Презентация по музыке Д?улеткерей,Т?ттімбет шы?армашылы?ы (5 класс)

Музыка пәні 5 сыныпПән мұғалімі:С.Н.Акдаулетова Үлкендерге сіз,Кішілерге біз.Әдеппен бас иіп,Сәлем бердік біз! «5» болсын алар бағаңыз, Білімнен бақыт табасыз.Өнер, білім көп оқып, Өсе берсін санаңыз. Дауыс ырғағы ДО РЕ МИ ФА СОЛЬ ЛЯ СИ ДО 1.ДО МИ СОЛЬ, 2.РЕ ФА ЛЯ, 3.МИ СОЛЬ СИ«Домбырасыз сән қайда?»әнін орындауҮш дыбыстылық -Күй дегеніміз не?1.Күй ойналу әдісіне қарай қандай түрлерге бөленедіКҮЙ? ?ТӨКПЕ ШЕРТПЕ -Күй дегеніміз не?1.Күй ойналу әдісіне қарай қандай түрлерге бөленедіКҮЙ? ?ТӨКПЕ ШЕРТПЕ 2.Сурет галереясыОсы суреттер арасынан Құрманғазы Сағырбайұлының суретін тауып,ол кісінің шығармашылығы жайында әңгімелеп бер. (Құрманғазы қандай күй шебері? Қай жерде туып өскен?Қанша күйі бізге мәлім?Шәкірті кім?)3.Әуенді тап... 4.Мұнда Құрманғазы Сағырбайұлының қай күйі суреттелген? -«Ақбаевтың шабармандары ұстап алып,енді жүрейін деп тұрғанда шешем Алқаның келе жатқанын көрдім.Әлпештеп өсірген анама қиянаттан басқа көрсетпегенім жоқ,қызметте ете алмадым ау деген ой есіме түсіп,көзімнен жас шығып кетті.Сонда қайран шешем жаныма келіп: «Мен ұл таптым ба десем,жаман,жасық неме екен ғой туғаным.Кімнің алдында көзіңнің жасын шығарып тұрсың !»-деп жағыма шапалақпен тартып-тартып жіберді.Сонда ғана мен әнтектік жасағанымды білдім.Анама күле қарап,хош айтыстым»деді. ҚАЙРАН ШЕШЕМ күйі 4.Мұнда Құрманғазы Сағырбайұлының қай күйі суреттелген? -«Ақбаевтың шабармандары ұстап алып,енді жүрейін деп тұрғанда шешем Алқаның келе жатқанын көрдім.Әлпештеп өсірген анама қиянаттан басқа көрсетпегенім жоқ,қызметте ете алмадым ау деген ой есіме түсіп,көзімнен жас шығып кетті.Сонда қайран шешем жаныма келіп: «Мен ұл таптым ба десем,жаман,жасық неме екен ғой туғаным.Кімнің алдында көзіңнің жасын шығарып тұрсың !»-деп жағыма шапалақпен тартып-тартып жіберді.Сонда ғана мен әнтектік жасағанымды білдім.Анама күле қарап,хош айтыстым»деді. ҚАЙРАН ШЕШЕМ күйі -Аңыз бойынша Құрманғазы осы қашып келе жатқан сапарында ен далада жалғыз өскен қызыл қайыңның бұтағын жамылып отырып қуғыншылардан аман қалыпты дейді. Кейін: «Менің елім де,жерім де,бұтам да,ағашым да пана екен.Анадай қойнын ашып,жапырағын жауып паналатқан ??????????? арнап едім» деген. ҚЫЗЫЛ ҚАЙЫҢ күйі -Аңыз бойынша Құрманғазы осы қашып келе жатқан сапарында ен далада жалғыз өскен қызыл қайыңның бұтағын жамылып отырып қуғыншылардан аман қалыпты дейді. Кейін: «Менің елім де,жерім де,бұтам да,ағашым да пана екен.Анадай қойнын ашып,жапырағын жауып паналатқан ??????????? арнап едім» деген. ҚЫЗЫЛ ҚАЙЫҢ күйі -Құрманғазы патша шабармандарынан қашып келе жатқанда кең жазық далаға кез болады.Айнала көк майса,самал жел ескен даласы Құрманғазыға еркіндіктің жырындай әсер етіп,домбырасын қолына алып күй шерте жөнеледі. САРЫАРҚА күйі еді -Құрманғазы патша шабармандарынан қашып келе жатқанда кең жазық далаға кез болады.Айнала көк майса,самал жел ескен даласы Құрманғазыға еркіндіктің жырындай әсер етіп,домбырасын қолына алып күй шерте жөнеледі. САРЫАРҚА күйі еді «Кім жылдам?»Шарты :”ф” әрпін сызып тастап, сөйлем шығару«фДфәфуфлфефтфкфефрфефйф,фТфәфтфтфіфмфбфефтф шфыфғфафрфмфафшфыфлфыфғфы «фСфафрфыфжфафйфлфафуф»фкфүфйфіф, «фӘфрфқфафшфафнф фдфофсф фбфіфрфгфефмфіфзф»әфнфі»
