оттискілердің сапасын анықтайтын өлшем ретінде басу зонасындағы контакті алабының бөлігіне қатысты салыстырмалы қысым алынады. Басудың салыстырмалы қысым декельдің типі мен құрамына тәуелді де, жұмсақ декельде мынаны құрайды: формалық және офсеттік цилиндрлардың арасында 0,2 – 0,5 МП, жартылай жұмсақ декельде: тиісінше 0,5 – 1,2 МП және 0,7 – 2,0 МПа, ал қаттыда – әрқайсысы 1,5 МПа. Тегіс материалда басу үшін жоғары қысым қажет. Үлесті қысымды арнайы аспаппен – пьезоэлектрлік датчикпен өлшеуге болады.
Декельдің деформациясы құрамды үш күштен тұрады: серпінді, иілімді және қалдық күштер. Серпінді деформация қысымды тоқтатқанынан кейін бірден қайтады; иілімді деформация ұзақ уақыттан соң бәсеңсейді; қалдық деформация мүлде қайтпайды. Басу кезінде декель созылады, сондықтан пайдалану уақытына қарай декельді тартып тұру керек.
-99060367157000Басу аппаратын реттегенде цилиндрлер радиустерінің мөлшер қатынасының дұрыстығын бақылап отыру қажет. Цилитндрлердің айналу жылдамдығының теңсіздігі басылатын бейненің сызық мөлшерінің бұрмалауына алып келуі мүмкін. Сонымен бірге осы себепті бейненің жылжып кетуі де ықтимал (2.1 суретті қара). I – Rа офсеттік цилиндірінің радиусы а нүктесінде 2 – декель деформациясының маңызымен алғанда 3формалық цилиндрдің радиусінен кіші. Формалық және офсеттік цилиндрлердің Б және Б1нүктелерінде радиустері тең. Әртүрлі радиустерде офсеттік цилиндрдің айналу жылдамдығы да өзгереді. Өйткені линиялық жылдамдық радиусқа пропорционалды. Сол себепті қысымды реттегенде декельдің қысылуың әрқашанда еске алу қажет. Формалық және басу цилиндрлерінің радиустерің өзгерте отырып қысымды реттеуге болмайды, өйткені осының салдарынан формалық және басу цилиндрлерінің офсеттікке қатысты айналу жылдамдығы біркелкі болмай қалады. Қысымды текқана офсеттік цилиндрдің радиусың өзгерту арқылы ретке келтіру керек. Мұндай жағдайда бейне мөлшерінің деформациялану мүмкіндігі болмай қалады, себебі басатын формадан декельге (резина-мата пластинаға) көшіргенде бейне үлкейеді, ал қағазға көшіргенде соншалықты кішірейеді.
Сурет –11. Контакт полосасында қысымды бөлу схемасы: 1 – офсеттік цилиндр, 2 – декель, 3 – басу цилиндірі: а – ең үлкен қысым нүктесі, б, б1 - ең аз қысым нүктесі, в – контакт полосасы.
lefttop00Сурет-12. Басу аппаратын жөнге келтіру схемасы.
Қысымға байланысты оттискідегі бояудың мөлшері – басудың технологиялық процессінің дұрыс ұйымдасуының негізгі сипаттамасы. Басу кезінде бояудың формадан декельге және одан қағазға барынша көп өтуін қамтамасыз ету үшін ең аз қысымды тандап алу керек. Қысымның шамалы көбеюі сурет элементтерін бұрмалауға алып келсе, бұндай қысымды аумалы деп есептейді. Басудың әдеттегі қысымын қою мақсатымен офсеттік машинаның басу аппаратын жөнге салады (2.2 сурет). Жөнге келтіруді контакт және бақылау шығыршықтары арқылы тексереді. Контактық шығыршықты қолданған жағдайда А1және А2 орталық аралық қашықтықты өзгертуге болмайды, сондықтан декельдің деформациялануын және басудың қысымын тек декель мен басатың форманың қалындығын өзгертумен жөнге келтіруге болады. Жартылай қатты декельді басу аппараттарында контактілік шығыршықтарды формалық және офсеттік цилиндрлерге қондырады, сонда бұл басу кезінде қалындығы әртүрлі қағаздарды пойдаланған жағдайда офсеттік және басу цилиндрлерінің орталық аралық қашықтығын өзгертуге мүмкіндік береді. Қандай жағдайда болмасын контактілік шығыршылықтарды қолдану басу аппарытын жөнге келтіруді қиындатады, өйткені офсеттік машинаны басуға дайындау процессінде декельді әлденеше рет алуға және оның қалындығын өзгертуге тура келеді, ал әрбір алу және декельді керу – күрделі де жұмысы көп операция. Көбінесе табақтық офсеттік машиналарда цилиндрлердің кенересіне басу аппаратың жөнге келтіру кезінде пайдаланатын бақылау шығыршықтарын орналастырады (2.2 сурет). Формалық Дк. ф. цилиндрлерінің бақылау шығыршықтарының диаметрлері, әдетте, шестерниялардың алғашқы диаметрлеріне тең, ал офсеттік Дк. о. цилиндрі шығыршығының диаметрі біршама кіші. Барлық шығыршықтарының мөлшерлері бірдей офсеттік машиналар да бар, бұндайда дкельдің деформациясын бақылау шығыршықтарының арасындағы а және б саңылауларына щуп салып өлшейді. Бақылау шығыршықтары бойынша басу аппаратын жөнге келтіруді екі кезенге орындайды: алдын-ала – басатын формамен декельдің машина паспортында көрсетілген маңызына қарай қалындығын өлшеу жолымен және біржолата – жақсы сапалы оттискі алғанға дейін қысымды жөнге келтіру механизмінің көмегімен офсеттік цилиндрдің белдігін жылжыту арқылы.
Декель негізінен жұмыс зонасы жағынан жұқа рәзіңкелі қабатпен қапталған және астардан, өзара желімделген маталар қабатынан тұрады.
Басу кезінде қысымның екі түрін ажыратады: жиынды және салмақты. Жиынды қысым кезінде офсеттік басу кезінде майысқақ декельдің және қабылдайтын цилиндрлардың қысылуы нәтижесінде пайда болған жүктемелері. Барлық жалпы қысым цилиндрінің бір аайналымды қабылдайтын орташа қысымы. Килограмда сипатталады.
Цилиндрдің кез-келген бұрылысында, кез-келген және кезеңдерде басу кезінде қысым түісу полосасындағы жиынды қысым болып табылады.
Салмақты қысым екі цилиндрдің түйісу алаңының бірліне келетін орташа қысымды айтамыз.
Декельді қысым кезде түйісу полосасының ені бойымен қысым біркелкі жаралмайды. Ортасына қарағанда шетінде қысым төмен болады.
Пайдалы қысым деп, формадан көп мөлшерде бояудың өтуі миниалды қысымды жүруін айтады. Қысым мөлшері көп болған жағдайда таңбада басылым элементтерінің өлшемі өзгеріп, бейненің градациялық берілуі бұрамаланады. Яғни бұл жағдайдағы қысым аумалы қысым болып табылады. Офсеттік басылым кезінде қысымның мәніне декельдің құрамы және тартылу мәні, сонымен қатар оның физикалық қасиеттеріде әсер етеді. Бұл қаситеттер декельдің деформациялық қаситеттерін сипаттайды.
