Жоба PISA халы?аралы? зерттеу  аясында  «К?міртек ж?не оны? ?осылыстары»

ЖОБА ТАҚЫРЫБЫ: PISA халықаралық зерттеу  аясында  «Көміртек және оның қосылыстары» тақырыптарын қолдана отырып, оқушылардың ғылыми-жаратылыстану  функционалдық сауаттылығын  дамыту  Орынғандар:Куанбаева А.К Ш.Уалиханов ОМ МДШО ММ 2014 жыл Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі «Өрлеу» біліктілікті арттыру ұлттық орталығы акционерлік қоғамының филиалы Алматы облысы бойынша педагог қызметкерлерінің біліктілікті арттыру институты ӨзектілігіКөміртек элементі органикалық дүниенің негізі екендігі айқындалады. Көміртектің аллотропиялық түр өзгерістерінің физикалық қасиеттерін зерттей отырып, заттардың қасиеттері олардың құрылысына тәуелді екендігіне көз жеткізуге және көміртектің қосылыстарының қасиеттерімен толығымен танысуға болады. PISA типтік тапсырмалырын орындай отырып, оқушылар көміртектің тотықтырғыштық және тотықсыздандырғандыштық қасиеттеріне байланысты оның халық шаруашылығындағы, өндірістегі, тұрмыстағы,медецинадағы қолдану аясын айқындайды. PISA бағдарламасы бойынша  оқушының сабақ  барысында алған  білімдері мен  дағдыларын күнделікті өмірмен  байланыстырады. Жоба мақсаты:Көміртектің атом құрылысы, табиғатта таралуы,алынуы, физикалық және химиялық қасиеттері және оның қосылыстарының қасиеттері мен қолданылуы туралы жалпы білім беру. PISA тапсырмаларын кіріктіре отырып, оқушылардың алынған білімдерін күнделікті өмірлік мақсаттарда қолдану дағдыларын қалыптастыру. Жоба міндеттері:1.  PISA тапсырмаларын қолдана отырып, оқушылардың оқу барысында алған білімдері мен дағдыларын түрлі өмірлік жағдайларда қолдана білу үшін көміртек элементі және оның қосылыстары жайлы терең білім алу.2. Тақырыпқа логикалық тапсырмаларды кіріктіре отырып, сыни тұрғыдан ойлау қабілеттерін,ғылыми жаратылыстану сауаттылығын дамыту.3. Оқу материалын, логикалық тапсырмаларды шынайы өмірмен байланыстыра әрі қолдана білуге дағдыландыру. Күтілетін нәтиже1. Оқушылар өз бетінше жұмыс істеу арқылы,топта білім ала отырып, тақырыпты өздігінен меңгереді. Оқушылар серіктесімен идеяларын талқылайды. Əрбір топ сыныппен өз идеяларымен бөліседі.2. Логикалық тапсырмаларды орындай отырып, ойлау, қорытынды жасау қабілеттері және ғылыми сауаттылығы артады.3. PISA бағдарламасы бойынша  оқушының сабақ  барысында алған  білімдері мен  дағдыларын күнделікті тұрмыста кез-келген жағдайда қолдана алады. Кіріспе  Қазақстандағы білім беру реформаларының жалпы мақсаты білім беру жүйесін жаңа әлеуметтік-экономикалық ортаға бейімдеу болып табылады. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев Қазақстанды әлемдегі бәсекеге қабілетті 30 елдің қатарына енгізу туралы міндет қойған болатын. Білім беру жүйесін жетілдіру осы мақсатқа қол жеткізуде маңызды рөл атқарады. PISA халықаралық зерттеуі 15 жастағы оқушылардың оқу, математика және жаратылыстанудан білім жетістіктерін анықтауды мақсат етіп қояды. PISA зерттеуінің 2015 жылы өтетін кезегінде «жаратылыстану сауаттылығы» бағытына басым көңіл бөлінеді. Осыған орай біздің бірлесе жасаған жобамыз оқушыларымыздың функционалдық сауаттылығын дамытуға, халықаралық бақылауларда жақсы ұпай жинауына септігін тигізеді.   Сабақтың тақырыбы: Көміртек және оның қосылыстары.Негізгі бөлім Сабақтың барысы:1.