Технологическая карта урока по культуре народов Республики Саха (Якутия) (6 класс)

Национальнай култуура5а аьа5ас урок технологическай каартата5 кылаас . Учуутал Иванов Дьулустаан Спиридонович. 16.02.2015с.
Тема Булт уопсай ойдобулун уорэтии ньымата
Үөрэтии сыала Бултааьын ойдобулун, сиэрин – туомун, үөрэнээччилэр норуот үгэстэрин өйдөөн бэйэлэрэ быһааралларыгар сөптөөх түгэннэри тэрийии; сааһылыыр, толкуйдуур, саңарар дьо5урдарын сайыннарыы; түмүгү онорорго кө5үлээһин.
Предмет сыала Уерэнээччини бэйэтин национальнай култууратыгар, уус-уран айымньытыгар уерэтии
Тус бэйэни иитэр сыал 1.Уерэтэр:сиргэ, дойдуга үчүгэй сыһыанна, оту-маһы убаастыырга үөрэтии;
2. Иитэр: олоххо, сиэргэ-туомна иитии;
3. Сайыннарар: о5о ырытар, толкуйдуур, бэйэ санаатын толлубакка сааьылаан этэр дьо5урун сайыннарыы.
Салайыныы Бэриллибит сорудахтарга сирдэтэн урут барбыты чиңэтии, чинчийии ньыматын туттан бэйэ5э саңа өйдөбүлү үөскэтии, саңаны арыйыы.
Билии Норуот үгэстэрин өйдөөн бэйэлэрэ быһааралларыгар сөптөөх түгэннэри тэрийии; сааһылыыр, толкуйдуур, саңарар дьо5урдарын сайыннарыы; түмүгү онорорго кө5үлээһин.
Бодоруһуу Сиргэ, дойдуга үчүгэй сыһыанна, оту-маһы убаастыырга үөрэтии
Уруок хаамыыта
Туьумэхтэр ньыма, көрүн. Учуутал үлэтэ Үөрэнээччи үлэтэ Хонтуруол
көрүнэ
Тугу
онороллоро Туохха үөрэнэллэрэ Сэьэргэьии: Киирии тыл, сыал – сорук туруорунуу
Тылынан үлэ Эҕэрдэлэһии.
Уруокка төһө бэлэмнэннигит?
Эпиграф: «Кырдьа5астан алгыһын, эдэртэн эйэтин ыл», «Кырдьа5аһы хааһахха хаалаан сылдьан сүбэлэт».
Бугун мин эЬиэхэ, сайа5ас саха о5олоругар ыалдьыттыы, кэпсэтэ-ипсэтэ, сэһэргэһэ кэллим. Сэһэммин-сэппэммин кэпсиир-ипсиир буоллахха, биһиги норуоппут тыһыынчанан сыллар усталарын тухары муспут муударастарынан, баайдарынан-дуолларынан элбэх үтүө үгэстэр буолаллар. Төрөөбүт норуоппут үтүө үгэстэртэрдээдин, оло5урбут сиэрдээх-майгылаах омук буоларын бэрт үгүс үөрэхтээх, айанньыт, атын омук дьоно тоһо5олоон бэлиэтииллэр.
Ыалдьыттары, учууталы кытта эҕэрдэлэһии Эйэҕэс, элэккэй буолуу
Кэтээн көрүү
истии
Ойдобулу уоскэтэр улэСорудах Биир болоххо олорон соруда5ы иһитиннэриини бэлэмнээһин.
Болох соруда5а: а) Булт үгэһин аа5ан баран кылгастык кэпсээң. («Обүгэлэрбит үгэстэрэ», 1998, 8-10 стр.). б) «Сааскы кэм» романтан быьа тардыыга Эрдэлиир Миитэрэй саһылы бултаан а5алар сиэрин-туомун аа5ын, инсценировкалаан көрдөрүң. («Сааскы кэм», 38-39 стр.).
(Боло5унэн үлэ кэмигэр чыычаах ырыата, хомус тыаһа, сахалыы намыын ырыа иһиллэр).
Ойдобүлү чопчулааһын.
Бөлө5үнэн үлэ түмүктэрин истии, боппуруостарга эппиэттээһин. Эппиэтин талан ылыы
Бөлө5үнэн бэрэбиэркэлээһин Сэһэргэһии
Бодоруһуу Эппиэттэр
КэпсээьинКэпсэтии Булт сиэрэ – туома, Баай Байанай – Хара тыа Иччитэ,Булчут тыа5а тахсар алгыьа, Бултуур сир, Бултааьын ньымалара. Истии Анааран керер Ыйытыылар
Аа5ыы ньыматаАа5ыы Байанай Алгыьа, Булчут Алгыьа, Эьэкээн Алгыьа
Аа5ыы
Толкуйдаан таһаарыы
Бол5ойон аа5ыы
Кордоруу ньымата: Керуу Бултааьын туьунан киинэ корууСөбүлэһии
-Ырытан керуу Атын киһи санаатын ылына үөрэнии
Оҕолор эппиэттэрэ
Бодоруһуу Ырытыы
ТумукДьиэҕэ үлэ. Санаа Бу уруокка
-туох сананы биллибит
- тугу сөбүлээтигит
-тугу сөбүлээбэтигит?
Саха норуотун үтүө үгэстэрин уус-уран айымньылары аа5ан, кырдьа5астартан сүбэлэтэн билиң-көрүң. Бултааьын туьунан кэпсээннэри булан аа5ын уонна кыракый алгыс тылы уорэтии талан ыла5ыт.Уонна киинэттэн тугу ойдообуккутун ойтон суруйуу а5ала5ыт. Боппуруостарга этинии
Дьиэ5э улэни сурунуу Бэйэ санаатын толору этинии. Сыаналааһын. Дьиэ5э улэни сурунуу
Маладьыастар о5олор! (Кохтоохтук кыттыбыт о5олорго сына туруортаатым). Сайа5ас саха о5олоро, өбүгэ5ит үтүө ыалдьытымсах үгэһинин эрэллээхтик толорбуккут иһин махталбын тиэрдэбин. Корсуоххэ диэри!
Туттуллубут литератууралар1.Федоров, Хабырыыс, Урукку сахалар сиэрдэрэ. – Дьокуускай: Саха ун – тын изд – вота, 2009. – 81 – 91 стр.
2.Обугэ сиэрэ – туома /А.С.Федоров. – Дьокуускай: Бичик, 2011. – 112 – 114 стр.
3.Обрядовая поэзия саха (якутов) /Сост. Н.А. Алексеев, П.Е. Ефремов, В.В. Илларионов. – Новосибирск: Наука, 2003. – 512с.; ил. + компакт – диск – (Памятники фольклора народов Сибири и Дальнего Востока;) 140 – 158 стр.