Салчак калбак-Х?рекович Тока. Литературлуг ринг


Контакты:тел., e-mail: : Choygana_khovalyg HYPERLINK "mailto:%20%3cscript%20language='JavaScript'%20type='text/javascript'%3e%20%3c!--%20var%20prefix%20=%20'mailto:';%20var%20suffix%20=%20'';%20var%20attribs%20=%20'';%20var%20path%20=%20'hr'%20+%20'ef'%20+%20'=';%20var%20addy8783%20=%20'lab.tuv.423'%20+%20'@';%20addy8783%20=%20addy8783%20+%20'mail'%20+%20'.'%20+%20'ru';%20document.write(%20'%3ca%20'%20+%20path%20+%20'\\''%20+%20prefix%20+%20addy8783%20+%20suffix%20+%20'\\''%20+%20attribs%20+%20'%3e'%20);%20document.write(%20addy8783%20);%20document.write(%20'%3c\\/a%3e'%20);%20//--%3e%20%3c/script%3e%3cscript%20language='JavaScript'%20type='text/javascript'%3e%20%3c!--%20document.write(%20'%3cspan%20style=\\'display:%20none;\\'%3e'%20);%20//--%3e%20%3c/script%3e%D0%AD%D1%82%D0%BE%D1%82%20e-mail%20%D0%B0%D0%B4%D1%80%D0%B5%D1%81%20%D0%B7%D0%B0%D1%89%D0%B8%D1%89%D0%B5%D0%BD%20%D0%BE%D1%82%20%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BC-%D0%B1%D0%BE%D1%82%D0%BE%D0%B2,%20%D0%B4%D0%BB%D1%8F%20%D0%B5%D0%B3%D0%BE%20%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%81%D0%BC%D0%BE%D1%82%D1%80%D0%B0%20%D1%83%20%D0%92%D0%B0%D1%81%20%D0%B4%D0%BE%D0%BB%D0%B6%D0%B5%D0%BD%20%D0%B1%D1%8B%D1%82%D1%8C%20%D0%B2%D0%BA%D0%BB%D1%8E%D1%87%D0%B5%D0%BD%20Javascript%20%3cscript%20language='JavaScript'%20type='text/javascript'%3e%20%3c!--%20document.write(%20'%3c/'%20);%20document.write(%20'span%3e'%20);%20//--%3e%20%3c/script%3e" @mail.ru тел: 89232685495
ФОРМА ЗАЯВКИ
Фамилия, имя, отчество(полностью) Сырат Сайлык Бугалдыровна
Должность, категорияУчитель родного языка и литературы, высшая категория
Место работыМБОУ Чыргаландинская СОШ
Кожуун, Тес-Хемский кожуун
Название темы урока, внеклассного мероприятия Литературный ринг по теме “Салчак Тока “Слово арата”
Класс5,6,7 кл
Почтовый адрес с указанием индекса668362 Тес-Хемский кожуун село Бельдир –Арыг ул. О.Калзанмай 3
Телефон служебный с указанием кодаТелефон мобильный89233856172
Электронный адрес (e-mail) s.syrat 
Класстан дашкаар ажыл
Темазы: Салчак Токаның “Араттың сөзү”
Кичээлдиң хевири: оюн “Литературлуг ринг”.
Сорулгазы: Өөреникчилерниң (5,6,7 класс) Салчак Токаның “Араттың сөзү” деп роман-трилогиязындан номчаан эгелеринге билиин катаптап системажытпышаан, билиин ханыладыр.
Дерилгези: компьютер, проектор, даалгаларлыг карточкалар, фоторобот чуруур А-4 саазын, карандаштар,
Киржикчилери: башкарыкчы, 4 команда, жюри.
Словарьлыг ажыл: ринг, раунд, детектив, фоторобот.
Башкарыкчы: Бөгүн бистиң маргылдаавысты литературлуг ринг дээр, чүге дизе боксерлар рингизинде ышкаш үш раундан тургустунган. Чүгле бо оюнда күш-шыдал талазы – биле эвес, а номчаан чогаалыңарга алган билииңерге даянып алгаш маргыжар бис. Ринг деп чүл? Раунд деп чүл? ( Ожеговтуң словары –биле ажылдаар)
- Бо оюнувус кайы чогаалчының чогаадыкчы ажыл чорудулгазы – биле холбаалыг деп бодаар силер? Чүге?
- Салчак Калбак-Хөрекович Тока. Ол декабрь 15 –те 115 харлап турар.
-Оюнувуска дөрт команда киржир. (Олар бот-боттары-биле таныжар. Капитаннар хол тутчур. Ужуражылганы шиидип бээр жюрини дөрже чалаар). Айтырыгга белеткенири –биле 30 секунда бээрге, коңга хаптар.Оюннуң байырлыг ажыдыышкынынга команда бүрүзү эртем-билиг дугайында үлегер домактардан чугаалап көрүңерем.
1 к. Сеткилдиң бичези херек,
Эртемниң улуу херек.
2 к. Ажылдан дескен түрегге дүжер,
Билигден дескен чазыгга дүжер.
3 к. Эртинени черден казар,
Эртемнерни номдан тывар.
4 к. Өттүнчек өөренир
Өжеш өөделевес.
БИРГИ РАУНД. “Чогаалдың адын билир сен бе?”
Бөлүктээн сөстерниң аайы-биле чогаалда эгениң адын тывыңар.
1 к. Хүл бузурадып, көс үрүп, чылыг суг, хараганнар кезип, Домбаш ирей (Ававыс чокта)
2к. Саарыглыг, хайнып –мөөрээр, чаштына бээр, каастап чыдар, хостуг, Каа-Хемге ужуражыр. (Мерген)
3 к. Үш аъттыг, тараа, Узун –Чоодур, чаактарынче, кымчы, сүрүп алгаш... (Шаагай)
4 к. Ванька Родин, хлеб, изир-демир, баня, 5-6 хире бажыңнар ( Чаа ужуражыышкыннар)
Ийиги онаалга
Деңнелгелерни таарыштыр салыңар.
