Билиглер хунунге тураскааткан класс шагынын конспектизи


Муниципалдыг бюджеттиг өөредилге албан-чери
Найырал ортумак ниити билиг школазы
«Бадылаан»
Школаныӊ директору: _______________________ Манчыылай М.Ш.
Директорнуӊ кижизидилге
талазы-биле оралакчызы: ____________________ Амырбиде А.С.
Билиглер хүнүнге тураскааткан класс шагы:
Темазы: «Мээӊ чуртум»
1-ги класс
Саая Чойгана Викторовна – эге класс башкызы
Найырал суур, 2014
Сорулгазы: уругларнын оорениринге сонуургалын оттурар; чурттунга ынакшылды кижизидер; эт-севинге болгаш эш-оорунге хумагалыг болурунга кижизидер.
Дерилгези: шарлар, плакаттар, презентация.
Класс шагыныӊ чорудуу:
Башкы: Экии уруглар! Силерниӊ бөгун чараш, чаптанчыг, хөглүг деп чүвеӊерни. Кижи силерни көргеш, сеткилинден өөрүп турар. Бөгүн силер онзагай, чараш байырлалда келгениӊер ол. Бөгүнден эгелеп школачылар болганыӊар ол. Школа – дээрге силерниӊ ийи дугаар бажыӊыӊар болур ужурлуг. Силер шупту бо бажыӊыӊарга бижип, номчуп, санап, хөй-хөй чаа чүүлдерге өөренип алыр силер. Школа силерге чаа билиглерни, чаа эш-өөрнү сөӊнээр. Мен силерге школачы болганыӊар дээш, байыр чедирип, билиглерни быжыг шиӊгээдип алырыӊарны күзеп тур мен!
Ам таныжып алыылыӊар. Мени Саая Чойгана Викторовна дээр. Мен силерниӊ бирги башкыӊар болур мен.
Шак бо хүнде силерни,
Чаптанчыг чаш төлдерни.
Θөренир дээш кээриӊерни
Θөрүшкүлүг манап турдум.
Эртем билиг чедери
Белен эвес херек-дир
Даглар ажыр, хемнер кежир
Хуулгаазын чуртчугаш бар.
Ында хөй-ле бергелер бар
Ону ажып эртерде
Силерни мен эдертир мен.
Υр-ле үе иштинде
Хуулгаазын чуртка бис
Аян-чорук кылыр бис.
Чүү деп чурт боор уруглар,
Кым билирил, тывыӊар?
(уругларнын харыызы, проблемалыг айтырыгны тургузары)
Башкы: Шак бо чуртуӊ адын тыварда бистер баштай бодувустуӊ чуртап турар черивисти кайы-хире билиривисти көрээлиӊер.
- Кым-дыр бо уруглар, таныыр кижи бар бе? (Слайд 1)
(Владимир Владимирович Путин)
- Ол чүү кижил?
(Россиянын чурт баштыӊы)
- Россия - деп чүү чурттул ол?
(уругларныӊ харыызы (бистиӊ чуртап турар черивис Россияныӊ девискээринге хамааржыр)
Башкы: Эр хейлер уруглар. Россия дээрге аӊгы-аӊгы нация чоннар кирип турар улуг күруне-дир. Нация деп чүл ол? Нация – дээрге аӊгы дылдыг, тускай чуртап турар девискээрлиг, сагып чоруур чүдүлгелиг чоннар. Бистер база аӊгы дылдыг, тускай чурттап турар черлиг, сагып чоруур чүдүлгелиг болганывыста база нация болур бис. Чүү деп чурту чурттап турар бис уруглар? (Тыва) Кандыг дылда чугаалажып турар-дыр бис? (тыва). Ам бистиӊ нациявысты чуу деп нация дээрил? (тыва нация). Шын-дыр уруглар. Бистер ышкаш нациялар Россияныӊ иштинде хөй болуп турар: буряттар, кыргыстар, хакастар, чеченнер дээш оон-даа өскелер бар.
Күрүне бүрүзү сүлде демдектиг, тускай туктуг болур ужурлуг. Россияныӊ сулде демдээ, тугу биле таныжаалыӊар (слайд 2)
База ол ышкаш чурт бүрүзу аӊгы сүлде демдектиг, туктуг болур. Бистиӊ Тывавыстыӊ сүлде демдээ база тугун көрээлиӊер (слайд 3). Бистин Тывавысты баштап чоруур башкарыкчы даргавысты кым дээрил, кым билирил? (Кара-оол Шолбан Валерьевич) (слайд 4)
Тываныӊ девискээринде хөй-ле суурлар, хоорайлар кирип турар. Бис чуу деп кожуунда чуртап турар ийик бис, адап көрүӊерем. (Бай-Тайга) Суурувустуӊ адын билир силер бе (Найырал суур).