Қызығушылығын ояту мақсатында БББ кестесімен “Миға шабуыл” жасаймыз.{5C22544A-7EE6-4342-B048-85BDC9FD1C3A}БілемінC-элементінің ПЖО, атом құрылысын және қосылыстарын.Табиғи ресурстар: газ, мұнай, таскөмір және ағаштың құрамына көміртек элементі кіретінін.Формулаларын:CO- көміртек (II) оксиді, CO-көміртек (IV) оксиді, HCO-көмір қышқылы Білгім келедіТабиғатта кездесуін, аллотропиялық түр өзгерістерін.Көміртек (II) оксиді, көміртек (IV) оксиді, көмірқышқылы және карбонаттар жайлы толық мәлімет алу.Осы қосылыстардың физ. және хим. қасиеттерін, қолданылуынБілдімКөміртектің: алмаз, графит, фулерен, карбин атты аллотропиялық түр өзгерістерін және олардың қасиеттерін, қолданылу аясын.CO- “ иіс газы”, онымен уланғанда адам қанының түсі ашық-қызыл болады.CO –жануды қолдамайды, сондықтан өрт сөндіруде қолданылады.Адам көп жиналған бөлменің ауасын жиі тазартып отыруы керек.Н2CO3 -әлсіз, екі негізді қышқыл.Тұздары екі қатар карбонаттар және гидрокарбонаттар түзеді.Маңыздылары: CaCO3-әктасNaCO-кальцийленген содаNaHCO- ас содасы Ізденіс тенденциясы:1.“Көміртегі- өміртегі” деген сөздің мағынасына үңілсек, ол- тірі организм құрамына: өсімдік пен жануарлар ұлпасына, көмірсу, ақуыз, май құрамына кіретін- оргоногенді элемент екенін ұғамыз. 2.CaCO3-әктас, мәрмәр, борMgCO3- магнизитCaCO3* MgCO3- доломит, яғни жер қыртысында түрлі минералдар болып жер қыртысында 0,9% көміртек кездеседі.(коллекциялар үлгісін көрсету) CH4-метан шалшық суларда CO2-ауаның құрамында(0,03%) {5C22544A-7EE6-4342-B048-85BDC9FD1C3A}АлмазГрафитФуллеренКарбинАлмаздың мол қоры Ресей,Якутия,Африкада кездеседі.Ең қатты зат ρ=3,5г/смТау жыныстарын бұрғылауға, тесуге арналған құрал жасайды.Сұр түсті, аздап жылтыры бар, қолға, қағазға оңай жұғатын жұмсақ зат.p=2,17-2,3г/смКарандаштың өзегін жасауда, электроттар, отқа төзімді ыдыстар жасауда пайдаланады.1985 жылы ашылды.Қатты кристалл зат.Американдық сәулетші Р.Б.Фуллердің сфера типтес жаңа замануи конструкциясына ұқсайтын болғандықтан атаған.Ең тұрақтысы -C 60 атомынан құралғаны.Графитке ұқсас сұр, ақшыл жолақтары болады, құрылымы сызықтық.(-C=C=C=C-)(-C≡C-C≡C-)Шынжыр іспетті.Алтын, күміс алқалар шынжыр іспеттес. Аттың зын тұсауы да шынжыр іспеттес. Көміртектің аллотропиялық түрлерінің кирсталл торлары 1000 градус3000 градус Атаулар (терминдер) кестесі{5C22544A-7EE6-4342-B048-85BDC9FD1C3A}АдсорбцияҚұрғақ айдауНанохимияКөмірдің және басқа заттардың өз бетінде- газдарды, буды, еріген зат бөліктерн сіңіруі.Өрт сөндіруде пайдаланатын газ сорғышты 1915 жылы Н.Н.Зелинский ойлап тапты.Ағаш, сүйек, таскөмірді ауа қатыстырмай қыздыру.Одан алынатын өнім- кокс.Нанохимия – химия саласындағы зерттеулер арқылы алынған өте ұсақ бөлшектер химиясы(1 нм=10 м) Фуллерен, графен – маңызды нано материалдарға жатады. “Ойлан, жұптас, бөліс”стратегиясын қолдана отырып 3 қатардың оқушыларына тасырма береміз{21E4AEA4-8DFA-4A89-87EB-49C32662AFE0}2С+О2=2СО2+402 кДж2С+О2=2СОС+2Cl2=CCl4C+2CuO=2Cu+CO2 ТотықсыздандырғышC+2H2=CH4 Тотықтырғыш {5C22544A-7EE6-4342-B048-85BDC9FD1C3A}СО – көміртек (II) оксиді көміртек монооксиді “Иіс газы”СО2 – көміртек (IV) оксиді көміртек монооксиді көмірқышқыл газы Иіссіз, түссіз, улы,жанғыш газ.Суда нашар ериді.m(ауа)=29Mr(СО)=28Иіссіз, түссіз,жануды қолдамайтын газ.