Майысқақ декельді алу үшін серпімді-майысқақ қасиеттері бар жоғары молекулалық маетриалдар қолданады. Декель абсолютті серпімді материал болып табылмады. Ол басу кезінде қысым арқылы ерзімді жүктеліп, түйісу зонасынан шыққанда босайды. Декель деформацияланған кезде қысым арқылы кернеу туады.
Бояудың басу деформациясын рәзіңкеге, рәзіңкеден қағазға өту кезінде декельдің серпімділігі және қысу деформациясының мәні бар. Басу процесі кезінде декель созылу, қысылу, ауытқу деыормацияларына ұшырайды, осының салдарынан сәйкес күштер туындайды. Күш салудың арқасында декель тепе-теңдікке біраз уақыттан кейін келеді. Уақытқа байланысты кернеудің жойылуы релаксация деп аталады. Релаксация заңы бойынша декельдегі күштер тұрақты болып қалмайды, өзгеріп отырады.
Декельдің деформациясы серпімді, майысқақ, қалдық дефорациядан қалыптасады. Серпімді деформация жүктемені алып тастағаннан кейін лезде төмендейді, ал майысқақ деформация ұзақ уақыт сақталады. Қалдық деформация қайтып орнына келмейді.
Декель деформация тоқтатылғаннан кейін, алдыңғы серпімді қаситтерін қалыптастырады. Декель жұмыссыз күйде болатын болса, соғұрлым оның серпімді қасиеттері қалыптасады. Декельді офсеттік цилиндрге тартқан кезде рәзіңкелік полотноны 15-20 кг/см күшпен тартады. Уақыт өте офсеттік цилиндрдегі офсеттік полотноның тартылуы 10-15% төмендейді. Бұл қысымның төмендеуіне әкеп соғады және таңбаның сапасын төмендетеді. Бұл әсіресе жаңа офсеттік рәзіңкелі полотноларды орнату кезінде байқалады. Басу процесі қалыпты өтуі үшін офсеттік рәзіңкелі полотноның тартылуы тұрақты болуы керек.
Офсеттік рәзіңкелі полотнолардың маңызды қасиеттерінің бірі бояудың формадан рәзіңке бетіне, рәзіңкеден қағазға өтуі, рәзіңкелі полотно бетінің физико-химиялық және серпімді майысқақ қасиеттеріне байланысты болады. Рәзіңкеден қағазға бояудың өту пайызы үлгі офсеттік полотноларда 60-65-ке жетеді.
Басу машинасының офсеттік цилиндріне рәзіңкелі полотноны қатты тартпау керек. Пластинаның созылуы 20кг/см жүктемеде 8%-дан аспауы керек.
Рәзіңке-маталы офсеттік пластиналарға технологиялық көрсеткіштерден басқа арнайы стандарт МЕСТ 6451-65 бар. Бояуды жақсы қабылдау үшін күңгірт рәзіңкелі пластинаны қолданған жөн.
Офсеттік рәзіңкелі полотноның тағы бір қасиетін сипаттайтын көрсеткіштерінің бірі, қалыңдығы бойынша біркелкі. Қалыңдығы біркелкі болған сайын, басу кезінде қысым төмен болады.
Қалыңдығы бойынша біркелкі болған жағдайда қатты, жартылай қатты декельмен басу арқылы, офсеттік басылымды бейненің дәл берілінің сапасын жақсартуға болады. Бір пластина бойынша қалыңдығы біркелкі ±0,02 ±0,03 м шегінде болу керек.
1.3.3. Офсеттік басылым қалыптарының таралымға төзімділігі
Басылым қалыптарының таралымға төзімділігі – бір басылым формасынан алынуы мүмкін оттискілердің шекті саны. Басылым формасының тиражға төзімділігі неғұрлым биік болса, соғұрлым өнімнің өзіндік құны төмен болады, өйткені тиражды басу кезінде мұндай жағдайда басылым формалары аз қажет етіледі, үйлестірулердің саны кемиді, басатын құрал-сайманның технологиялық тұрып қалуының ұзақтығы қысқарады.
Басылым формаларының тиражға төзімділігі оларды жасау әдісімен, форманың басатын және ашық элементтерінде үстінгі төзімділігімен анықталады. Сонымен бірге, тиражға төзімділігі офсеттік резина-мата пластинаның беріктігіне тәуелді.
Негативтик көшіру әдісімен жасалған басылым формалары 30-40 мыңға дейінгі оттискіге шыдайды. Олардың тиражға аз төзімділігінің себебі басатын элементтері үстіне баспа бояуы қондырылатын иі қанған көшірмелік қаббаттан құрылған. Иі қанған қабат механикалық әсерлерден де, дымқылдайтын ерітіндінің агресивтик әсерінен де бүлінеді. Көшірудің позитивтик әдісімен монометалдық офсеттік формаларды жасау басатын элементтердің металл шұнқырларында және сондай-ақ қышқылдар мен сілтілердің әсерәне берік лак қабатында пайда болуына жағдайлар туғызады. Бұл жағдай мұндай формалардың тиражға төзімділігін 75-100 мың оттескіге шейін көтереді. Биметалдық формаларды пайдалану басылым формаларының тиражға шыдамдылығын бірнеше жүздеген мың және одан да көп оттескіге дейін көтеруге мүмкіншілік туғызды.
Басатын және ашық элементтердің физикалық- химиялық төзімділігі майлы қышқыл молекулаларының одсорбциялық қабаттарының немесе басатын элементтердегі бояудың және ашық элементтердегі гидрофильдік колоидтардың бастапқы қалпына қайта келуі дәрежесіне тәуелді. Басатын және ашық элементтердің физткалық-химиялық төзімділігі тек қана басылым формасын жасау кезіндегі операцияларды жүргізу сапасына байланысты емес. Ол бояудың қасиетіне, дымқылдайтын еріткіштің құрамына, формаға берілетін бояу мен судың мөлшеріне байланысты басу процесінде де өзгере алады. Офсеттік пластинаның тозуға төзімділігі басылым формаларының тиражға максималды шыдамшылығына жетуде мәнді роль атқарады. Басатын элементтердің бояумен, ал ашық элементтердің сумен таңдамалы ылғалдану қабілетін жоғарлатуы, осы элементтердің мөлшерінің өзгеруі, сондай-ақ басу режимін бұзуға әкелетін басқада ауытқулар тек үстінгі жұқа қабықтардың физикалық-химиялық төзімділігінің әлсіреуіне ғана байланысты емес, сонымен қабат офсеттік пластинаның өзінің тозғанына да қатысты. Басу процесіндегі бұзылулар офсеттік басылым формасы механикалық тозудың белгілі бір дәрежесіне жеткеннен кейін басталады. Офсеттік басылым формаларының механикалық тозуы келесідегідей негізгі себептерден туады:
Форма мен жеткізу цилиндірінің арасындағы үйкелуімен; үйкелу дикельдің деформациялануының нәтижесінде оның үстімен форманың сырғанауы салдарынан немесе формамен дикельдің қалындығын дұрыс таңдап алмағандықтан машинаның кинематикасының бұзылуынан тууы ықтимал;
Форма мен накат жасап бояитын һәм дымқылдайтын бірліктің арасындағы үйкелуімен;
Форма бетінің баспа бояуларының образивтік бөлшектері әсерінен тегістеліп қалуынан;
Формада және жеткізетін целиндірде жиналатын қағаз ұнтағының образивтік әрекетіне;
Формалардың механикалық тозуы көптеген элементтерден құрасатын күрделі процес. Форманың әртүрлі участоктері олардың немен: бояумен бе не сумен бе ылғалдануына байланысты біркелкі тозбайды.
