Открытый урок по тувинскому языку на тему фонетика (5 класс)

Шуй ортумак ниити билиг школазыКичээл – аян чорук «Сорунзалыг чурт»
(5-ки класска фонетикага киирилде кичээл).
Бай-Тайга кожууннуң Шуйортумак школазының дээдикатегорияның тыва дыл,
чогаал башкызы ХертекАйлаңмаа Очуровна тургускан.
2016 чылКичээл – аян чорук «Сорунзалыг чурт» (Фонетикага киирилде кичээл).
Тема: Фонетика дугайында билиг. Чугаа органнары болгаш чугаа үннери.
Сорулгазы: 1.Фонетика дугайында чаа билигни билиндирер; чугаа органнары болгаш чугаа үннери-биле таныжар; үн, ужүктү ылгап билиринге чаңчыктырар. 2.Словарь курлавырын байыдар, аас болгаш бижимел чугаазын сайзырадыр.3.Эптиг, демниг, найыралдыг, бот-боттарынга дузалажып, хундулежип чоруурунга кижизидер.
Дерилгези: 1.Мультимедийлиг проектор, компьютер, тѳлевилел-презентация, үлелге материалы, анимациялыг чуруктар.
Кичээлдиң планы:
I. Организастыг кезээ: 1. Мендилежилге.
2. Кичээлге белеткел.
II. Киирилде кезээ. 1. Үлегер домак-биле ажыл.
2. Схема-биле ажыл.
4. Шулук-биле ажылIII.Онаалга хыналдазы: 1.Чуруктар-биле ажыл.
IV.Чаа тема тайылбыры: «Фонетика чуртунче аян чорук»
IV.Онаалга бээри: Мергежилгени бээр, дурумнерни доктаадырV. Туңнел кезээ: 1. 2. Башкының түңнел сөзу.

Кичээлдиң чорудуу:I. Организастыг кезээ:
Б: Экии, уруглар! Бөгүн бис тыва дыл эртеминге эрткен кичээлдерге өөренип эрткенивис дылдың бир адыры лексиканы катаптавышаан, база бир онзагай торээн дылывыстын чажыдын ооренип коор бис. Аян чорук үезинде бис бот-боттарывыс эп-найыралдыг, демниг чорукка чаңчыгар бис. Ам бо кичээливисте аян чорук уезинде кым черле идекпейлиг, билиг талазы-биле шыырак эвес база тодарадыр бис, оолдар. Ынчангаш самбырада состер-биле ажылдаалынар деп үлегер домакка даянгаш, оюн-кичээливисти эгелээлиңер.
II.Киирилде кезээ:
I.1.Б: Бистиң клазывыста экранда бижиттинген состерни домак кылдыр кым тургузуптар эвес. (1өөреникчи улегер домакты тургаш, номчуур):Б: үлегер домактын утказын кым чугаалай кааптарыл? (Улегер домактын утказын шупту тайылбырлаар)
2.Схема-биле ажыл. Экранда бердинген схемада фон деп соске хамаарыштыр кандыг состер билир силер.
II. Ук хоорайларже чоруптарда чадаг чоруур бис бе азы машиналыг, тергелиг азы ужар-хемелиг чоруур бис бе? Бир эвес дараазында айтырыгларга эки харыылапсывысса, ужар-хемелиг чоруур бис. Экранда чурук-биле ажыл.
III.1). Башкынын тайылбыры: Дылдын ун системазын ооренир кезээн фонетика дээр. Чугаада сөс бүрүзү үннерден тургустунган болур. Оларны чугаа үннери дээр.
2). Б: Фонетика деп чурт 6 улуг хоорайлыг :1.«Ажык үннер хоорайы». 2. «Ажык эвес үннер хоорайы» 3.«Алфавит хоорайы» 4. «Орфография хоорайы 5. «Орфоэпия хоорайы» 6«Ун органнарынын» хоорайы
3). Чурук-биле ажыл. Чугаа органнарын слайдыда чуруктан тайылбырлап көргүзер Чугаа үннерин адаарынга чугаа органнары эргежок. Оларга кегжир-өөш, боостаа, үн связкалары (шыңганнары), алдыы, үстүү эриннер, чаак, думчук хамааржыр.
4).Физминутка «Кичээнгейлиг бол»: Ун органнарын адаарга шураар, оске чуулдер адаарга олурар.
IV.Быжыглаашкын: Мергежилге кылыр.
.Онаалга бээри: 1.Дурум доктаадыр. 2. Мергежилгени кылыр.
2. Башкының түңнел созу: теманы эки билип алган болза часкаар, билбээн болза бодунунбажын суйбаар. Эки кичээлге киришкеннерге демдектерни уругларнын боттарынга унеледир. Кичээл тонген. Чапсар.