--Эр хейлер чуртап турар чурттуӊарныӊ адын билип турар-дыр силер. Ам чуртуӊ тугун каяа корген силер. (уругларнын харыызы). Чурттуӊ тугун тускай албан—чеириниӊ кырынга азар ужурлуг. Бисте ындыг албан чери (бажыӊ) кайдал? (уругларныӊ харыызы)
- Дараазында чуруктарны көргеш, бо албан-черлериниӊ баазып каанжыӊнарын кым танып тур.. (слайд 5).
- Шын-дыр. Бо дээрге бистиӊ суурувуста чагырга бажыӊнары-дыр.чагырга черлериниӊ кырынга чуртуӊ сүлде тугун азып каан болур ужурлуг.
-Ам бо хун чүү деп хуулгаазын чуртче аян-чорук кылып чоруур деп турарывысты силер тывар силер.
– Ол хуулгазын чуртка чугле школачылар чоруур ужурлуг, чуу деп чуртул ол?
(Уругларныӊ харыызы)
Ыыт-дааш чок олурбайын,
Кичээливис эгелээли
Θөреникчи болур дизе,
Эгезинде шын олур.
Ооргавыс дорт олуруп аал
Холдарывыс шын салып алыыл
Баштай солагай хол,
Ооӊ соонда оӊ холду кырынга сал
Мени көрүп өттүнүӊер.
Кичээл шагы эгелээрге,
Артык шимээн үндурбейин
Башкыныӊ тайылбырын
Кичээнгейлиг дыӊнаар болза,
Эртем-билиг чадазын сен
Эки билип алыр боор сен.
- Билиглер чурту
-Эр-хейлер, «Билиглер чурту» силерни манап тур. Бирги суур «Цифирия»
Элдепейлиг таварылга
Саннар шупту могатынчып,
Боттарынын туруштарын
Чидирипкен, тыпчып көрем

- Саннар чуртунда келген-дир бис уруглар. Саннарны чуу деп эртемге өөренирил, кым билирил? Саннар чурттун аайлажып, саннарнын туруштарын тыпчып берээлинер. Оюндан ойнап тургаш, саннарга дузалажылынар уруглар, мен шулук номчурумга, силер кайы сан дугайында-дыр тывар силер, оон туружун айтыр силер!
1) Эӊ-не кол командир мен
Мен чок болза шериг-даа чок.
Чаӊгыстар дээш, оннар, чустер
Чеже аӊгы дээр ону.
Кым-дыр ол уруглар?
Чуу деп сан-дыр тывыӊарам? (1)2) Бодун көөрге каас-чараш каска дөмей
Бажы, мойну, кудуруу-даа олла олчаан.
Чуу деп сан чаштынып турар чоор
Кым танып кааныл? (2)
3) Тыва тоолдуӊ маадыры боор
Санга ынак, илби-шиди база билир.
Шыдыраалааш хаан болган
Кымныӊ дугайында тоол-дур уруглар? (3 чуул эртемниг оол)
Каш деп сан кирип турар-дыр? (3)
4) Кажык дээрге тываларныӊ
Шаандан тура ойнап келген оюну-дур.
Таптыг топтап көөр болза,
Аът-даа бар, инек, теве, хой дээштиӊ
Каш чүзүн мал бар-дыр,
Саны чеже тывыӊарам (4)
5) Матпаадырны, бажы-Курлуг, Ортаа-Мерген
Уваа-Шээжек, Бичии Мөөмей
Найыралдыг алышкылар
Шупту чеже чеде берди,
Санап көргеш, чүү деп сан-дыр тывыӊарам. (5)
6) Аргалаптар, кажарлаптар
Аамай улус алзы кааптар.
Дедир салгаш көөр болза,
Тос деп саны танып каар сен
Чүү деп сан-дыр тывыӊарам. (6)
7) Чеди чузун малды айтыр.
Чеди-Хаан сылдызы дээш
Тыва чоннуӊ чаӊчылында
Чеди хемни, чеди арты ыяп ажар
Чедиишкинниг онза сан-дыр.
Чуу деп сан боор тывыӊарам (7)
8) Эртен эртен туруп келгеш,
Эки хунну уткуур дээштиӊ,
Авам күжүр сүттүг шайын
Тос-караан туткаш чажыг кылыр
Чуге ону тос карактыг лээнил
Бодангаштыӊ, чугаалап көр.
Каш деп сан дугайында чугаа чоруп турары ол уруглар? (9)
– Эр-Хейлер. Дараазында «Азбука» суурга бараалынар
Азбука чуртунга келириӊерге, силернин школага белеткелиӊер кайы-хире эвес хынаар дээш, тывызыктар салыйн тывар силер, уруглар.).
