Жары?ты? квантты? ?асиетін растайтын т?жірибелер. Жары?ты? корпускулалы?-тол?ынды? таби?атыны? бірт?тасты?ы.

11 сынып №44 сабаK ____________________
СабаKтыS таKырыбы: ЖарыKтыS кванттыK Kасиетін растайтын т‰жірибелер. ЖарыKтыS корпускулалыK-толKындыK табиCатыныS біртaтастыCы.
СабаKтыS маKсаты:
Білімділік маKсаты: ОKушы білімін, іскерлігін, даCды деSгейін баKылау, баCалау. ЖарыKтыS кванттыK Kасиетін растайтын т‰жірибелермен жарыKтыS корпускулалыK-толKындыK табиCатыныS біртaтастыCымен таныстырып солар туралы т_сінік Kалыптастыру.
ДамытушылыK маKсаты: ОKушылардыS білім деSгейін ж‰не білім мазмaныныS тaраKтылыCы мен оны игерудегі іскерлік пен даCдыны баKылау.
Т‰рбиелік маKсаты: Адамгершілікке, aKыптылыKKа, алCырлыKKа, отанс_йгіштікке, табиCатты аялауCа, сыйластыK пен ‰дептілікке баулу.
СабаKтыS т_рі:жаSа білімді Kалыптастыру, жалпылау
СабаKтыS ‰діс-т‰сілдері: €Sгіме, лекция, дискуссия, кітаппен жaмыс.
СабаKтыS к™рнекіліктері: плакаттар, суреттер,
СабаKтыS барысы:
І.ДК`йымдастыру кезеSі:
С‰лемдесу; ОKушыларды т_гендеу;ОKушылардыS назарын сабаKKа аудару.
ІІ. ДК. ^й тапсырмасын тексеру, Kайталау.
А)теориялыK білімдерін тексеру. €)практикалыK тапсырмаларын тексеру. Б)есептерін тексеру.
ІІІ.ДК Білімді жан-жаKты тексеру./ ІV. ДК. ЖаSа материалды KабылдауCа ‰зірлік, маKсат Kою.
Б_гінгі негізгі маKсатымыз оKулыK бойынша ЖарыKтыS кванттыK Kасиетін растайтын т‰жірибелермен жарыKтыS корпускулалыK-толKындыK табиCатыныS біртaтастыCымен танысамыз.
Рентгендік с‰улелену дегеніміз не?
Тежелуші рентген с‰улеленудіS KысKа толKынды шекарасы деген не?
КванттыK теория тaрCысынан жарыK Kысымын Kалай т_сіндіруге болады?
V. ДК.ЖаSа материалды меSгерту:
ГеометриялыK оптикада жарыK с‰улелерініS баCыты Cана зерттеледі. ЖарыKтыS таралу процесініS уаKытKа байланысты Kалай ™тетіні ж™ніндегі м‰селе геометриялыK оптика к™леміне кіреді. ЖарыKтыS Kасиеті ж‰не оныS затпен ™зара байланысы физикалыK (толкын) оптикада толыCыраK Kарастырылады. Біз бaл тарауды жарыK жылдамдыCын Kалай ™лшегені ж™ніндегі ‰Sгімеден бастаймыз.
JосKышты басьш KалсаK, жарK етіп б™лме іші жарыKKа толады. ЖарыKтыS KабырCаларCа жетуіне уаKыттыS м_лде керегі жоK сияKты. ЖарыK жылдамдыCын аныKтау _шін толып жатKан т‰жірбелер ж_ргізілген. Ол _шін жарыK сигналыныS алыс ара KашыKтыKтарCа (бірнеше километрге) таралу уаKыты д‰л саCатпен ™лшемек болCан. БіраK бaдан еш н‰тиже шыKпады.
ЖарыKтыS таралуына м_лде уаKыт кетпейді, жарыK Kандай ара KашыKтыKKа болсын лезде жетеді деп ойлайтын болды. Алайда олай емес, жарыKтыS жылдамдыCы шектеулі больш шыKты, аKырында ол жылдамдыK та ™лшенді.
КорпускулалыK-толKындыK дуализм
 
