Мон?олдарды? ?аза?стан жерін жаулап алуы 7 сынып

Сабақтың тақырыбы: Сабақтың мақсаты: Білімділігі: Оқушыларға Қазақстанда Монғол империясының үстемдік етуі, империяның басқыншылық саясаты мен оның зардаптарының әсері жайында мағлұмат беру;Дамытушылық: Қазақ тарихындағы осы бір оқиға арқылы оқушыларды патриоттыққа, саяси сауаттылыққа тәрбиелеу;Тәрбиелік: Адамгершілікке, өз отанын, елін сүюге тәрбиелеу.  Монғол империясының қоғамдық құрылысы ұлы қолбасшы және жаулап алушы Жаулап алу соғыстары Шыңғыстың ұлдарыжәне ұлыстар Шапқынщылық зардабы Монгол тайпалары XII ғ. мал шаруашылығымен және аң аулаумен айналысты ; киіз үй тігілген көшпелі арбаларда өмір сүрді.       Хан Ұлыс хандары Бектер, әмірлер Орхондар (жоғарғы әскери басшылар Монгол әскері (ондықтар) монғол тайпалары 1 000 әскер 100 әскер түменбасы мыңбасы жүзбасы онбасы 10 000 адам 10 әскер Монғолияның аумағы мен халқы 3 әскери әкімшілікке бөлінді: ЖоңғарСол қанат КулОрталық қанат БарунгарОң қанат Хан болып сайланғаннан кейін Шыңғыс хан ешкім қарсы тұра алмайтын ең күшті монғол әскер жасағын құрдыМонгол армиясында найза, садақ, қорғанмен қаруланған ауыр атты әскер, жеңіл атты әскер және ауыр каваллерия болды. Басып алынған территория тайпалармен жасақтар толықтырылып отырылды. Жоңғар әскерінің негізгі ерекшелігі әрбір әскербасының өзінің ұтымды ұрыс стратегиясын қолдана білуінде, өте шиеленіскен шайқастардан жол тауып шыға білуінде, әскерді өте қатаң тәртіппен ұстауында болды. Шыңғыс хан қытайлықтармен соғыстан кейін олардан соғыс техникасы мен тактикасын қабылдап алады. Соғыстың алғашқы жылдары қытайдың берік, мықты қабырғаларын ала алмай қиналады.Соңынан қоршауға алу тактикасын ойластырады.Оның негізгі күші тас лақтырғыш, оқ лақтырғыш құралы бар үлкен, жылжымалы жасақ болды.Олар жабық арбаларда тасымалданды. Требушет Монғолдардың Қазақ жерін жаулап алуы 1207-1208 ж Жошы Енисей қырғыздарын, Сібір халықтарын басып алуы 1207-1209 ж Таңғұт, Турфан кінәздіктерін, ұйғырларды басып алуы 1211-1215 ж Қытай жерін бағындырылуы, соғыс техникасын қабылдауы 1217 ж Күшлікке қарсы Жебе ноянды аттандыруы 1218 ж Отырарға керуен аттануы “Отырар опаты” 1219 ж 150 мың әскерді Ертіс, Сырдарияға аттандырып, Отырарды қоршап алуы 1219-1220 ж Сыр бойындағы қалалардың толығымен монғолдарға бағынуы 1206 - 1209 жылға дейін Шыңғыс хан Солтүстік Азияда басқыншылық соғыстарын жүргізді. Ол бурят, якут, қыргыз, таңғут, ұйғурларды бағындырды Каракорум 1211 ж. өте тиянақты әзірліктен кейін Шыңғыс хан Қытайға қарсы соғыс бастайды. 1214 ж. Шыңғыс хан, жақсы қорғанған Пекинді ала алмайтынын түсініп, өзінің ордасына оралады. Бір жылдан соң 1215 ж., ұзақ та берік қоршауда ұстап Пекинді алады. 1218 жылы монголдар Кореяны өз иелігіне қосып алады. 1218 ж. монғол әскерінің шапқыншылығына Шығыс Түркістан, Жетісу ұшырайды. Осы жылы Шыңғыс-хан Хорезм мемлекетіне басып кіреді. 1220 .ақпанында жарты жыл қорғаныстан кейін Отырар және Бұхар қалалары құлайды. 1220 ж. наурызында монголдар Самарқандты алады. Бұдан соң Шыңғыс-ханның басқыншылық соғыстары Афганистан территориясы мен Үндістанның солтүстік-батыс бөлігіне көшеді. 1221 ж. монголдар Азербайжанға басып кіреді, одан Грузияны алады. Шемаха қаласын алып, олар Қрымға дейін барады, Судак қаласына кіреді. Орыс және половец отрядтары менмонғол әскері шайқасы 1223 ж. на Калка өзені жағасында болды. Шайқасты монголдар жеңді. Енді олар Волгадан Бұлғар княздігіне бет бұрды. Біра қәзірленіп отырған бұлғарлар, алдарынан торуыл құрып, оларға қатты соққы береді. Бұл жеңілістен соң монғолдар Орта Азияға қайта оралады. 1225 ж. күзінде Шыңғыс хан еліне оралады және өмірінің соңғы жарты жылын таңғұттарға қарсы жорыққа жұмсайды. Таңғұттар жеңіледі: көбі шайқаста мерт болады. Таңғұт қалалары тоналып өртеледі. Бұл шайқас Шыңғыс ханның соңғы шайқасы болды, 1227 ж.тамызында ол қайтыс болады. Шыңғыс хан жаулап алған жерлерін өзінің төрт баласына бөліп берді. Қазақстан жері оның үш баласының қол астына қарады. Үлкен ұлы Жошыға Иртыштан батысқа дейінгі жер, Әмударияның төменгі ағысы, яғни Хорезм жері және Сырдарияның төменгі ағысы тиді. Екінші ұлы Шағатайға, Қашғар, Мауереннахр жері тиді, яғни Әмудария мен Сырдария аралығындағы территория. Үшінші баласы Үгедейге Батыс Монғолия мен Тарбагатай жерін берді. Кіші ұлі Төлеге монғол жері қарады.XIII ғ. соңында мықты держава құлдырай бастады. Жаулап алудың зардаптары: Егін шаруашылығының жүйесі бұзылды;Халықтардың этникалық құрамы мүлде бұзылды; Қазақ халқы қалыптасуының аяқталуы 200 жылға кешеуілдеді;Мәдениеттің дамуына кедергі болды; Жетісу аймағында шапқыншылыққа дейін 200-ден астам елді-мекендер болса, одан кейінгі ХІІІ-ХІV ғасырларда 20-жуық елді-мекендер қалған;Баласағұн қаласының орны мүлдем жоғалып кеткен; Постермен жұмыс Алты қалпақ Сәттілік қадамы Кім? Қайда? Қашан? қадамы Эссе қадамы Бағалау Үйге тапсырма