Дәулеткерей Шығайұлы 1820 жылдар шамасында қазіргі Орал облысының Орда ауданында ауқатты отбасында дүниеге келген. Әкесі Шығай да, Бөкей ордасының ханы Жәңгір де оны бала жасынан ел билеуге, төрелік салтанат құруға тәрбиелеген. Атақты музыка зерттеушісі, академик Ахмет Жұбановтың айтуына қарағанда, Дәулеткерейдің туған жиені, Кеңес өкіметінің тұсында өмір сүрген Науша Бөкейханов күйшінің елу шақты күйін тартады екен. Даңқты сазгер туралы, құнды деректер берген де сол кісі көрінеді. Дәулеткерей бала кезінде молдадан оқып, мұсылманша хат таныған. Ресейде білім алып, кейін генерал дәрежесіне дейін жеткен хан Жәңгір Ордада балалардың орысша білім алуына да жағдай туғызыпты. Дәулеткерей орысша үйреніп, оқи да, жаза да алатын болған. Кішкентайынан-ақ оқымысты бала атанған. Домбыраны тамаша орындаушы Мүсірәлі деген күйшіден шеберлікті үйренген. Оның алғашқы шығармаларының бірі "Ақжелең". Бұл күй Ақбала деген өнерлі де сұлу қызға арналған.Дәулеткерейдің "Қоңыр", "Желдірме", "Керілме", "Ысқырма", "Қосішек" дейтін күйлері тіршілік-тұрмыстағы әр алуан көріністерді бейнелейді.
style.rotation Қазанғапұлы Тәттімбет 1815 жылы Қарағанды облысының Егіндібұлақ ауданына қарасты Дастар тауының етегінде туған. Бұл жер қазіргі Абай атындағы совхоздың №4 Мыржық бөлімшесіне қарасты Қызылжал деп аталатын қыстау. Қызылжал қыстауын Мөшеке деп те атайды. Мөшеке Тәттімбеттің үлкен әкесі. Тәттімбет небары 45 жас ғұмыр кешіп, 1860 жылы дүние салды. Құдай берген дарынның арқасында Тәттімбет ауыл ішіндегі күйшілерден тәлім-тәрбие алып, өзі де өнер жүйрікке айналады. Жиын-тойлардың гүлі - әсем жігіт, қыз-қырқындардың ішінде күйшілік өнерін таныта бастайды. Бір домбырашы қызбен жарысқанда 39 күй орындаса да жеңілмеген қызды бір аяғын шешіп тастап, қырқыншы күйді башпайымен тартып сүріндірген екен дейді. Ол кездегі салт бойынша, қыз бала аяқ киімін шешіп, башпайларын көрсете алмай, жеңіледі. Осындай ойын-сауықтарда кездескен қыздардың өнеріне, сұлулығына қызығып, көңілі шалқыған Тәттімбет "Былқылдақ", "Сылқылдақ" деген тамаша күйлер шығарған. 40-тан астам күйлері бар:“Қосбасар” (бірнеше түрі),“Сары жайлау”,“Сары өзен”,“Теріс қақпай”, “Сылқылдақ”, “Былқылдақ”, “Бестөре”,“Азамат”,“Алшағыр”,“Азына”,“Көкей кесті”,“Боз торғай”, “Қорамжан”,“Боз айғыр”,“Ерке атан”,“Ноғай-қазақ”,“Кер киік”, “Қашқан қалмақ”,“Қара жорға”,“Балбырауын”,“Жетім қыз”,“Сал қоңыр”,“Көш жанаған”,“Сары қамыс”,“Шәйір қалды”.