Басу процесі шайқалып үйкелу жағдайында өткенімен форманың тозуы негізінен жылжу құбылыстарымен анықталады, яғни пластина абразивтік үйкеліп біту есебінен тозады.
Басылым формаларындаға басатын және ашық элементтердің механикалық төзімділігі сондай-ақ басу процесін жүргізу сапасына тәуелді. Басу процесінде басатын элементтердің біртіндеп тегістелуі және ашық элементтер бетінің нығайған микроструктурасының бұзылуы орын алады. Ал бұл форма – бояу – дымқылдау ерітіндісі жүйесінің молекулярлық күштері тепе- теңдігін өзгертуге бастайды. Жүйе тепе-теңдігінң бұзылуы ашық элементтерден ылғалды бояумен, басатын элементтерден бояуды ылғалмен ығыстыруға алып келуі мүмкін. Жүйедегі үстіңгі тартылудың өзгеруі әдетте, бояудың эмульциялануына, форманың «көленкеленуіне», оттескілер сапасының төмендеуіне және басылым формасының бұзылуына себепші болады.
Офсеттік басылымда басылым формасының тиражға төзімділігін көтеріп, бүкіл тираж бойынша жақсы сапалы оттескілер алу үшін материалдарды (қасиеттерінің толық үйлесуімен) дұрыс таңдап алу қажет. Олар – бояулар және қағаз бояулар және дымқылдайтын ерітінді. Бір-біріне түйісетін беттердің: форма – дикель, форма – бояйтын біліктер, форма – дымқылдайтын біліктер; молекулярлық күштердің тепе-теңдігін белгілеу және бұны бүкіл технологиялық процесс бойы сүйемелдеу.
Форманың таралым төзімділігіне әсер ететін факторларды кеңейтілген классификациясы келесі сұлбада көрсетілген
18288006225540Қағаз
00Қағаз
29718006225540Бояу
00Бояу
42729156225540Ылғалдандыру ерітініді
00Ылғалдандыру ерітініді
55111656172200Жуатын зат
00Жуатын зат
19297656869430Бет сипаттамасы, пайда болған түйіршіктердің пайда болуы
00Бет сипаттамасы, пайда болған түйіршіктердің пайда болуы
35052006869430Ірі бөлшектердің болуы, қышқылдық
00Ірі бөлшектердің болуы, қышқылдық
46482006869430Қышқылдық
00Қышқылдық
57150006869430әсер ету ұзақтығы, химиялық агрессивтілік
00әсер ету ұзақтығы, химиялық агрессивтілік
266318960528200041014646052820005257799605282000609599960166250027203396516370004101464651637000518159967849750060959996784975002720340601662500158686543180Негізгі басу әдістерінің формаларының таралым төзімділігі
00Негізгі басу әдістерінің формаларының таралым төзімділігі
-422910886460Басу формасының ерекшеліктеріне байланысты, факторлар
00Басу формасының ерекшеліктеріне байланысты, факторлар
28956001000760Сыртқы (тозатын) факторлар
00Сыртқы (тозатын) факторлар
-4229101899285Беттің күйі: қаттылық, деформациялық қасиеттер, үйкеліу коэффициенті, химиялық тұрақтылық, жылуөткізгіштік, жылутұрақтылық, дайындау сапасы, графикалық құрамы, өсу дәлдігі.
00Беттің күйі: қаттылық, деформациялық қасиеттер, үйкеліу коэффициенті, химиялық тұрақтылық, жылуөткізгіштік, жылутұрақтылық, дайындау сапасы, графикалық құрамы, өсу дәлдігі.
13773151349375Технологиялық режимдер
00Технологиялық режимдер
29718001453515Технологиялық құралдар
00Технологиялық құралдар
47244001567815Материалдар
00Материалдар
14382752038350Басу қысымы
00Басу қысымы
22860002038350Басу жылдамдығы
00Басу жылдамдығы
14382752545715Цехтық орта
00Цехтық орта
14382752905760Ауаның химиялық құрамы, шаң түйірлерінің болуы, ауаның температурасы, ауаның ылғалдылығы
00Ауаның химиялық құрамы, шаң түйірлерінің болуы, ауаның температурасы, ауаның ылғалдылығы
28956002438400декель
00декель
36576002430780Басу аппа
раты
00Басу аппа
раты
43434002438400Бояу және ылғалдау аппаратарының біліктері ен цилиндрлері
00Бояу және ылғалдау аппаратарының біліктері ен цилиндрлері
51816002009140Деформациялық қасиеттері. Ұштау бұрымы, жұмыс шетін өңдеу дәлдігі, қысымның күші және біркелкілігі
00Деформациялық қасиеттері. Ұштау бұрымы, жұмыс шетін өңдеу дәлдігі, қысымның күші және біркелкілігі
35814003803015Материал, форманың дәлдігі, деформациялық қасиеттері, қысымның күші және біркелкілігі
00Материал, форманың дәлдігі, деформациялық қасиеттері, қысымның күші және біркелкілігі
12954001000759002590799886460002844165144462500350519914535150052577991453515005333991511935002209799192341500182879918992850025907991899285004800599308673500182880018992840034061402009139005511165144462400
Кесте -1. Форманың таралым төзімділігіне әсер ететін факторларды кеңейтілген классификациясы
Формалық өндірісте металлдармен қатар, синтетикалық матриелдарды қолдану, қазіргі заманға металладар мен плсстмасаның басылым түріне, формалық материалдар табиғатына және басу формасының түріне байланыссыз, басу процесінде негзігі кеі факторлармен анықталады: күштің циклдік сипатымен және басу формасы мен байланысатын элементтер арасындағы үйкеліс.
Дәстүрлі офсеттік басу әдісінде басу формасы ылғалдандырылады. Екіншіден, өте жұқа қабатпен білікшелер көмегімен формаға жағылады. Бейне- кескіні жоқ форма бөлімшелері гидрофильді болып келеді, яғни суды өзіне қабылдайды да, ал бояу жағылатын бөлімшелері олеофильді, яғни бояуды қабылдайтын. Ылғалдандыру ерітіндінің пленкасы басу формасының ашық жол бөлімшелеріне бояудың берілуіне бөгет жасайды. Басудың бұл әдісі ең кең таралғандықтан, офсеттік басумен әрқашан бояу мен ылғалдандыру ерітіндінің өзара әрекеттесуін байланыстырады.
Сонымен, офсеттік басу машинасы үшін бояу аппараты мен ылғалдау аппарат қажет. «құрғақ» офсеттік басу әдісі басу формасының материалына силикон қбаты жағылады (қабатының қалыңдығы 2 мм). Ол қабатқа бояу жағыламйды. Форма бетіндегі бейне-кескіні бар жері арнайы әдістен алынады. Бұл әдіс ылғалдандыру ерітіндісіз әдіс деп аталынады, көбінесе «құрғақ»офсеттік басу әдісі деп аталады.
Жоғарыда айтылған екі әдіс үшін сәйкес басу формалары, арнайы бояулар қажет. Басу формасына бяоуды беру кезінде белгілі бір басу машинасында екі әр түрлі материал ағыны болу керек:
Бояуды басу;
Ылғалдау ерітіндісін беру.
