Алюминий ?ндірісі. Алюминий ?осылыстары

Алюминий қасиеттері, қосылыстары. Алюминий өндірісіДайындаған: Төлентай НаслизатТексерген: Тұрланова Әсел Корунд –өте қатты алюминий оксидінің кристалдық формасы. Лағылдың(рубин) түсті болуы корундта таралған Сr 3+ болуынан, ал жақұт (сапфир) Со 2+, Fe2+ , Ti 4+ ; аметистің күлгін түсі Mn 2+ иондары болуымен түсіндіріледі.Корунд кендері КСРО-да Семізбұғыда (Павлодардың оңтүстік-батысында 320 км жерде), Қыштым ауданында (Шығыс Урал), Ильмень тауларында (Миасс қаласы) бар.Шет елдердегі кені Үндістанда, Жоғарғы Бирмада, Сиамда, Грециядағы Наксос аралында, Оңтүстік Африкадағы Трансваальде бар.[2] Алғаш рет дат ғалымы Х.К.Эрстед 1825 жылы таза алюминий алды.1854 жылы француз химигі А.С.Сентклер Дэвиль оны өндірісте өндіру тәсілін ашты. Алюминий тарихы Неміс ғалымы Ф.Велер (1827 жылы) алюминийді алюминий хлоридін қыздыру арқылы және калий мен натрий тамызу арқылы алды. Қазақстанда революцияға дейін алюминий рудалары өндірілмеген. Тек Совет өкіметі тұсында ғана Павлодарда алюминий өндірісінің үлкен ошағы салынды, оның шикізат қоры Аманкелді (Арқалық) және Краснооктябрь кен орнынан әкелінді. Руда іздеу және оны барлау жұмыстарының дұрыс жолға қойылуы және геологтардың (Е.Д.Шлыгин, Г.Е.Быков, И.С.Быкова, П.Л.Безруков) жемісті еңбектерінің нәтижесінде Аманкелді, Шығыс және Батыс Торғай, Мұғалжар секілді бокситті аудандар ашылды. Павлодар қаласындағы алюминий зауыты Сен білесің бе ? XIX ғасырда алюминий өте жоғары бағаланып, оның бір фунты алтын есебімен 40 сом болатын, алюминий алу өте қымбатқа түскен, онан жүзік, сақина және басқадай заттар жасалып сыйлықтар орнына жүрген. Ересек адамда 140 мг-ға дейін, ал алманың құрамында 150 мг-ға дейін алюминий болады. ІІІ Наполеонның бұйрығы бойынша ас үй жабдықтары алюминийден жасалған екен.Ондай ыдыстарды тек құрметті қонақтарға және императорлар қолданған. Алюминийдің табиғатта таралуы
Сен білесің бе ? Адамға тәулігіне 2,45 алюминий қажет. 1860 жылдары әрбір Париж сәнқойы тым болмаса 1 алюминий ден жасалған бұйымы болуы керек болған.Бұл жылдары алюминий алтын мен күмістен де жоғары бағаланған. Алюминийден ең алғаш рет сылдырауық (бала ойыншығы) XIX ғасырдың 50 жылдары Наполеон ІІІ-ге жасаған. Ресейде алюминийдің нақты күні болып 1932 жылдың 14 мамаыры саналады.Өйткені дәл осы уақытта Ленинград зауытынан алюминийді өндіріп шығарған.Осы кездерден бастап КСРО –да алюминий зауыттары салына бастады. Сен білесің бе ?Ежелгі тарихшы Плиний Үлкен 2 мың жыл бұрын болған оқиғаны баяндайды. Бірде Тиберияның императорына бір бейтаныс жігіт келеді. Жігіт сыйлыққа күмістей жылтыраған бірақ одан әлдеқайда жеңіл бір кесе сыйлайды және оны жер астынан шыққан металлдан жасағанын айтады. Бұған император өте қатты таң қалады, алайда оны көрсетпей,ренжіген сыңай танытады.Ойлап тапқан жігіттің басын кестіртіп, кесені сындырып, жойып жібереді. Олай жасаған себебі,император қорындағы алтын мен күмістің құны кетіп,халық “қауіпті ” металлмен айналысады деп қауіптенген. Алюминий актив металл болғандықтан тек қосылыстар түрінде кездеседі. Алюминийдің маңызды қосылыстарына — алюмосиликаттар, боксит, корунд, криолит жатады.Алюмосиликаттар жер қыртысының негізгі құрамды бөлігі. Алюмосиликаттардың құрамына сілтілік, сілтілік-жер металдар, алюминий, кремний, оттек т. б. элементтер кіреді. Алюмосиликаттардың бұзылуынан табиғатта ақ саз Al203·2Si02·2H20 түзіледі.Алюминийдің маңызды кендеріне нефелин Na20·Al203·2Si02 , боксит А1203·пН20, корунд А1203 т. б. жатады. Нефелин Кола түбегінде, Краснояр өлкесінде, боксит Оралда, Сібірде, Ленинград облысында, Қазақстанда кең тараған. Алюминийді негізінен боксит кенінен өндіреді.Сен білесің бе ?Алюминий табиғатта ең көп тараған металл, жер қыртысы массасының 7,5%-і алюминийдің үлесіне тиеді. Назарларыңызға рахмет!Ш.Уәлиханов атындағы орта мектеп