Көк – кат кырынга хонгулаан күшкүлдер ышкаш Даш-Чалаң
Кызыл пөс дег апарган Уруглар
Тенек аарыг чүве дег Тас-Баштыг биле Албанчы
Кара арага ишкеш кезээде эзирик чоруур Даш –Чалаң ышкаш Домбаш
Мергенниң ужарларынга ышкаш, шалыргайнып турар Арны
Быжыг –тырың, хүнге каткан байдалындан честен шуткаан чүве ышкаш Суг
Үшкү онаалга
“Аянныг номчулга дээрге-ле чечен чогаалды диргизери – дир”.
Аянныг номчулга (капитаннар) Капитаннар боттарының өөренип алган үзүндүлерин чугаалаар.
ИЙИГИ РАУНД.
- Ийиги раундуну чарлап тур мен. Чечен чогаалдың бир хевири детектив жанрынга тураскаадыр бис. Кандыг –даа детектив тускай картотекалыг турар. Ынаар истеп турар хамаатыларның онзагай демдектерин бижээш суп алыр. Силер карточканы номчааш, маадырларның адын тывар силер.
1 к. Кудуруунда кидис кескиндилери чыпшыр шарып каан чүве дег хөлчок уяланчак. Ооң үнү дыңзыг болгаш чоон. Бодунда чаңгыс-даа ак дүк чок – бүгү боду хөмүр ышкаш кара. Бедик, чаагай...(Черликпен)
2 к. Ававыс чараш-даа эвес кижи чүве: сыны чолдак, ооргазы бүшкүк. Ооң кеткен хевин кижи хеп дээр аргажок. Томаанныг кежээ, кылбас ажылы –даа чок кижи. (Тас-Баштыг)
3 к. Бедик, тырың сынныг, чоон кара чаштыг, кирбии караңгы кашпал ышкаш сагындырар болза – даа, карактары чырык кыпкан шолбан ышкаш чидиг, өткүт.
4 к. Ооң арны кезээде ыжык чүве ышкаш чоруур, думчук орнунда кызыл эът дөңчүгеш.( Даш – Чалаң)
Ийиги онаалга. “Фоторобот” Ол-ла карточкаларда маадырларны чуруур. Фоторободун кылыр.
Үшкү онаалга. Оюн “Бирээзи артык”
1 к. Албанчы, Тас-Баштыг, Кангый, Даш –Чалаң, Домбаш.
2 к. Узун –Чоодур, Даш-Чалаң, Чолдак- Степан, Данила Потылицын, Идам -Сүрүң
3 к. Сүрүнмаа, Бежендей, Тывыкы, Албанчы, Шомуктай, Кангый.
4 к. Тарбаган, Чолдак-оол, Ведений Сидоров, Ванька Родин, Родион Елисеев, Данилка Рощин
ҮШКҮ РАУНД Салчак Тока болгаш ооң чогаалдарынга хамаарышкан ниити айтырыглар.
“Кым хөйнү тыварыл?” (Команда бүрүзү холун көдүргеш харыылаар)
Салчак Тока каш чылда төрүттүнгенил? (1901)
“Араттың сөзү” каш дылче очулдурттунганыл? (29)
Тас-Баштыгның шын ады кымыл? (Кол Кадынай)
Чолдак -Степанның фамилиязы.( Михайлов)
Чогаалчының төрүттүнген чери? ( Тожу Мөөн-Хөл)
Каш өшкүлүг турганыл? (үш)
Кыштың соогун Тывыкының өг-бүлези чүү деп уткуур турганыл? (айыыл)
Албанчының уруунуң ады? (Сүрүңмаа)
Тывыкы,угба, акылары кажан “дирлип” үнер турганнарыл? (чазын)
Дерзиг –Аксынга Тывыкының баштай таныжып алган эжи? (Ванька Родин)
Кым улустан ажыл дилеп алыр идегелин кажан-даа кагбайн чораан? (авазы)
Кым Тас-Баштыгның ажы-төлүн эгин баштарындан туткулааш, үндүр октагылаптар турганыл? (Даш –Чалаң)
“Күш чок кошкак болурга, кым –чүү-даа бастыр боор чүве-дир ийин” – деп, кым ынча дээнил? (Каңгый)
“Благодаря этому человеку я стал тем, кем есть сегодня” Бо сөстерни кымга хамаарыштыр чугаалааныл? ( Чолдак-Степан Степан Михайлов)
Салчак Токаның намдарын кым деп эртемден шинчилээнил? (Байыр-оол Сендажыевич Монгуш)
Башкының түннели: 
-Ынчангаш бис Салчак Токаның “Араттың сөзү” деп чогаалдан өөренген эгелеривисти катаптап, литературлуг рингини эрттирдивис. Идепкейлиг киришкениңер дээш улуу-биле четтирдим, уруглар. Бөгүн шылгарааннарны шаңнап, мактаалыңар. (Жюриге сөс)
Эр-хейлер!
Ажыглаан литература
Байыр-оол М. С. Салчак Токаның төөгүлүг намдары // «Шын». № 9-13 и 40-44 за 2005 г
Төрээн чогаал 5 класс
Төрээн чогаал 6 класс, Кызыл 2014
Төрээн чогаал 7 класс, Кызыл 2015
Шогжал З.О. “Бешки класстың “Төрээн чогаал” ному –биле ажылдаар башкыларга дузалал материал”Кызыл, 2013