style.rotation Тапсырмалар орындау.Күйді тыңдау «Сарыжайлау» Шығармашылық жұмыстар1 топ Күйді тыңдап,суреттеу.2 топ «Ақын орындығы»Тақырыпқа сай өлең шумақтарын құрастыру.«Күйшілік өнер», «Табиғат ғажайыбы», «Домбыра дастан»3 топ Есептеулер ♪+ ♪= ? ♪+ ♪+♪+ ♪= ? ●+●+●+●= ? х = 1и + 1и + 1и + 1и х = ? х = ( 1и + 1и + 1и + 1и ) : 2и х = ? САРЫЖАЙЛАУТәттімбет күйлеріндегі лирикалық сарындар, әуен толқындары қазақтың кең даласы мен оның сұлу табиғатын суреттейді. Композитор “Сарыжайлау” күйін Майдасары жайлауына қоныстанған кезінде, күз мезгілінде шығарған. Мұнда табиғаттың әсем суреті, жаз-сайрандағы рахатты шақтар бейнеленеді. Күйдің ішкі философиясы табиғатты суреттеу арқылы жаз думанын бастан кешкен адам өмірінің қайта оралмас бұралаң жолдарын табиғат мезгілімен салыстыруды мегзейді. Күй табиғаты сыршыл, қиялшыл, мөлдір лиризмге толы. Нәзік нюанстар мен әсем ырғақты иірімдер тыңдаушысын бірде желпіндіріп, енді бірде тәтті мұң толқынымен тербетеді. «Әрқашан дос біргеміз» әнін тыңдатып,хормен орындату Дәулеткерей қай облыста туған? ОРАЛАлғашқы күйін ата? АҚЖЕЛЕҢМахамбет пен Исатай көтерілісіне тілектес болып шығарған күйін ата? ЖІГЕРДәулеткерейдің күйлерін ата? Жігер,Құдаша,Ысқырма,Қосалқа,Қоңыр,Қосішек т/бТәттімбет қай облыста дүниеге келген? ҚарағандыТәттімбет төкпе ме шертпе күй шебері ма? Шертпе күйТәттімбеттің қандай күйлері бар?Сылқылдақ,Былқылдақ, Қосбасар 62 түрі,Сарыжайлау, Көкейкесті т/бПроблемалық сұрақ Күнделікті отбасында халық әнін, күйлерді тыңдауды қолға алуға, кім кедергі жасайды? Дәулеткерей қай облыста туған? ОРАЛАлғашқы күйін ата? АҚЖЕЛЕҢМахамбет пен Исатай көтерілісіне тілектес болып шығарған күйін ата? ЖІГЕРДәулеткерейдің күйлерін ата? Жігер,Құдаша,Ысқырма,Қосалқа,Қоңыр,Қосішек т/бТәттімбет қай облыста дүниеге келген? ҚарағандыТәттімбет төкпе ме шертпе күй шебері ма? Шертпе күйТәттімбеттің қандай күйлері бар?Сылқылдақ,Былқылдақ, Қосбасар 62 түрі,Сарыжайлау, Көкейкесті т/бПроблемалық сұрақ Күнделікті отбасында халық әнін, күйлерді тыңдауды қолға алуға, кім кедергі жасайды? Дәулеткерей қай облыста туған? ОРАЛАлғашқы күйін ата? АҚЖЕЛЕҢМахамбет пен Исатай көтерілісіне тілектес болып шығарған күйін ата? ЖІГЕРДәулеткерейдің күйлерін ата? Жігер,Құдаша,Ысқырма,Қосалқа,Қоңыр,Қосішек т/бТәттімбет қай облыста дүниеге келген? ҚарағандыТәттімбет төкпе ме шертпе күй шебері ма? Шертпе күйТәттімбеттің қандай күйлері бар?Сылқылдақ,Былқылдақ, Қосбасар 62 түрі,Сарыжайлау, Көкейкесті т/бПроблемалық сұрақ Күнделікті отбасында халық әнін, күйлерді тыңдауды қолға алуға, кім кедергі жасайды? Дәулеткерей қай облыста туған? ОРАЛАлғашқы күйін ата? АҚЖЕЛЕҢМахамбет пен Исатай көтерілісіне тілектес болып шығарған күйін ата? ЖІГЕРДәулеткерейдің күйлерін ата? Жігер,Құдаша,Ысқырма,Қосалқа,Қоңыр,Қосішек т/бТәттімбет қай облыста дүниеге келген? ҚарағандыТәттімбет төкпе ме шертпе күй шебері ма? Шертпе күйТәттімбеттің қандай күйлері бар?