Башкы:
Хуулгаазын бажыӊчыгаш,
Эжиктери кезээде шоочалыг
Чуртакчылар, ээлери
Шупту саазын, шупту херек (сумка)
Уруглар: сумка (Портфель).
Башкы:
Делегйде шупту чувени
Денди билир эдилел мен
Мени эки эдилээрде
Ора сокпайн, даштап чору
Мээӊ биле эдержирге,
Эртем-билиг чедер боор сен
Уруглар: Ном
Башкы:
Клеткалыг, улуг биче шугумнуг-даа
Кажан меӊээ бижиириӊде
Холуӊ арыг болур чуве
Оон башка хорадааштыӊ
Ужуктериӊ удрубес мен.
Уруглар: кыдырааш (тетрадь).
Башкы:
Дурт сыным дорт болгаш
Чуруурда-даа дорт шыйыг
Мени сыйа сокпас болза
Ажыктыг-ла эдилел мен
Уруглар: Шугум.
Башкы:
У меня чумазенькая спинка.Но совесть у меня чиста –Помарку стерла я с листа.
Уруглар: Резинка.
Башкы:
Что за палочка в рукеБыстро чертит на листке?Всё, что нужно, написал?Положи ее в пенал!
Уруглар: Ручка.
Башкы: Эр-хейлер! Бергелерни удаа-дараа эрт бээр, хөлчок угаанныг уруглар-дыр силер.
Бистер таныжып алыр дээш уттупкан-дыр бис. Ам «бирээ, ийи, уш» -деп санаарымга шупту аттарыӊар адап алгыржыр силер. Чеве «Адын кымыл? «Бирээ, ийи, уш»
-Мен силерни дыӊнавадым, ам силер эштериӊер адын дыӊнадыӊар бе?
- өөренип келгенде, кичээлге шупту алгырып улуг ун ундурбес ышкажыл, оон башка кымдаа чуну-даа билбейн барып болур, ынчангаш оожум холун көдуруп алгаш олурар. Башкы адын адаптарга, оожум туруп келгеш, харыылаар.
- Ам мен силерниӊ адыӊарны адаарымга, кижи-бурузу оожуп олудундан туруп келир.
- Таныжып алдывыс, ам сөөлгу суур Оваарымча сууру
Бистиӊ суурувуста хөй-ле кудумчулар бар
Оларнын аттарын алфавит дузазы-биле тургускан
Кудумчудар орукту канчаар эртер ужурлугул?
Баштай солагай талазныче көөр, оон он талазынче көөр
Машиналар чок болза ынчан эртип болур бис.
Улуг-улуг хоорайларда
Оруктары база улуг
ону кайыын эртерин билир сен бе? (пешеходтан)
Орук эртер тускай чурум
Ону кижи албан сагыыр
Оруктарда шимчээшкинни
Чурумчудуп турар чул ол (сфетофор)
Каш аӊгы өӊнуг боорул
Сфетофорну кым көргенил?
Кызыл хоорай чоруп чорааш
Сфетофорга кым душканыл?
Ногаан өӊү чырый берди
Кымнар эртер ужурлугул? (кижилер)
Кызыл өӊү чырый берди
Ам кымнын очурул ол? (машиналар)
Сарыг өӊу чуу дээнил
Кым билир уруглар (белеткенир)
Башкы
– Ам силер өөреникчи кижиниӊ даӊгыраан номчуурумга «Шынчы сөзүм» деп алгыржыр силер
Кажан-даа кичээлче озалдап кирбес мен (Клянемся!)
Урок уезинде кичээнгейлиг болур мен (Клянемся!)
Хунун-не келгеш, башкылар, өореникчилер, улуг улус биле ургулчу мендилежир мен (Клянемся!)
Бажынга онаалгамны уругулчу кылыр мен (Клянемся!)
Багай демдек албас мен (Клянемся!)
Башкы: Ам ада-иелеривис силерге база даӊгыраан бээр дээн-дир.
Башкы: Бистиӊ бирги таныжылга кичээливис моон доозулду, шуптуӊарга бөгунгу байырлал таварыштыр изиг байырны чедирип, дараазында эртем-билиг далайынче эки эжиндирип киреринерни кузедим.
- Бо хун чуу деп чаа чулдер билдиӊер?
- Силерге өөренирге эки болду бе?
- Я поздравляю вас. Вы теперь первоклассники. Вот и подходит к концу ваш первый урок Знаний. Я рада нашему первому знакомству. До завтра. Завтра мы продолжим наше путешествие.