Суда жақсы ериді.m(ауа)=29Mr(СО2)=44Металл алуда-тотықсыздандырғышFe2O3+3CO=2Fe+3CO2Өрт сөндіруде – “құрғақ мұз” 60 атм. Қысымда жылуды өте көп сіңіредіАуада 0,2% болуы өте қауіпті, қандағы гемоглобинмен берік байланыс түзіп оттектің келуін қиындатады.Ауада- 0,03 Ауада 10% болса, адам есінен танады.АталуыФиз. қасиетіҚолданылуыФизиологиялық әсері Көмір қышқылы және карбонаттар.{5C22544A-7EE6-4342-B048-85BDC9FD1C3A}Н2СО3 – көмір қыш. Н ОМолек. Және құрылым формул. Н О С = ОН2СО3 Н+НСО3НСО3 Н+СО3 ол әлсіз электролит . ά=0,17%Н2СО3+2NaOH конц. = Na2CO3+2H2OН2СО3+NaOH сұйылт.= NaНCO3+H2ONa2CO3 К2CO3 (NН4)2CO3 ----- ЕридіСаСО3 ВаCO3 PbCO3 ----- ЕрімейдіСаСО3 =CaO+CO2NaНCO3=NaНCO3+H2O+CO2Электронды оқулықтан зертханалық тәжірибе №2 көрсету Na2CO3+H2SO4=Na2SO4+H2O+CO2 (быжылдаған газ бөлінеді)ФормуласыДиссоц.Хим.қас.КарбонаттарыҚыздырғанда ыдырайдыКарбонат ионын анықтау 1.Көміртек элементі неге т.т.ш. және т.с.ш.да бола алады?Жауабы: Оның сыртқы деңгейінде 4 ē, оны беріп жіберіп- “+4”, қосып алып “-4” тотығу дәрежесін көрсетеді.2. Ұн,су,тұз және ашытқыны араластырып қамыр даярлаймыз.Бірнеше сағатқа қалдырып ашытуға қояды.Ашу барысында қамырда хим. процестер жүреді.Ашытқы(дара жасушалы саңырауқұлақ) ұнның құрамындағы крахмал мен қантты көмірқышқыл газбен спиртке айналдырады.ашыту процеснің нәтижесінде қамыр көтеріледі.Қамыр неліктентен көтеріледі?А) Қамырда пайда болған спирт газға айналадыВ) Қамырда дара жасушалы саңырауқұлақтар көбеедіС) Қамырда көмірқышқыл газы пайда боладыД)Ашу барысында қамырдағы су буға айналадыЕ) Қамырдағы спирт су буына айналады. Логикалық сұрақтар. Логикалық тапсырма №1Табиғатта мәрмәр тастар мен ізбес тастар қышқыл жаңбырдың әсерінен бұзылады.Осы құбылыс кезінде қандай процесс жүреді?А) CaCO3 = CaO + CO2В)CaCO3 + H2O + CO2= Ca(HCO3)2С) CaCO3 + H2SO4= CaSO4 +H2O + CO2D) Ca(HCO3)2 = CaCO3 +H2O + CO2E) Ca(OH)2 + CO2= CaCO3 + H2O Логикалық тапсырма №2Көмірқышқыл газына қаныққан жер асты сулары, әктастың арасынан өткенде оларды ерітіп, үңгірлер түзеді.Әкті жыныстардағы жерасты үңгірлеріне түскен су біртіндеп қайта әктастарды бөле береді,нәтижесінде карсты үңгірлерде әртүрлі пішінде бағана, ине, сүңгі түрінде төбеден- сталактидтер, ал еденнен – сталагмидтер түзіледі.Осындай үңгір Украина Республикасының Тернополь облысы Борщев қаласында бар. Ол үңгірлер қандай реакциялар нәтижесінде түзілген? Жауабы: CaCO3 + H2O + CO2= Ca(HCO3)2 Ca(HCO3)2 = CaCO3 +H2O + CO2 Кластер әдісімен карбонаттардың қолданылуын талдаймыз.КарбонаттарCaCO3 минералы әктас,бор,мрамор-құрылыста.Na2CO3 х 10Н2О- натрий декагидрокарбонатыNa2CO3-кальциленген сода- сабын,шыны,С.Ж.З алуда.NaНCO3-ас содасы-нан пісіруде,кондитер өнеркәсібінде.2% ерітіндісін асқазан қыжылдағанда ішеді Нанохимия туралы түсінік.Нанохимия – химия саласындағы зерттеулер арқылы алынған өте ұсақ бөлшектер химиясы(1 нм=10(-9 )м) Фуллерен, графен – маңызды наноматериалдарға жатады.Нанотехнология – ауыл шаруашылығында, тоқыма өнеркәсібінде, медицинада, компьютерлік техникада т.б. салада қолданылады.Нанохимия әрі қарай даму үстінде. Үй тапсырмасы §22§2327- сурет салу№9жаттығу. Пайдаланған әдебиет“Химик анықтамалығы” журналдары. Электронды оқулық- 9-сынып 9-сынып химия оқулығы “Мектеп баспасы” 2013 ж“Химия мектепте” журналдары. Назарларыңызға рахмет!