?аза?станны? к?лдері ашы? саба?
ҚАЗАҚСТАННЫҢ КӨЛДЕРІАшық сабақ
Сабақтың мақсаты:Білімділік мақсаты: Оқушыларға көлдер, олардың пайда болу ерекшеліктерімен, маңыздылығы жайлы білім беру, Қазақстанның ірі көлдерімен таныстыруДамытушылық мақсаты: Оқушылардың жеке бастарының танымдық қабілеттерін, географиялық сөз қорларын дамыту. Картамен жұмыс жүргізуде іскерлік дағдыларын, пәнге деген қызығушылықтарын дамыту.Тәрбиелік мақсаты: Оқушыларға адамгершілік, экологиялық тәрбие бере отырып, табиғатқа ұқыптылықпен қарап, аялай білуге тәрбиелеу.
Үй тапсырмасыАЛАПТАР БОЙЫНША ҚАЗАҚСТАННЫҢ ІРІ ӨЗЕНДЕРІНЕ СИПАТТАМАrrrr
1-тапсырмаБинго ойыны{8A107856-5554-42FB-B03E-39F5DBC370BA}Қазақстандағы ең ұзын өзенӨзеннің су қимасынан бір секунд ішінде ағып өтетін су мөлшеріЖазық жерлердегі өзендер қоректенеді Негізгі қорегі қар болатын өзендерді жаз Каспий теңізі алабына жататын өзендер Арал теңізі алабына жататын өзендер Балқаш-Алакөл алабының ең ірі өзенін жаз Қапшағай СЭС-і салынған өзен және жылыЕртісӨзеннің су шығыныҚар, жаңбыр суыменНұра, Жайық, Сағыз, Торғай, СарысуЖайық, ЖемСырдария, Арыс, Шу, Сарысу, ТорғайІле өзеніІле өзені, 1970 жылrr
2-тапсырма. «Мені анықта» ойыны
style.rotation
style.rotation
style.rotation
style.rotation
style.rotation
style.rotation
style.rotation
style.rotation
style.rotation
style.rotation
{284E427A-3D55-4303-BF80-6455036E1DE7}ЕРТІССЫРДАРИЯЖЕМІЛЕЖАЙЫҚ3-тапсырма. Семантикалық картаЖалпы ұзындығы 4248 кмҚазақстандағы ұзындығы 1700 кмОбь өзеніне қосыладыЕң ірі саласы-Бұқтырма өзеніҚазақстандағы салалары: Есіл, Тобыл, Үлбі т.б.Ертедегі аты-Сейхун1974 жылдан бері Арал теңізіне құймайдыҚазақстандағы ұзындығы – 1400 кмАрыс өзені құядыЛайлылығы жөнінен 1-орындаАқтөбе, Атырау облыстарымен ағып өтедіҰзындығы 712 кмТеңізге жетпей құмға сіңіп кетедіКаспий теңізі алабына жатадыСу жиналатын алабы 40 мың км2Жалпы ұзындығы-1439 кмҚазақстандағы ұзындығы -815 кмТекес, Күнгес өзендерінің жалғасыҚапшағай СЭС-іБалқаш –Алакөл алабына жатадыҚазақстандағы ұзындығы-1084 кмКаспий теңізіне құядыБасты салалары-Ор, Елек, ШағанБатыс Қазақстан, Атырау облыстары аумағымен өтедіКаспий теңізі алабына жатады
ҚАЗАҚСТАННЫҢ КӨЛДЕРІЖаңа сабақ
Жер бетіндегі суға толған табиғи ойыстарды көл деп атайды. Көлдің теңізден айырмашылығы оның мұхитпен тікелей байланысы жоқтығы. Көлдер жазықта да, тауда да кездеседі. Көлдердің ауданы мен тереңдігі әр түрлі болып келеді. Табиғатта ауданы шағын кішкентай көлдер де және үлкендігіне байланысты теңіз деп аталатын ірі көлдер де бар. Көлдер тереңдігі жағынан да әр түрлі. Евразиядағы Байкал көлі – дүние жүзіндегі ең терең көл. Оның ең терең жері 1620 метр.Қазақстанда 48 мың көл бар. Олардың ең ірілері: Каспий, Арал, Балхаш.Қазақстанда ауданы 100 км2-тан асатын 21 көл картаға түсірілген.
