Шо?ан Уалиханов

Дайындаған: Қабажаева Айгерим Қазымқызы Фурманов жалпы білім беретін орта мектебі 2013-2014 оқу жылы Қазақ халқының ұлы ғалымы Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов Кіндік қаны тамған Құсмұрын бекінісінің ескі жұрты қазіргі Қостанай облысы, Семиозер ауданында 1835 жылы дүниеге келген.Шоқан туған жылы Аманқарағай бекінісі осында ауысуына орай, жаңа бекініс Құсмұрын деп аталып кеткен. Шоқанның азан шақырып қойған аты Мұхамедқанапия Шоқанның әкесі , майор дәрежесіндегі Шыңғыс Уәлиханов Сол кездегі Құсмұрын бекінісінде аға сұлтаны болған. Шыңғыс Уәлиханов 1811-1895 жылдар аралығында өмір сүредіШыңғыс Уәлиханов Орыс ғалымының өкілдерімен байланыста болады. Шоқан Уәлиханов орыс ғалымдармен әкесі арқылы танысады. Шоқан орта жүз ханы Абылайдың шөбересі. Біз Абылайды ханды ақылын, айбарын халқының азатығы жолында жұмсаған ұлы күрескер және сандаған шайқастарда батырлығымен талайды таң қалдырған ержүрек жауынгер ретінде жақсы білеміз. Абылайдың ұлы Уәлидің кіші әйелі, Шыңғыстың шешесі, Шоқанның әжесі - Айғаным . Айғаным немересі Шоқанды 5-6 жасынан бастап ертегі, қиссаларды тыңдатты, сұлулыққа қастерлеуге, табиғатты сүюге, оқуға ынтасын арттыруға көңіл бөлді. Аға сұлтан Шыңғыс Уәлиханов қазақтың игі жақсыларымен бірге Кадет корпусы Сібір кадет корпусы. Шамамен 1860 жылдардың ортасында түсірілген. Тарихшы Барлаушы Полиглот Этногрф ғалым 1835 жылы Қостанай облысы Құсмұрын бекінісінде дүниеге келген. 1847-1853 жылдары Омбыда кадет корпусында оқыды 1853 жылы 8 қарашада корнет шенімен Сібір шептік казак әскеринде қызымет атқарды 1855 жылы Гасфортпен бірге жетісуға Бірінші рет келді. Семейде Достоевскиймен жолығады 1856 жылы Жетісуға, Ыстықкөлге, Құлжаға сапар шегеді. 1857 жылы Императорлық Орыс географиялық қоғамының толық мүшесі болып сайланды 1858 жылы 28- маусымда Семейден Қашқарға беттеген керуен құрамына Әлімбай саудагер деген құпия атпен қосылады 1859 жылы 12 сәуірде Алматы бекінісіне қайтып оралып, Қашқар сапарының толық есебін жазады. 1860 жылы Ақпанның соңы мен 1961 жылдың мамыр айының соңына дейін Петерборда тұрады. Олжас Сүлейменов Шоқан жан-жақты қабілетті адам болатын. Шоқанның тағдыры мұхитың дәмін білуге болатын тамшыдай еді. Мұхтар Әуезов Шоқанның табиғи дарындылығы мен зеректігі халықтың өмірін толық зерттеген. Әлкей Марғұлан. Шоқан Шыңғысұлы шығыстау көгінен құйрықты жұлдыздай ағып өтті.Семенов Тянь-Шань Орыс шығыстанушылары оны бірауыздан ерекше құбылыс деп мойындайды. Ф. Достоевский Шоқанның мезгілсіз дүние салуы бізді бұл үміттен айырып отыр Г.Н. Потанин