Презентация по одному башкирскому языку на тему Мостай К?рим. ?лм??бай (8 класс)

Мостай Кәрим“Үлмәҫбай” поэмаһы Мостай Кәрим Ҡасан? Ҡайҙа? Ниндәй? Кем? Нисек? Мостай Кәрим 1919 йылдың Шишмә районы Келәш ауылында урта хәлле крәҫтиән ғаиләһендә тыуған. Ҡасан? Ҡайҙа? Ниндәй? Мостай Кәрим поэзия жанры менән бергә, проза һәм драматургия жанрҙарында ла актив эшләп килә. Кем? Башҡортостандың халыҡ шағиры.I һәм II дәрәжә Ватан һуғышы, Ҡыҙыл Йондоҙ ордены һәм миҙалдары менән бүләкләнә. Салауат Юлаев исемендәге, К.С.Станиславский исемендәге РСФСР дәүләт премияһы лауреаты, Социалистик хеҙмәт Геройы, 1977 йылда Г.-Х. Андерсен исемендәге халыҡ-ара Почетлы дипломға лайыҡ булды. Нисек? Өфөлә Милли йәштәр театры,158 -се башҡорт гимназияһы уның исемен йөрөтә. Өфөлә урам исеме бар. Мостай Кәрим Ҡасан? Ҡайҙа? Ниндәй? Нисек? Кем? М.Кәрим 1919 йылдың Шишмә районы Келәш ауылында урта хәлле крәҫтиән ғаиләһендә тыуған. М.Кәрим поэзия жанры менән бергә, проза һәм драматургия жанрҙарында ла актив эшләп килә. Башҡортостандың халыҡ шағиры.I һәм II дәрәжә Ватан һуғышы, Ҡыҙыл Йондоҙ ордены һәм миҙалдары менән бүләкләнә. Салауат Юлаев исемендәге, К.С.Станиславский исемендәге РСФСР дәүләт премияһы лауреаты, Социалистик хеҙмәт Геройы, 1977 йылда Г.-Х. Андерсен исемендәге халыҡ-ара Почетлы дипломға лайыҡ булды. Өфөлә Милли йәштәр театры,158 -се башҡорт гимназияһы уның исемен йөрөтә. Өфөлә урам исеме бар. Мин фронтҡа китәм, иптәштәр! Эйәрләне атай, ялын үрепАҡбуҙ аттың ярһыу, ап-ағын,Әсәм һуҙа дәһшәт ҡылысыныңҘур яуҙарҙа еңеп ҡайтҡанынМин фронтҡа китәм, иптәштәр! Мостай Кәрим Бөйөк Ватан һуғышы 1418 көн һәм төн дауам итте Һуғыш тураһындағы әҫәрҙәр:-«Мин фронтҡа китәм, иптәштәр», «Өсөнсө көн тоташ ҡар яуа» шиғырҙары;-«Ҡара һыуҙар», « Үлмәҫбай» поэмалары;-«Айгөл иле» драмаһы;-«Беҙҙең өйҙөң йәме», «Өс таған»,«Оҙон – оҙаҡ бала саҡ» повестары һ.б. әҫәрҙәре. Мостай Кәрим“Үлмәҫбай” поэмаһы Лиро-эпик поэмаларҙың үҙенсәлектәре. Һүрәтләгән ваҡиғаға ҡарата яҙыусының уйҙарын, тойғоларын биргән йәки тәбиғәт күренештәрен тасуирлаған әҫәрҙәрҙе лирик әҫәрҙәр тип атайҙар. Төрлө ваҡиғалар тураһында һөйләгән әҫәрҙе эпос йәки эпик әҫәр тип атайҙар. Лиро-эпик әҫәрҙәрҙә ваҡиғаларҙы һөйләү, ғәҙәттә, авторҙың йәки геройҙың уйҙары, кисерештәре менән бергә ҡушылып китә. Композиция (латинса compositio –төҙөү) – художестволы әҫәрҙең ҡоролошо, структураһы, уның айырым өлөштәренең урынлашыу тәртибе. Поэманың композицияһы:1. Тәүге һунар.2. Үлмәҫбай туйға бара.3. Алмалар бешкән ине. Һүҙлек эше: Нәрәтә - нерето (снасть);Боларынып – ҡыҙып китеү;Йылдамлыҡ – етеҙлек, йылғырлыҡ;Йәһәннәм – тамуҡ, ад; Һүҙлек эше: Ныҡыш бәндә - алдына алғандың ҙур тырышлыҡ менән атҡара торған кеше;Тыу итеп күтәрәйек – байраҡ итеп күтәрәйек;Хаҡ юлдаштар – тоғро юлдаштар; Һүҙлек эше: Утар – хутор;Өрәкме ни – как призрак;Ҡәһәр – ҡаты ҡарғыш. а) Күркәләнеп сығып киттем, Ергә лә теймәй табан, Әйтерһең, тыуған Уралға Ҡунаҡҡа ҡайтып барам б) Ғәҙәт ҡылыҡтың энеһе, Бик ғәжәп бит ул ғәҙәт,Һунар сыға һалыуымаШул ғәҙәт булды сәбәп. в) -Тауышты яратмайым, - тим,- Ҡиммәт бит һиңә ғүмер. Бына күрәһеңме быны: Икебеҙ ҙә - көл күмер г) Әйткән һүҙ – атҡан уҡ булһын,Мин үҙем – ныҡыш бәндә;Ошо ерҙә көтәм һине,Тауыҡтар төнәр мәлдә. 1) «Значит, ике еңемә Ике “туҡмаҡты” алып»2) «Ялындырырға яратмай, Тел асҡысы – теләге,»3) «Икәүҙән – икәү ҡалабыҙ, Беребеҙ – күҙ, беребеҙ – ҡаш»4) «Йәнәшә сығып китәбеҙ, Бик эре сирттерәбеҙ»5) «Һаҡалым менән инәләм Һүҙемде йыҡма, ҡоҙа!» 6) «Ауыҙ асып яба алманым, Һыу булып һеңде ҡартым»7) «Юлда бәхет аунап ята»8) «Саҡ-саҡ болотҡа теймәне Теребайҙың кәпәсе»9) «Егеттәр теле әйткән һүҙ – Ҡырҡылып ауған имән»10) «Үҙең теләп нәрәтәгә Килеп индеңме, сабаҡ?!» а) Ул офицерҙы “йыуата”: “Һин тыпырсынма, ҡуян…”б) Штабҡа илтәләр. Күрәм Дейеүгә хас бәндәне, Ошо, күрәһең, быларҙың Офицер тигәндәре.в) Бына бер бүкән кеүеге Йылғаға тәгәрәне, Үҙе йөнтәҫ, үҙе ҡара, Гүйә, һарыҡ бәрәне. г) Унан һуң икеһе сумды, Ҡиәфәт - өрәкме ни, Ҡолаҡтары – һелкеүестәй, Ҡулдары – көрәкме ни?ғ) Бер саҡ күрәм, фетнәләрең Йөҙәләр беҙгә табан.д) Тфү, йә, был башкиҫәрҙәр Күпме көттөрөр тағы?... Осоп барып күрер инем,Ҡанатым булһа икән,Ошо сәләм хатын яҙҙыҺин һөйгән ҡыҙ – Гөлбикәң… Мостай Кәрим“Үлмәҫбай” поэмаһы Күп яҡлы талант Мостай Кәрим ҡыҙы Әлфиә менән Мостай Кәрим әсәһе менән Мостай ағай ғаиләһе менән Мостай Кәрим ейәне Тимербулат һәм килене Нәфисә менән Әҫәрҙәре: “Өс таған”“Ярлыҡыу”“Беҙҙең өйҙөң йәме”“Айгөл иле”“Йәйәүле Мәхмүт”“Яңғыҙ ҡайын”“Ҡыҙ урлау”“Ай тотолған төндә”“Ташлама утты,Прометей!”“Салауат” Өйгә эш: инша яҙырға“Үлмәҫбай һәм Терербай образдары”