style.rotationppt_wppt_y
94 % (Көбі) кішкентай көлдер.Табиғат зоналарына біркелкі таралмаған.Көлдердің суы солтүстіктен оңтүстікке қарай тұщы көлден тұзды көлдерге ауысады.Қазақстан көлдері топ- топ болып шоғырланып орналасқан.Жасының әр түрлі болуындаҚазақстан көлдерінің ерекшелігі:
КөлАуданы, км²Каспий теңізі371000Балқаш16400Арал теңізі13900 (2015 ж)Солтүстік Арал теңізі3300Алакөл2200Зайсан1810Теңіз көлі1590Сілетітеңіз750Сасықкөл736
Қазақстан көлдері қазаншұңқырларының пайда болуына қарай:Тектоникалық көлдерРеликті (қалдық) көлдерҚар көлдеріСуффозиялық немесе борпылдақ жыныстардың шөгуінен пайда болған көлдерЕскі арна көлдеріБөгендер мен тоғандарМұздық көлдер (морена)rrrrr
Тектоникалық көлдерРеликті көлдерМұздық көлдерТөмен түскен ойыстар мен жарықтарда көл қазаншұңқырлары суға толып, көлдер пайда болады. Мұндай көлдер Қазақстанның оңтүстік - шығыс таулары мен Сарыарқада көбірек таралған. Жайсан, Марқакөл, Қарасор, Теңіз - Қорғалжың тобы, Көкшетау тобы (Бурабай, Зеренді, т. б.) осы топқа жатады.Ертеде пайда болған жазықтарға, оның ішінде Каспий маңы ойпатына тән. Сонымен қатар Тұран ойпатының Торғай қолатындағы, Балқаш - Алакөл ойысындағы кейбір көлдер қалдық көлдерге жатады. Қазақстанның басты қалдық көлдері - Каспий мен Арал теңіздері. Биік тауларда ежелгі мұз басқан аудандарда кездеседі. Оларға мореналық көлдер жатады. Іле Алатауындағы Үлкен Алматы өзенінің бастауы Үлкен Алматы көлі, Жетісу Алатауының солтүстік беткейіндегі Лепсі өзені бастау алатын Жасылкөл және т. б. мұздық көлдері жатады.
Жедел тест1.Ертеде пайда болған жазықтарға тән көл түрі қалай аталадыА) Мұздық көлдер В) тектоникалық көлдер С) реликті көлдер2. Мұздық көлдер типі қандай ауданда кездеседі?А) биік тауларда В) жазық жерлерде С) ойпаттарда3. Марқакөл, Бурабай көлдері қандай көл түріне жатады?А) Мұздық көлдер В) тектоникалық көлдер С) реликті көлдер4. Мұздық көлге жататын көлді көрсетА) Үлкен Алматы В) Каспий С) Арал5. Қалдық көлге жататын көлдерА) Бурабай В) Каспий, Арал С) Лепсі
Қар көлдеріСуффозиялық көлдерБиік тауларда қар сызығы маңында аяздық үгілу нәтижесінде пайда болған шұңғымаларда таралған. Қар ойыстарының пішіні көбінесе дөңгелек болып келеді, олар суға толғанда қар көлдері құралады. Мұндай көлдер өте көп, бірақ олардың көлемі шағын болады.Оларды дала табақшалары деп те атайды. Түбі тегіс ойыстар суға толып, шағын көлдерге айналады. Қазақстанның солтүстігінде, Батыс Сібір жазығында мұндай көлдер өте көп.