Басу форамысның жұмыстық бейне бояуды беру ылғалдау ерітіндіні берумен тығыз байланысты. Басу формасын жасау үшін мына негізгі матриелдар пайдаланады: алюминий немесе полиэфир материалы.
Басудың офсеттік әдәсәмен осы таңда сапасы жоғары басылым өнімінің барлық түрі басылып шығарылады: жеке проспекттен қамбат каталогқа дейін.
Биметалдық формаларды басатын элементтерді жасау үшін мысты, ашық элементтерді әзірлеу үшін алюминий, никель, хром және құрышты пайдаланады. Биметалдық формалар басатын және ашық элементтерді жасау үшін қолданылмақ металдардың тіркесіне байланысты, мәселен, мыс-хром, мыс-никель, мыс-алюминий;көшірмелік қабатқа байланысты хромдалған коллоидтар және ортохинондиазидтерді пайдалану; алюминий, құрыш түрлеріне бөлінеді.
Мыс-никель (соңынан никельді көбейту) арқылы жасалатын биметалдық формаларды тиражы 500 мың данаға дейінгі кітап-журнал өнімін жасау үшін пайдаланады. Мұндайда линиатурасы 60 сызық см дейінгі растрларды қолданады. Құрыш-мыс формаларын көбінесе тиражы 1 млн данаға дейінгі газет-журналдарды басу үшін пайдаланады. Растрдың линиатурасы-54 сызық см дейін. Биненің элементтерін барынша жоғары дәлдікпен беруді және 1 млн данаға дейінгі тиражға төзімділікті анодтық һәм химиялық өңдеумен жасалған мыс-никель және мыс-хром басылым формалары қамтамасыз етеді.
Барлық биметалдық формалары тиражға жоғары төзімділікті, биненің жақса сапасын, оларды түйдек линияларда үздіксіз шығару мүмкіншілігін қамтамасыз етеді.
Сурет-13. Лактау жүйесі.
1.3.4. Басылым машинасы құрамдарын жұмысқа әзірлеу
Басылым машинасын жұмысқа әзірлеу үшін мынандай операцияларды қамтиды:
1. Жұмыс орнын ұйымдастыру.
2. Басылым аппаратын әзірлеу.
3. Бояу аппаратын әзірлеу.
4. Ылғалдылық аппаратын әзірлеу.
5. Өзіберетін жүйені әзірлеу.
6. Өткізетін жүйені әзірлеу.
7. Қабылдау жүйесін әзірлеу.
8. Басқару пульттары мен тұтқаларды дайындау.
9. Қағазды әзірлеу.
10. Бояуды әзірлеу.
11. Ерітінді әзірлеу.
12. Жуатын, сүртетін материалдарды әзірлеу.
13. Бақылау оттискісін алу.
Жұмыс орнын ұйымдастыру сұлбасы
3970020149225 8
00 8
-38100202565 6
00 6
-1555753234055 9
00 9
18224505846445 3
00 3
37363401814195 1
00 1
4161790138684000421449548145700042144954814570004214495481457000416179013868400041617901386840003736340250824900373634026041350037363402732405003736340291337900373634032340540037363403362959003736340351154900373634040563790037363404195444003736340436562500373634036074340039700206169660 2
00 2
-2406654888865 4
00 4
-1657351547495 7
00 7
199263095885 5
00 5
Сұлба-2. Жұмыс орнын ұйымдастыру сұлбасы
Сурет-14. Басылым аппараты.
Басылым аппаратын жұмысқа әзірлеу. Printmaster 52 – 5 басылым машинасының басылым аппараты үш цилиндрден тұрады:
1) қалыптық цилиндрі;
2) офсеттік цилиндрі;
3) басылым цилиндрі.
Қалыптық цилиндрға қалып кигізу жұмысы өте қарапайым емес. Мұнда жартылай автоматты басылым машинасында қалыпты қалыптық цилиндрдағы арнайы планкіге офсеттік кілттің көмегімен бекітіп алып, арнайы қолдың көмегімен қалыптың екінші жағын қалыптық цилиндрға планкаға бекітеміз.
Қысым арқылы офсеттік цилиндрмен басылым цилиндрдің арасынан таңба алынады. Цилиндрлерді офсеттік кілттің көмегімен немесе динамометрикалық кілттің көмегімен солға немесе оңға жылжытуға болады. Цилиндрлердің арасындағы қысымды щупьтің көмегімен анықтаймыз.
Басылым аппаратына мынандай талаптар қойылады:
1) цилиндрлер бір-біріне жанасуы керек;
2) цилиндрлердің беті тегіс болуы қажет;
3) қалыптық цилиндрдегі қалып бірдей қалыңдықта болуы керек;
4) офсеттік цилиндрдегі декель біркелкі тегіс орналасуы керек;
5) басылым аппараты машинаның жылдамдығына сәйкес тираж басу керек;
6) офсеттік цилиндрдегі декель деформацияға ұшырамауы керек;
7) цилиндрлердің бетінде артық зат болмауы қажет.
Басылым аппаратынан кететін ақаулар
№ Ақаулар Пайда болуы Жою әдісі
1 Бейненің қосақтану оның мөлшерінің бұрамалау Артық қысым
Декель әлсіз тартылған.
Декель қалыңдығын артық Цилидрдің қондырылуын бақылау шығыршығы бойынша тексеру.
Декельді тарту
2 Оттискінің ұзындығы бойынша сурет мөлшерінің бұрмалануы Қалыптың қалыңдығы паспорттығымен сәйкес емес Қалыптың қалыңдығын тексеру.
Қалыпты ауыстыру
3 Өнімді сызықтардың жуандауы Бояу қалыпқа артық берілген бояудың жабысқақтығы төмен Бояу аппаратын реттеу, бояуға қосымша зат қосу
4 Басылым қалыбындағы баспа элементінің дұрыс түспеуі Көшірмелеу уақытының аз болуынан Көшірмелеу уақытын ұзарту
5 Басылым қалыбының бетінде күңгірттенуі Бояудың көп кетуі Бояуды реттеу
Кесте-3. Басылым аппаратынан кететін ақаулар
Ылғалдағыш аппарат ылғалдық сұйыққа малынып шығатын дукторлық цилиндрден сұйықты қабылдағыш – бөліп жібергіш цилиндрге бағыттайтын, сол арқылы басу процесі кезінде жағып ылғалдайтын білікшелердің басылым қалыбын бірқалыпты сулап тұруын қамтамасыз ететін жеткізгіш білікшеден және бөлектегіш білікшесінен тұрады. Ылғалдағыш сұйық құйылатын ыдыс полэтиленнен жасалынған. Ол тегененің сол жағында орналастырылғын арнаулы құрылғыға бекітілген. Ылғалдағыш сұйық ыдыстың қақпағы тегене түбіне орналастырылған жылжымалы тірекке тақасып, ылғалдайтын ерітінді төгілетін жағдайда ғана мезет – мезет жіберіліп тұрады. Тегененің тереңдік деңгейіне сұйық толтырылған жағдайда, одан басу процесіне ылғалдағыш жіберу автоматты тоқтатылады. Сондықтан, машинаның жұмыс істеуі кезінде тегенедегі сұйық ортая беретіндіктен оның шығынын ылғалдағыш ерітінді құйылған ыдыс еселеп толықтылырылып тұрады.
