Презентация по коми языку на тему Коми поэты про войну
НАЙӦ ГИЖИСНЫ ВӦЙНА ЙЫЛЫСЬ. Уджлӧн мог Тӧдмӧдны коми гижысьяскӧд, кодъяс вӧліны Ыджыд Тыш вылын, кодъяс дорйисны Чужан му вӧрӧгысь, вайисны миянлы Победа. Сідз жӧ ми и мукӧд челядь век долженӧсь тӧдны миян землякъяс йылысь, кодъяс водзын ми век копыртам юр, мый олам да гажӧдчам. Тайӧ уджыс сиӧма 70 во Вермӧм лунлы , 70 во прӧйдитіс , кор миян прапӧльяс вермисны вӧрӧгӧс, пуктісны ассьыныс ловъяссӧ.Тайӧ Вермӧм лунысКокниа эз шед.Тайӧ гажлун-Кӧть и юрси пужъя мед.Тайӧ радлун-Синва весьшӧрӧ оз пет-Вермӧм лунӧй!Вермӧм лунӧй!Вермӧм лунӧй! Коми литератураын эмӧсь гижысьяс, кодъяс зэв пыдіа педкӧдлӧны армия, партизанскӧй движеньӧ, вӧйналысь медся трагическӧй лунъяссӧ, часъяссӧ, торъя сраженьӧяс, салдатъяслысь героизмсӧ. Сідз жӧ гижысьяс петкӧдлӧны салдатскӧй ёртасьӧм, сьӧкыдлунъяс, дезертирство.Гижысь-фронтовикъяс- тайӧ йӧз, кодъяс прӧйдитісны вӧйнасӧ медводза лунсянь, аддзывлісны ас синъясӧн, кыдзи шедіс Победа, дорйисны миянӧс вӧрӧгысь да матыстісны Вермӧм лун и гижисны став вӧвлӧмторъяссӧ асланыс гижӧдъясын. Кор заводитчис Айму вӧсна тыш Елькинлы тырис 29 арӧс. Медводзаяс лыдын коми поэт да журналист муніс фронт вылӧ дорйыны Чужан му. Кывбуръяссӧ гижис война вылын да ыстывліс письмӧяснас рӧдвужыслы. 1942 вося рака тӧлысьӧ 21-ӧд лунӧ Елькин пӧгибнитӧ Волховскӧй фронт вылын. Дзебӧм Василий Елькин Ленинград увтын, Шала грезд дорын, братскӧй мӧгилаын. Ӧні карын поэтлӧн олӧны рӧдвуж, кодъяс видзӧны сылысь паметь. Тайӧ гармонь, фуражка и дерт жӧ письмӧяс . Василий Иванович Елькин (Иван Вась, Домна Вась) чужис 1912 вося июль 15-ӧд лунӧ, гӧль крестьянскӧй семьяын, Кируль грездын ,Сыктывкар улын. Ичӧтсянь сійӧ тӧдіс, мый сэтшӧм сьӧкыд удж. Зэв водз колис батьтӧг, и ковмис шыбитны велӧдчӧм да заводитны уджавны. Кувсис гижысь 1982 вося кӧч тӧлысь 14-ӧд лунӧ. Иван Васильевич Коданев чужис 1916 вося вӧльгым 10-ӧд лунӧ Слӧбӧда сиктын , ӧнія Эжва район , крестьянин семьяын. Водз кутіс уджавны – отсасис бать-мамыслы, уджаліс сплав вылын , вӧчис туйяс. Великӧй Отечественнӧй вӧйна дырйи дорйис Волховскӧй фронт Украинаын. Эмӧсь боевӧй наградаяс « За проявленную храбрость», « За героизм» и кызьысь унджык благодарность командиръяссянь. Серафим Попов Серафим Попов чужис 1913 вося тцвшцр тӧлысь 8-ӧд лунӧ крестьянин семьяын Вӧлӧгда губерняысь Усть-Сысольск уездса Зьӧвсьӧртын (ӧні — Емдін районса Зӧвсьӧрт сикт). Гражданскцй война бцрын зонка велцдчис школаын. Уна сьцкыдлун веськалiс сылцн челядьдырся кад вылц: сьцкыд удж и тшыгъялцм. Сизим вося школа помалцм бцрын С. Попов велцдчис Емдінса мцд тшупӧда школаын. Бцрас уджалiс вцр пцрцдчанiнын, Эжва кузя кылӧдіс пуръяс Архангельскӧдз. Серафим Попов — Айму вӧсна Ыджыд тыш вылӧ ветлысь. Нималана гижысь куліс 2003 вося моз тӧлысь 11-ӧд лунӧ Сыктывкарын..С.Попов вцлi Айму вӧсна Ыджыд тыш вылын, и тайц визьыс пырц сылцн творчествоц дыр кад кежлц. Сiйӧ висьталц и солдатлцн быдлунъя олцм йылысь, и кыдз найц цти ыджыд вынцн тышкасьцны вӧрӧгкцд, и кыдзи усьцны том зонкаяс, а юрас налцн сцмын рцдина, ас сикт да мамлцн чужцм. Война колис ыджыд дой гижысьлцн сьцлцмас. 