Ескі арна көлдеріБөгендер мен тоғандарҚазақстан өзендерінің ирелеңдеп ағу нәтижесінде негізгі арнадан бөлініп қалған көлдер. Өзен жайылмаларында орналасады.Қазақстан аумағында жер беті ағындарын реттеу мақсатында өзен арналарын бөгеу арқылы жасалады. Егер көлемі кіші ойыстарды бөгейтін болса, оларды тоған деп атайды. Бөгендер негізінде халықтың қажетін өтеу үшін жасалады. Орта бөгендер250 км² -ге дейінІрі бөген1000 км2-ге дейінАса ірі бөген1000 км2-тан үлкенКіші бөгендер50 км²- ге дейін
№БөгендерҚай өзенде салынғанОрналасқа жеріІске қосылған жылыАуданы1ӨскеменЕртіс Шығыс Қазақстан облысы1963372Қаратомар ТобылҚосатанй облысы196592км 3ШардараСырдария өзеніОңтүстік Қазақстан облысы19669004БұқтырмаЕртіс өзені Шығыс Қазақстан облысы1967ж5500 шаршы км5Қапшағай Іле өзеніАлматы облысы1970ж1847
«Алтын балыққа арналған аквариум»
style.rotation
Кім есте сақтады?
Жер шарындағы терең көлдер тау жасалу үрдістер кезінде пайда болған көлдерді техникалық көлдер деп атайдыМұндай көлдерге: Сібірдегі Байкал, Тянь-Шаньдағы Ыстық көл, Алтайдағы Зайсан жатады.Кейбір көлдер сөнген жанартаулардың кратерлерінде пайда болады. Оларды жанартаулық көлдер деп атайды..Мұндай көлдер Ява аралында, Куриль аралында, Камчатка түбегінде бар
КөлдерАғынсызАғындыКөлден өзен ағып шығадыКөлден өзен ағып шықпайдыОндай көлге тұз жинақталмайды, өзен суымен бірге ағып кетеді. Сондықтан ағынды көлдің суы тұщы болады.Су ағып шықпайтындықтан, оларда біртіндеп тұз жинала береді. Құрғақшылық аймақтарда көл суы төгелдей буланып кетеді де, түбінде тек тұз қалады
БекітуТұжырым дұрыс па? әдісіТұжырым дұрыс па?дұрысқатетексеру1Биік таулардағы көлдер –мұздық көлдер2Негізгі арнадан бөлініп қалған көлдер-тектоникалық көлдер деп аталады3Каспий, Арал көлдері қалдық көлдерге жатады4Жер бетіндегі суға толған табиғи ойыс өзен деп аталады5Қазақстанда 21 көл бар6Қазақстан көлдері қазаншұңқырларының пайда болуына қарай 7-ге бөлінеді7Үлкен Алматы көлі мұздық көлге жатпайды8Бөгендер ауданына қарай 4-ке бөлінеді9Жанартау кратерінде пайда болған көлдер жанартаулық көлдер деп аталады.10Көлден өзен ағып шығатын болса, ағынды көл деп аталады
«Қар кесегі» әдісі
31 ұпайдан жоғары - «5»21-30 ұпай аралығы – «4» 20 ұпайдан төмен - «3»Бағалау
style.rotationppt_wppt_y
style.rotationppt_wppt_y
style.rotationppt_wppt_y
Сабаққа толық түсіндім!Сабаққа түсіндім, бірақ әлі де қайталауым керек?!Сабаққа мүлдем түсінбедім! Кері байланыс
Үйге тапсырма. - § 30 оқу;- тақырып соңындағы сұрақтарға жауап беру;- Қазақстан көлдерін кескін картаға түсіру;- Қазақстанның көлдері туралы қызықты мәліметтер алып келу (мысалы, Қазақстанның көлдерінің атауы туралы қызықты аңыздар, суреттері т.б.)
Назарларыңызға рахмет!Благодарю за внимание!Thank you for your attention!
style.rotationppt_wppt_y
style.rotation