Ылғалдағыш аппаратты дайындау. Ылғалдағыш аппараты цилиндрден, біліктен, ылғал құятын тегенеден, резервуарлық ыдыстан, насостан тұрады. Ылғалдағыш аппараты бояу аппаратының алдында тұрады, себебі басылым қалыбына ылғалды бояудан бұрын береді.
Ылғалдағыш аппаратының мақсаты: басылым қалыбының ашық элементтеріне аз мөлшерде жұқа қабатпен ылғал жабу.
Басылым өнімін дұрыс алу үшін ылғалдайтын аппаратының біліктері үнемі ылғалданып тұруы қажет. Ылғалдайтын аппаратты тек қана офсеттік басылым машиналарында болады.
Ылғалдағыш аппаратын дайындау, мына талаптарды қамтиды:
1. Біліктерді қаптау.
2. Біліктермен цилиндрлерді диаметрі бойынша ұяшықтарына орналастыру.
3. Ылғал құятын тегенеге ерітінді суды құю.
4. Щупь көмегімен біліктерді, цилиндрлерді бекітіп, қатайту арасындағы саңылауларды тексеру.
5. Біліктермен цилиндрлердің жанасуын тексеру.
Ылғалдағыш аппаратқа қойылатын талаптар
1) цилиндрлермен біліктер бір-біріне жанасып тұруы керек;
2) цилиндрлер мен біліктер үнемі ылғалданып тұруы керек;
3) ылғалдағыш тегенеден артық заттар болмауы керек (қоқыс, ластаң т.б.);
4) ылғал цилиндр мен білікке біркелкі тегіс жайылуы керек;
5) біліктердің қаптамасы дұрыс біркелкі тартылып тігілуі керек;
6) қаптамасы бос болған жағдайда біліктер оралып қалады.
Ылғалдағыш аппараттан кететін ақаулар
№ Ақаулар Пайда болуы Жою әдісі
1 Шеңбер бойынша көлденең жолақтар Дымқылдайтын біліктер қиғаштануы Біліктің қондырылуын тексеру
2 Бойлай түскен жолақтар Дымқылдайтын біліктердің дөрекі тегістердің болуы Дымқылдану аппаратын жөндеу
3 Оттискілердің әртүрлі реңкілігі Біркелкі емес дымқылдану Дымқылдау аппаратын жөндеу
4 Өнімде бояу түсінің қанбауы Артық дымқылданғаны Дымқылдайтын ерітіндіні реттеу
5 Басылым қалыбының баспа элементтеріне бояудың жұқпауы Судың көп мөлшерде кетуі Ылғалды азайту және реттеу
Кесте-3. Ылғалдағыш аппараттан кететін ақаулар
Бояу аппаратын дайындау. Бояу аппараты: бояу жәшігінен, бояу реттегіштен, пышақтан, бірнеше цилиндр мен біліктерден тұрады.
Бояу аппаратының мақсаты: басылым қалыбының баспа элементіне аз мөлшерде жұқа қабатпен бояу жағу.
басылым машинасының бояу аппараты әрбір бояу түсі бойынша былай қызмет етеді:
1.Жағатын білік: Ø 72мм (көк)
2.Жағатын білік: Ø 70мм (қызыл)
3.Беретін білік: Ø 55мм
4.Бояу білігі: Ø 75мм (сары)
5.Беретін білік: Ø 70мм
6.Бояу білігі: Ø 60мм (көгілдір)
Бояу аппаратына қойылатын талаптар:
1) бояуды бояу жәшігінде біркелкі тегіс жайылуы керек;
2) басылым бояуының созылмалы болуы қажет;
3) басылым бояуының жабысқақ болуы;
4) басылым бояуы жылтыр болуы керек;
5) басылым бояуы жарыққа төзімді болуы керек;
6) басылым бояудың басылым қалыбына беку қасиеті жақсы болуы керек;
7) бүкіл тираж бойы бояудың қалыңдығы бірдей болуы қажет;
8) бояу тез кебуі керек;
9) бояу тиражға төзімді болуы керек;
10) бояу деформацияға ұшырамауы керек;
11) басылым бояуының жағымсыз исі болмауы керек;
12) бояу аппаратына уақыты өтіп кеткен бояуды пайдаланбауы керек;
13) бояу аппаратының біліктермен цилиндрлерінде бояу жақсы айналуы қажет;
14) бояу аппаратының цилиндрлердің беті тегіс болуы тиіс.
Бояу аппаратынан кететін ақаулар
№ Ақаулар Пайда болуы Жою әдістері
1 Қалыптағы оттискі сәл көлеңкеленуі Бояудың эмульсиялануы. Басылым бояуының төзімділігі Ерітінді Рн көбейту ерітінді беруді жөндеу. Бояуды ауыстыру
2 Оттискіде сызықтардың жуандауы Бояу қалыпты артық беруі. Бояудың жабысқақтығының төменделігі Бояу аппаратын жөндеу, реттеу. Бояуға жақсы алиф қосу
3 Оттискіде клапан бойынша жолақтар Біліктің бояуды ластауы Бояу біліктерінің қондырылуы тексеру
4 Оттискілердің әртүрлі реңкілігі Бояу беру нашар жөнделген Бояудың қажетті қондырылуын тексеру
5 Өнімде бояу түсінің қанбауы Бояуды аз берілген бояудың жабысқақтығы төмен Бояу беретін аппараттарды жұмыс күшіне қою және қысым беру реттеу
Кесте-4. Бояу аппаратынан кететін ақаулар.
Өзі беретін жүйені әзірлеу. Өзі беретін жүйенің атқаратын қызметі: текшелеп жиналған басылым қағазын шашыратпай біртіндеп өткізетін жүйеге беру.
Printmaster 52-5 басылым машинасының өзі беретін жүйесі мыналардан тұрады:
1) өзі салғыш столдан;
2) екі бүйірлі планкадан;
3) екі жүктен;
4) щупь механизмнен;
5) пневматикалық өзі салғыштан;
6) 6 телескопиялық ауа сорғыш пен үрлегіштен;
7) вакуумды насостан;
8) қағаз тұтқыш щеткадан;
9) шынжырлы тасымалдағыштан.
Өзі беретін жүйенің сенімді жұмыс істеуі үшін әзірлегенде:
а) стопадағы қағаз төрт жағынан кесілуі және тіректерге келесілерді есте ұстау қажет;
б) стопаны стапельдік үстел төменгі жағдайда тұрғанда үстіне салу керек;
в) стапельдің бүйірлік шетін бүйірлік тегістеу автоматына қарағанда машинаның белдік линиясына 5-8 мм жақынырақ орнату керек, сонда бұл оның жұмысы үшін тиімді жағдай жасады;
г) стапельді белгіленген тәртіппен машинаның жұмысы кезінде жүктеу керек;
д) бағыттайтын бүйірлік тіректері стопаның жиегіне жақын орналастыру қажет, бірақ қағазды қыспау керек.
Сурет-15. Өзі беру жүйесі.
Өткізетін жүйе. Өткізетін жүйенің құрылысы: өткізетін столдан, ашпалы – жаппалы рама, форгрейфер, роликтер, тасымалдағыш лента, екі бүйір тірек, алдыңғы тірек.