Сылқылдақ,Былқылдақ, Қосбасар 62 түрі,Сарыжайлау, Көкейкесті т/бПроблемалық сұрақ Күнделікті отбасында халық әнін, күйлерді тыңдауды қолға алуға, кім кедергі жасайды? Дәулеткерей қай облыста туған? ОРАЛАлғашқы күйін ата? АҚЖЕЛЕҢМахамбет пен Исатай көтерілісіне тілектес болып шығарған күйін ата? ЖІГЕРДәулеткерейдің күйлерін ата? Жігер,Құдаша,Ысқырма,Қосалқа,Қоңыр,Қосішек т/бТәттімбет қай облыста дүниеге келген? ҚарағандыТәттімбет төкпе ме шертпе күй шебері ма? Шертпе күйТәттімбеттің қандай күйлері бар?Сылқылдақ,Былқылдақ, Қосбасар 62 түрі,Сарыжайлау, Көкейкесті т/бПроблемалық сұрақ Күнделікті отбасында халық әнін, күйлерді тыңдауды қолға алуға, кім кедергі жасайды? Дәулеткерей қай облыста туған? ОРАЛАлғашқы күйін ата? АҚЖЕЛЕҢМахамбет пен Исатай көтерілісіне тілектес болып шығарған күйін ата? ЖІГЕРДәулеткерейдің күйлерін ата? Жігер,Құдаша,Ысқырма,Қосалқа,Қоңыр,Қосішек т/бТәттімбет қай облыста дүниеге келген? ҚарағандыТәттімбет төкпе ме шертпе күй шебері ма? Шертпе күйТәттімбеттің қандай күйлері бар?Сылқылдақ,Былқылдақ, Қосбасар 62 түрі,Сарыжайлау, Көкейкесті т/бПроблемалық сұрақ Күнделікті отбасында халық әнін, күйлерді тыңдауды қолға алуға, кім кедергі жасайды? Дәулеткерей қай облыста туған? ОРАЛАлғашқы күйін ата? АҚЖЕЛЕҢМахамбет пен Исатай көтерілісіне тілектес болып шығарған күйін ата? ЖІГЕРДәулеткерейдің күйлерін ата? Жігер,Құдаша,Ысқырма,Қосалқа,Қоңыр,Қосішек т/бТәттімбет қай облыста дүниеге келген? ҚарағандыТәттімбет төкпе ме шертпе күй шебері ма? Шертпе күйТәттімбеттің қандай күйлері бар?Сылқылдақ,Былқылдақ, Қосбасар 62 түрі,Сарыжайлау, Көкейкесті т/бПроблемалық сұрақ Күнделікті отбасында халық әнін, күйлерді тыңдауды қолға алуға, кім кедергі жасайды? Дәулеткерей қай облыста туған? ОРАЛАлғашқы күйін ата? АҚЖЕЛЕҢМахамбет пен Исатай көтерілісіне тілектес болып шығарған күйін ата? ЖІГЕРДәулеткерейдің күйлерін ата? Жігер,Құдаша,Ысқырма,Қосалқа,Қоңыр,Қосішек т/бТәттімбет қай облыста дүниеге келген? ҚарағандыТәттімбет төкпе ме шертпе күй шебері ма? Шертпе күйТәттімбеттің қандай күйлері бар?Сылқылдақ,Былқылдақ, Қосбасар 62 түрі,Сарыжайлау, Көкейкесті т/бПроблемалық сұрақ Күнделікті отбасында халық әнін, күйлерді тыңдауды қолға алуға, кім кедергі жасайды? Дәулеткерей қай облыста туған? ОРАЛАлғашқы күйін ата? АҚЖЕЛЕҢМахамбет пен Исатай көтерілісіне тілектес болып шығарған күйін ата? ЖІГЕРДәулеткерейдің күйлерін ата? Жігер,Құдаша,Ысқырма,Қосалқа,Қоңыр,Қосішек т/бТәттімбет қай облыста дүниеге келген? ҚарағандыТәттімбет төкпе ме шертпе күй шебері ма? Шертпе күйТәттімбеттің қандай күйлері бар?Сылқылдақ,Былқылдақ, Қосбасар 62 түрі,Сарыжайлау, Көкейкесті т/бПроблемалық сұрақ Күнделікті отбасында халық әнін, күйлерді тыңдауды қолға алуға, кім кедергі жасайды? БағалауТоптар бір-бірін бағалайдыӘр оқушы өзін бағалайды Үйге тапсырма!Дәулеткерей,Тәттімбет өмірі мен шығармашылығы жайында оқып мазмұндау.Салыстырмалы кесте жасау.«Әрқашан дос біргеміз» тақырыбында эссе жазу Назарларыңызға рахмет!!!