1953 воын йӧзӧдіс «Сталинградскцй баллада», кодi вӧлі сицма дас квайт гвардеечлы, кодъяс сетiсны ассьныс вынсӧ Рцдина дорйигӧн. Гижысь петкцдiс выль героическцй баллада прцст салдатъяс йылысь. Балладаяс босьтцны ыджыд юкцн гижысьлцн творчествоын. На лыдц тшцтш пырцны «Баллада о партийном билете», «Куслытцм би йылысь баллада» (1975), «Квайт сус пу йылысь баллада» (1973) да мукцд..1960-цд воясц Серафим Попов гижис историко-патриотическцй поэмаясысь цикл, кцнi восьтцма куим том мортлцн образ: Костя Никифоровлцн, Вася Шахтаровлцн да Дима Бушуевлцн. Тайц характеръясыс аддзисны аслас олцмсц «Щугцрса зон» (1966), «Варыш Вась» (1966), «Ме вцлi ракетчикцн мама» (1967) поэмаясын. Вавилин Иван Михайлович (21.11.1911- 4.10.1975) чужис Вологда губерниялцн Усть-Сысольск уездса Бояркерцс сиктын (цнi Коми Республикаса Кцрткерцс район). Велцдчис начальнцй школаын, уджалic бать овмцсас да Чцддiн вцр поселокын. ВУЗ-ц пыран курсъяс помалцм бцрын служитic армияын. Войнацдз уджалic газетъясын журналистцн. Великцй Отечественнцй война воясц гвардияса старшцй сержант И.Вавилин вцлi «Катюша» орудиелцн наводчикцн да командирцс вежысьцн. Мездic фашистъясысь вит суйцрса государство, сетicны «За отвагу», «За боевые заслуги», «За взятие Вены» медальяс. 1942-цд да 1944-цд воясц петicны медводдза небцгъяс «Ни цти шаг бцрц» да «Сцветскцй воин». Дзебцма Выльгортын. 1941 воын июль тӧлысьӧ А.Размыслов муніс фронт вылӧ. Письмӧясас поэт гижлывліс кывбуръяс. Сійӧ вӧлі Курскӧй дуга вылын, дорйис Дон, кӧні ранитчис. Пуктіс ловсӧ 1943 воын кӧч тӧлысь 30-ӧд лунӧ Большая Кохновка улын.(Полтавская область). Ананий Прокопьевич Размыслов чужис Вӧлӧгда губерняын Яренск уездса (ӧні — Сыктывдін районса) Паль сиктын 1915 вося вӧльгым тӧлысь 6 лунӧ. Юхнин Василий Васильевич (12.01.1907 - 23.11.1960) чужис Вӧлӧгда губерниялӧн Усть-Сысольск уездса Занулье сиктын (ӧні Коми Республикаса Луздор район). Том детинка ямщикаліс, вӧр кылӧдіс. 1939-ӧд во "Ударник" журналын йӧзӧдіс коми литератураын медводдза роман "Алӧй лента", кӧні висьтавсьӧ ХХ-ӧд нэм пансигӧн коми крестьяналӧн олӧм йылысь. Великӧй Отечественнӧй война воясӧ В. Юхнин гижис "Герой Советского Союза Николай Оплеснин", "Пионер города Ухты" художественнӧй очеркъяс да уджаліс публицистика жанрын. В. В. Юхнинлысь литературнӧй уджсӧ пасйӧма Трудӧвӧй Краснӧй Знамя да "Знак Почета" орденъясӧн. Дзебӧма Сыктывкарын Г. Фёдоров вӧлі Ыджыд Тыш вылын участникӧн. Гижис: «Сӧветскӧй Союзса герой лейтенант Марков», « Война лунъясӧ» повесть Фёдоров Геннадий Александрович, сійӧ жӧ Педь Гень (1909-1991) – коми прозаик да драматург, вуджӧдчысь. Чужлӧма печӧрайывса Мылдінын. Доронин Павел Григорьевич (25. 01 1904 - 12.01. 1967) чужис Яренск уездса Проньдор сиктын( ӧні Сыктывдін район).1925 - ӧд воӧ помаліс вылыс тшупӧда педтехникум Усть-Сысольскын. Ыджыд Тыш вылын вӧлӧмысь П. Доронинлӧн эмӧсь медальяс да аттьӧалана гижӧдъяс. 1945 -ӧд воӧ индісны Германияын Арнсвальде карӧ комендантӧн, сэсся вӧлі Берлин-Митте районса военнӧй комендатураын офицер-экономистӧн. Гортас воис 1946 -ӧд воӧ. Гижис висьтъяс : Вотчина юклӧм , Рӧзӧренньӧ, Кык патрон, Парма сьӧлӧмын да мукӧд гижӧдъяс. Шеболкин Павел Андреевич, сійӧ жӧ Сизь Паш, сійӧ жӧ Выль Паш (1905-1963) - коми кывбур гижысь. Чужлӧма Сыктыв вожса Паджгаын Гижны кутіс ХХ-ӧд воясӧ . Айму вӧсна Ыджыд тыш вылӧ ветлысь .П. А. Шеболкинлӧн гижӧдъяс: поэма «Гудок» , кывбуръяс. Висьт "Дзоляник солдат ". Пьесаяс: "Гӧрд генерал", "Шыш", "Ми и найӧ" , "Пемыд пельӧс". Сійӧ вайис Пӧбеда Шонтӧ шондіыс бура,Гӧгӧр вежӧдӧ сад.Ӧтнас копыра юраИзйысь вӧчӧм салдат.Вая сылы ме дзоридз,Сэсся сулышта чӧв.Сылӧн олӧмыс ори,Кор ме эг на и вӧв.Чужан му вӧсна мунісВрагкӧд вӧвлытӧм кось.И- мед подвигыс вуніс,-Некыдз, некыдз оз позь!Сійӧ бойысь эз петав.Сэки нёль сьӧкыд воСійӧ вайис Победа, Кӧть и ачыс эз ло.(Г. Юшков) Уджсӧ дасьтіс: -Лобанова Ксения22-ӧд номера школаын 5-ӧд класса велӧдчысь. Уджӧн веськӧдлысь: коми кыв велӧдысь Лобанова Т. С.