Өткізетін жүйенің мақсаты: өзі беретін жүйеден келіп түскен басылым қағазын басылым аппаратына жіберу.
Қағаз өткізетін жүйеге қойылатын талаптар:
а) өткізілетін столда қағаз бағытын анықтау қажет;
б) тасымалдағыш ленталар және роликтер үнемі қозғалыста болуы керек;
в) екі бүйір тірек (оң және сол) басылып жатқан қағаздың өлшемі бойынша орналасуы керек;
г) бүйір тірекпен қағаздың ара қашықтығы 0,2 мм болуы тиіс;
д) табақ өткізетін жүйе уақытында майланып, тазалап тұруы қажет.
Қабылдау жүйесі. Қабылдау жүйесінің құрылысы: қабылдау столы, екі бүйір тірек ( оң және сол), артқы тірек, шынжырлы тасымалдағыштан, қабылдау столының қақпағынан, айналмалы кореткадан тұрады.
Қабылдау жүйесінің мақсаты: басылым аппаратынан басылып шыққан өнімді қабылдау столында шашыратпай текшелеп реттеп жинап алу болып табылады.
Қабылдау жүйесін реттеген кезде артқы тұтқыш кореткаларды жоғары көтеріп қағаздың форматы бойынша екі бүйір тіректі жылжытып қабылдау столын жоғары көтеріп басылымға дайындаймыз.
Сурет-16. Preset Plus қабылдау жүйесі.
1.4. Басу процесінде қолданылатын материалдар
Басылым қағаздарын дайындау. Қағаз дегеніміз – өсімдік талшығынан тұратын, тығыздалған кеуекті материал. Қағаз алынатын негізгі шикі заттар: өсімдік талшығы, ағаш зығыр, сабан, қамыс, кендір, целлюлоза т.б. Табиғатына байланысты қағаздар бір қабатты болып келеді.
Негізінен қағаз 1 м2 – 250 г тең болуы керек. Ал қағаз 1 м2 – 250 г жоғары және бірнеше қабатты болса онда ол қатырма деп аталады. Басылым қағазының ылғалдылығы РН - 7% тең болуы керек.
Қағаз мынандай массалар арқылы жасалады:
1) ағаш массасы;
2) жартылай маталық массадан;
3) макулатуралық массадан.
Қағаздың басу құрамы екі топқа бөлінеді:
а) негізгі топ;
б) қосымша топ.
Негізгі топ – өсімдік талшықтарымен целлюлозадан тұрады.
Қосымша топтың құрамы 2 топқа бөлінеді:
Толықтырғыш – тальк, каомин, әк
Жабыстырғыш – желім т.б.
Қағаздарды мынандай әдістер бойынша анықтаймыз:
1. Қағаздың форматы. Қағаздың екі жақты өлшемі болып табылады.
Оны см өлшейміз. Мемлекеттік стандарт бойынша 60 х 90 см.
2. Баспа форматын өлшеу үшін стракометр приборы пайдаланылады.
3. Қағаздың оптикалық тығыздығын денситометр приборымен өлшейміз.
4. Қағаздың түр – түсін спектрофотометр приборымен немесе колфометр приборларымен өлшейміз.
5. Қағаздың ақтығын лейкометр приборымен өлшейміз.
6. Қағаздың мөлдірлігін қағаздың қабатына қарап тексереміз.
7. Қағаздың жылтырлығын шануметрмен немесе гофифотометрмен өлшейміз.
8. Қағаздың тегістігін Бекка приборымен өлшейміз.
9. Қағаздың механикалық беріктігін ИГТ АГТ немесе Флок немесе динамометрмен өлшейміз.
10. Қағаздың ылғалдылығын термостатпен өлшейміз.
11. Қағаздың қалыңдығын анықтау үшін ТБ-3 приборды қолданамыз.
Басылым қағазына қойылатын талаптар
Басылым қағазы мынандай талаптарды қанағаттандыруы керек:
1. Қағаз тиражға төзімді болуы.
Қағаз біркелкі тегіс болуы қажет.
3. Қағаз сіңіруі қасиетіне ие болуы керек.
4. Қағаз ақ болуы.
5. Қағаз жылтырлық қасиетке ие болуы тиіс.
6. Қағаз серпімді болуы.
7. Қағаз деформацияға ұшырамауы керек.
Сурет-17. Басылым бояуы (RGB және CMYK).
Бояуды басуға әзірлеу процессіне келесі негізгі операциялар кіреді: шкалалық оттескілерге, эталондарға және түп нұсқаға сәйкес түс бойынша бояуды таңдау немесе құрастыру, басудың белгілі бір жылдамдығы кезінде берілген жабдықтар басу процессінде олардан бояудың әрекеті тәуелді құрылымдық – механикалық қасиеттерді белгілеу, ең алдымен оттескіде бояудың бекуі тездігіне ықпал жасайтын бояудың физикалфқ – химиялық қасиеттерін (қажетті жағдайда) дәлдеп түзеу.
Басылатын бояулар қатты дисперциялық фазадан – пигменттен және сұйық дисперциялық ортадан – байланыстырғыштан тұрады. Пигменттер – бұл бояуға түс беретін ұсақ дисперциялық боялған бөлшектер (ұнтақтар). Байланыстырғыштар – бұл табиғи не жасанды олифалар (кендір май). Пигменттің өте ұсақ бөлшектерін, олардың бір-біріне жақындауына, жабысуына және тұнуына бөгет жасап, байланыстыратын зат торлап алады. Байланыстыратын заттар бояуға құрылымдық – механикалық (басылымдық) қасиеттер береді. Құрылымдық – механикалық қасиеттер дегеніміз бояудың бір беттен екнші бетке (біліктерден формаға, формадан дикельге, т.б.) өту, басылатын бетке өту және оған беку қабілеті.
Бояулардың басылымдық қасиеттерін пайдаланылатын қағаздың қасиеттеріне сәйкес бояу қасиетінің жабысқақтығын, желімделгіштігін, оттескіде беку (кебу) жылдамдығын реттеуге болады. Бояулардың басылу қасиеттерін, оларға әртүрлі қосымша заттар қосып өзгертеді.
Бояуларды басуға әзірлеу негізінен олардың басылу қасиеттерін жөнге келтіруге саяды. Кей-кейде бояудың түсін өзгерту қажет болады. Бұған түпнұсқадағы түске сәйкес келетіндей етіп бірнеше түсті бояуларды тиісті пропорцияларда араластыра отырып жетеді. Түс бойынша бояуды колористик бөлімшеде тәжірибелі колорист (бояушы) құрастырады.
Бояудың жабысқақтығын оған бояудың өзінің жабысқақтығынан көп не аз жабысқақтығы бар байланыстырғышты қосып реттеуге болады. Бояуға парафинді немесе ішінде парафині бар пастаны қосқан кезде бояудың сорылуы кемиді, оттескілердің ластануы және тесілуі болмайды. Мөлдір ақ бояу қосу бояудың жайылу қабілетін жақсартады, сондай-ақ оның жабысқақтығын азайтады. Бояудың оттискіде бекуін жеделдету үшін оған секативтер, ал баяулату үшін антисекативтер (антиоксиданттар) қосады. Бояуды бүкіл тиражды басуда қамтамасыз ететіндей мөлшерде әзірлеу керек. Полиграфиялық бояулар заводы бояуларды кем ассортиментте: басылымның және басу жабдықтарының барлық түрлері үшін, сонымен бірге қағаздың әрқилы түрлері үшін шығарады.