Bалымдар жарыKты б™лшектер аCыны деп т_сіндіруге м‰жб_р болды. Бaл НьютонныS корпускулалыK теориясына Kайта оралу сияKты болып к™рінуі м_мкін. Алайда жарыKтыS интерференциясы мен дифракциясы оныS толKындыK Kасиеті бар екенін толыK д‰лелдейтінін _мытпау керек. ЖарыKтыS ™зіндік дуализм (екіжаKтылык,) Kасиеті бар. ЖарыKтыS таралуы кезінде оныS толKындыK Kасиеттері, ал заттармен ‰серлескенде (с‰уле шыCаруда ж‰не жaтылуда) корпускулалыK Kасиеттері байKалады. ОсыныS б‰рі, ‰рине, таSдандырарлыK ж‰не ‰детгегіден ™згеше. ОныS Kалай болатынын к™рнекі т_рде к™з алдымызCа м_мкін емес. Алайда ол факт. Микрод_ниедегі процестерді толыK к™рнекі т_рде к™з алдымызCа елестету м_мкіндігі бізде жоK, ™йткені олар адамзаттыS миллиондаCан жылдар бойы баKылап, негізгі заSдары XIX CасырдыS аяCына Kарай тaжырымдалCан, макроскопиялыK Kaбылыстардан м_лде басKаша.
Бертін келе екі жаKтылыK Kасиет электроSдарда да, басKа элементар б™лшектерде де ашылды. Атап айтKанда, электронныS корпускулалыK Kасиеттерімен бірге толKындыK Kасиеттері де бар. ЭлектрондардыS дифракциясы мен интерференциясы байKалады.
МикрообъектілердіS мaндай даCдыCан тыс Kасиеттерін микроб™лшектер KозCалысыныS Kазіргі теориясы - кванттыK механиканыS ж‰рдемімен т_сіндіріледі. Мaнда Ньютон механикасын пайдалануCа болмай Kалады. БіраK кванттыK механиканы оKып-_йрену физиканыS мектептік курсынын к™лемінен шыCып кетеді.
Фотон - тыныштыK массасы мен электр зарядынан айырылCан элементар зарядынан айырылCан элементар б™лшек, біраK оныS энергиясы мен импульсі бар. Бaл зарядталCан б™лшектер арасындаCы ™зара ‰серлесуді ж_зеге асыратын электромагниттік ™рістіS кванты. Электромагниттік энергияны жеке _лестермен жaту ж‰не шыCару - электромагниттік ™рістіS корпускулалыK KасиеттерініS к™рініс беру болып табылады.
КорпускулалыK-толKындыK дуализм микроскопиялыK деSгейде к™рінетін материянын жалпы (ортаK) Kасиеті.

VІ. ДК. ОKытылып отырCан оKу материалын KабылдаудаCы оKушы т_сінігін тексеру.
§6.9 6.10 дайындыK сaраKтарын талдау.
Неліктен кванттыK теория бойынша жарыKтыS интенсивтігі ™те аз болCанда, флуктуация баKылануы тиіс?
ЖарыK табиCатына деген к™зKарас Kалай дамыды?
ЖарыKтыS толKындыK Kасиеті Kандай т‰жірибелерде айKын байKалады?
ЖарыKтыS кванттыK Kасиеттері Kандай Kaбылыстарда байKалады?
VІІ. ДК. ОKытылып отырCан оKу материалын бекіту немесе даCдыландыру жaмыстарын ж_ргізу.
Есептер шыCарту. 6.9.1-6.9.2.
VIІI.ДК. БаCалау. ^й тапсырмасын беру: §6.9, 6.10. Есептер шыCарту. 6.9.3-6.9.4.

15