Басылым бояуын дайындау. Басылым бояулары дегеніміз – біркелкі бір түстен тұратын түс беретін химиялық зат.
Басылым бояулары негізгі 2 топ құрайды:
1) негізгі топ;
2) қосымша топ.
Негізгі топқа жататындар: пигменттер, лактар, байланыстырғыштар т.б.
Қосымша топқа жататындар: сикативтер, антисикативтер, антиоксидант, офсеттік паста, офсеттік майлар, ерітінділер т.б. жатады.
Пигменттер дегеніміз – басуға түс беретін құрғақ бояғыш заттар.
Лактар деп – қатты шайырдың қоспасынан тұратын минералды заттар.
Полиграфиялық бояулардың байланыстырғыштарының сапасын лактар арттырады.
Байланыстырғыштар дегеніміз – бояғыш бір-бірімен дәлме-дәл байланыстыратын жабысу және созылмалдық қасиетке ие химиялық заттар.
Сикатив – бояуды тез кептіру үшін қосады.
Антисикативті – бояуды бояу кептіру үшін ерітінді – бояуды жібіту үшін қосады.
Полиграфия саласында мынандай бояудың 4 түрі бар: сары, көгілдір, қарақошқыл, қара.
Басылым бояуларына қойылатын талаптар. Полиграфиялық мемлекеттік стандарт бойынша бояулар мынандай ОСТ – 29400 шарттармен, талаптармен қанағаттандыру керек.
1.Бояу мейлінше майлы болуы қажет және жылтырлап тұруы керек.
2.Басу жылдамдығы өскен сайын бояудың созылмалдылық қасиетке және жабысқақтық қасиетке жоғары болуы керек.
3.Бояу басылым материалдарының тез бекуі қажет.
4.Түрлі-түсті бояулар өздеріне тән 4 түсі қажет.
5.Бояулар жарыққа, ыстыққа, суыққа төзімді болуы керек.
6.Бояудың құрамында жағымсыз иістердің болмауы керек.
7.Басылым процесінің кезінде қағаздың бетінде бояудың шашырамауы керек.
8.Бояу біліктермен цилиндрлерде бояу жақсы айналуы керек.
9.Басылым процесі кезінде бояуға қажет емес ерітінділер араласуы керек.
10.Бояу басылым процесі кезінде басылым қасиеттерін жоғалтпауы керек.
11.Бояулар тегіс болуы керек.
12.Бояу майысқақ болуы тиіс.
13.Бояулар жылтыр болуы керек.
14.Бояулар деформацияға ұшырамауы керек.
15.Бүкіл тираж бойы бояулар бірдей қалыңдықта жағылуы керек.
16.Бояу қажетті температурада сақталуы керек.
17.Бояу құрамындағы майлы заттардың құрғақтанбауы керек.
18.Бояудың басылым өніміндегі алынған таңбалардың іріп кетпеуі.
19.Басылым бояуы, бояудың сақтау мерзімінен асып кетпеуі керек.
20.Бояудың құрамындағы бояғыш заттардың бұзылып кетпеуінің және қасиетінің сақталуы қажет.
Сурет-18. Huber GmbH компаниясының ылғалдау системасының түрлері
Ерітінділер мен жуатын – сүртетін материалдарды дайындау. Полиграфия саласында мынандай жуатын – сүртетін ерітінділер қолданылады. Олар 2 топқа бөлінеді:
1) органикалық;
2) мұнай ерітінділері.
Басылым процесі кезінде басылым қалыбын офсеттік резинаны, біліктер мен цилиндрлерді жуып-сүрту үшін және мынандай ерітінділер қолданылады:
1.Керосин
2.Бензин
3.Уайт-спирит
4.Уайт-спирт
5.Көмірсутекті фракция
6.Декстринді ерітінді
7.Минералды май
8.Диазо қышқылы
9.Ортофосфор қышқылы
10.Сілтілер
11.Эфир майлары
12.Вазелин
13.Солидол
14.Авиациялық май таленор
15.Гликоль
Бұл жуатын – сүртетін ерітінділер әрбір процесс кезінде қолданылады. Көбінесе басылым процесі мен қалып жасау процесі кезінде ерітінділердің құрамы, құрылымы тұрақты жағдайда болуы керек, арнайы температурада сақталып, жағымсыз иістері болмауы керек
Формалық пластина (алдынала қорғау қабаты жағылған) – бетіне жарықсезгіш қомпозиция – көшіру қабаты жағылған металдық, полиэфирлік немесе қағазды негіз.
Басылым формасы - бетінде бояуды қабылдайтын (басылым элементтері) және бояуды қабылдамайтын (ашық элементтер) жекеленген участоктар ретінде бейне пайда болатын пластина.
Басылым формасын даярлау әдістері және осы процесті орындауға арналған жабдықтар жаңартылуда, соңдықтан формалық пластиналар да уақыт өте өзгереді. Біраққандай көшіру қабаттары қолданғанына қарамастан, басылым формаларының қасиеттері мен сипаттары сол күйінде қалады.
Монометалдық формалық пластинаның классификациясы
Негіз материалы бойынша:
алюминдік
құрышты
қаңылтырлық.
Көшіру қабатының типі бойынша:
позитивті көшіру қабатымен
негативті көшіру қабатымен.
Негіз бетін даярлау әдісі бойынша:
анодталған электрохимиялық өңделген
анодталған мезаникалық өңделген
тегіс алюминий бетінде.
Негіз қалындығы бойынша:
0,15 мм
0,20-0,24 мм
0,30 мм.
Қызметі бойынша:
пробалық басылымның формаларын даярлау үшін
тиражды басылым формаларын даярлау үшін.
Монометалдық офсеттік формалық пластиналардың құрылымы
Біздің мемлекетте қазіргі уақытты кеңінен позитивті көшіру қабаты бар монометалдық офсеттік формалық пластиналар қолданылады. Оларды формалық пластиналар шығаратын барлық фирмалдар ұсынады.
Сурет-19. Басылым қалыбы
Монометалдық офсеттік пластинаны өндірудың шикізаты алюминий болып табылады. Оны өңдеудің бірінші кезеңі металл бетін әртүрлі шлактар мен кірлерден тазарту.
Алюминийдің бетін тазалағаннан кейін оны электрохимиялық өңдеуден өткізеді. Бұл этапта алюминий бетінің құрылымы пайда болады және ол басу кезінде ылғалдау ерітіндісінің үлкен мөлшерін ұстап қалуын және «бояу-су» балансын жеңіл алуын қамтамасыз етеді. Өңдеу нәтижесінде адсорбциялық аудан бірінші өңделмеген ауданнан 40-60есе үлкейеді.
1.5. Бақылау оттискісі туралы түсінік
Сурет-20. Бақылау оттискісі.
Бақылау оттискісі дегеніміз – қандай да болмасын өнімнің сапасы болып табылады. Бақылау оттискісімен біз басу бояуларының дәлме-дәл үйлесуін табақ өткізетін жүйе жұмысының дәлдігін, бояудың түсуін, қысым ылғалдың мөлшерін, басылым машинасының жұмысқа қаншалықты даяр екенін біле аламыз. Бақылау оттискілерін басу алдында бірқатар операцияларды орындау керек. Ең алдымен бояуды машинаның бояу аппаратына илеп алу және ылғал беруді ретке келтіру қажет. Бақылау оттискісін алу кезінде, бояулардың үйлесуінен басқа бекітілген эталон бойынша бояудың түсін бақылайды. Егер эталоннан ауытқу байқалса, онда бояудың қасиеттерін әртүрлі әдістермен түзетеді (басқа бояулар қосу, бояудың көп не аз беру, қысымды өсіру т.б.). Бояуды беру, ең алдымен, басылым қалыбымен қағаздың қасиеттеріне – оның тегістігіне және сіңіру қабілетіне байланысты. Бақылау оттискісін түзеткеннен кейін, қажет болса, машинада орналасқан басылым аппаратын түзейді және қалыпқа кіргізілген жөндеулердің дұрыстығын тексеру үшін бақылау оттискісін қайтадан алады. Бақылау оттискісі ең алғаш басып шыққан өнім болып табылады. Осы басылып шыққан өнімді тапсырыс берушінің түпнұсқасы мен салыстырамыз. Түпнұсқа – автордың жеке шығармасы, алғашқы туындысы түпнұсқа болады. Оттискі: дақ, бейне, сызық, үтір, меткалар иллюстрациялар болып табылады.
Түпнұсқа ең алғаш рет басу машинасында басылып шығады, өнімді тексергеннен кейін тек ақаусыз дұрыс болған жағдайда ғана басылым процесін баса аламыз. Бақылау оттискісінсіз өнім алу мүмкін емес. Тиражды басу алдында сондай-ақ машина жұмысының әділдігін тексеру орынды. Ол үшін 10-15 оттискіні алады да, оларды машинадан екі рет өткізіп, содан кейін сурет элементтерінің үйлесу дәлдігін талдайды. Бақылау оттискісін алып, машинаны жұмысының дәлдігі жағынан тексергеннен кейін тираж басуға кіріседі.
1.6. Дайын өнімге қойылатын талаптар
1) тираждың табақтарда ақаулар: шеттерінің жыртылулары, кедір-бұдырлар, бүктелген, бұрыштардағы саусақтар таңбалары, май дақтары және басқалар болмауы керек;
оттискілерде бояудың жойылу іздері болмау керек;
3) бейненің ашық участоктерде күңгірттенулер, ал оттискілердің сырт жағында былғаныш іздер болмауы керек;
4) тираждық оттискілер бекітілген табақтарға – эталондарға және бояудың түсетін өңіне болуы керек;
5) бүкіл тираж біркелкі 1 м2 массалы және біркелкі ақ немесе түсті қағазда басылуы керек;
6) түсті бояулармен басылған бейнелер оттискіде дәлме-дәл үйлесуі керек;
7) егер тиражды бірнеше машиналарда болатын болса, онда басу шарттары қысым, декельдің қалыңдығы және басқалар біркелкі болулары керек;
8) оттискілерде барлық бақылау таңбалары және басылым таңбалары болуы керек;
9) тираждың оттискілерін тексереді, сынайды, паспортпен жабдықтайды және берілген парядта көрсетілген сан бойынша тапсырады.
1.7. Басылымның технологиялық картасының сұлбасы
І ІІ ІІІ
Ылғалдағыш бояу аппараты қағаз беру
6324594471670006324604471669002613659422402000101345947097950010134604709794003728084344297000372808541573450037280853442969001280160554799400372808555479940041281353823970Беттің басылым аппаратына берілуі
00Беттің басылым аппаратына берілуі
42424353290570Беттің түзетілуі
00Беттің түзетілуі
510920926523950026612842652395005657842852420005109209136652000261365911379200056578413665200043853105052695Басылым аппаратынан таңбаның шығуы
00Басылым аппаратынан таңбаның шығуы
19850105052695Бояудың декельден басылым қағазына көшірілуі
00Бояудың декельден басылым қағазына көшірілуі
228605052695Бояудың басылым қалыбынан декельге көшірілуі
00Бояудың басылым қалыбынан декельге көшірілуі
19850103290570Бояудың басылым қалыбына жағылуы
00Бояудың басылым қалыбына жағылуы
38103290570Басылым қалыбына ылғалдың берілуі
00Басылым қалыбына ылғалдың берілуі
38101880870Ылғалдағыш ерітіндіні біліктерге беру
00Ылғалдағыш ерітіндіні біліктерге беру
41281351880870Өзі беретін столға қағаз табақтарының келуі
00Өзі беретін столға қағаз табақтарының келуі
20326351880870Бояудың жойылуы
00Бояудың жойылуы
2070735385445Бояудың біліктерге берілуі
00Бояудың біліктерге берілуі
4128135385445Қағаздың өзі беретін столдан бөлінуі немесе қағаз табақтарының ажырауы
00Қағаздың өзі беретін столдан бөлінуі немесе қағаз табақтарының ажырауы
аппарат системасы
-81915139065Ылғалдағыш ерітіндіні ылғалдаушы біліктерге беру
00Ылғалдағыш ерітіндіні ылғалдаушы біліктерге беру
Сұлба-3 Басылымның технологиялық картасының сұлбасы.
1.8. Еңбекті ғылыми түрде ұйымдастыру
Швед концерні полиграфиялық жабдықтар мен басылым машиналарын шығаруда әлемдік нарықта өзіндік орын алады. Офсеттік өндірісте SOLNA табақтық басылым машинасы автоматты түрде түрлі-түсті өнім алуға өте қолайлы.
Полиграфия өндірісінде өндірістік, сән жапсырма және жарнама-орау өнімдерін басудың алатын орны зор.
Баспа өнімдерінің жоғарғы сапасын және жоғарғы өнімділікті қамтамасыз ету қажеттігі қазіргі кезде офсеттік басылым машиналарының дәлдігі мен сенімділігіне жоғарғы талаптар қойып отыр. Таралымды басу кезіндегі бояу қабатының қалыңдығы бойынша 0,005 мм ең жоғарғы ауытқушылық немесе түсті бейнелерді бір-бірлеріне байланысты және парақтың жиегіне байланысты 0,02 мм ауытқушылық процесінің маңызды шарттары мен параметрлері болып табылады. Мұндай нәтижелерге тек офсеттік басылымның негізгі процестерін зерттегенде, олардың нәтижелерін баспа құрал-жабдықтарын өндіруге енгізгенде ғана қол жеткізуге болады. Басу процесі мен басу машиналарының күрделілігі оларды жасау мен шығаруға көптеген сала мамандарының қатысуларын талап етеді. Полиграфия өндірісі саласында жаңа машиналармен технологияларды жасау ісіне Ресей мен ТМД елдерінің жетекші ғалымдары мен мамандары тартылуда.
Бір жағынан басу машиналарына қатысы жоқ жобалар шеңберіндегі зерттеулердің нәтижелерін полиграфиялық машина жасауға бейімдендіруге де болады. Екінші жағынан, фирма-шығарушылар, ғылыми-зерттеу институттары мен мекемелері тараптарынан басу машиналары саласында жүргізіп жатқан зерттеулерінің пайдасы бар. Біріккен зерттеулер шеңберінде өнеркәсіп пен зерттеу орталықтарының ынтымақтастығы негізінде полиграфия өндірісінің одан әрі дамуы мен шығаратын өнімдерін жақсартуда бағытталған негізгі тақырыптар мен жобалар бойынша жұмыстар жүргізілуде.