Word. Шие жемісіні? адам а?засына пайдасы ?ылыми жоба
І Кіріспе
1 Жемістердің адам ағзасына пайдасы
Адам дені сау болуы үшін үнемі көкөністер мен жемістермен қоректеніп отыру керек. Бұл шындығында солай. Ағзаға қажетті дәрумендер, микроэлементтер, ферменттер және сол сияқты пайдалы заттарды осы өнімдер құрамынан таба аламыз.
Жеміс-жидек өсіру Қазақстанда 20 ғасырдың 30-жылдарынан бастап дами түсті. Әуелі аймақтық тәжірибе стансасы ашылып, кейін ол Қазақ егіншілік ғылыми-зерттеу институтының қарамағына берілді де, 1959 жылы Қазақ жеміс және жүзім шаруашылығы ғылыми зерттеу институты құрылды. Ол шығарған он беске жуық жеміс-жидек сорттары еліміздің әр түрлі аумақтарында аудандастырылды. Адам өміріне жеміс-жидектердің пайдасы мол. Бізге жемістер әртүрлі дәрумендер береді. Дәрумендер –денсаулығымызға өте пайдалы.
Жеміс ағашын отырғызу – сауап.
Ұлық Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с.) адамдардың жеміс ағашын отырғызып, жемісін игілікке жаратуын құптап, қолдаған. Ол бұл орайда өзінің хадис шәрібінде былай дейді: «Егер мұсылман кісі жеміс ағашын отырғызып, одан адам, хайуанат, немесе құстар дәм татса, көлеңкелесе, мақшар күніне дейін садақатты сауапқа қалады».
Өсімдіктану ғылымы шиенің ең ежелгі түрі деп ерте пісетін қызыл шиені немесе құс шиесін айтады. Оның біздің дәуірімізге дейінгі 8 мың жыл бұрын-ақ өсірілгені мәлім. Жемістің көне нұсқалары Түркияның еуропалық бөлігі – Анадолы түбегінен және қазіргі Дания мен Швейцария аумағынан да табылған. Геродот жазбаларында еуропалық патшалардың шие мен шиеден жасалған өнімдерді сүйіп жегені айтылады. Ғалымдар бұл жеміс Кіші Азия, яғни Анадолы түбегінен Италияға апарылғанын топшылайды. Ертеде шие ағашының жапырағына қарап, ауа райын болжайтын болған. «Егер қыста шие жапырағы түспесе, қанша қалың қар жауса да, оның бәрі түк қалмай еріп кетеді» делінген.
Жемістің қабығында көптеген пайдалы дәрумен бар. Тіпті нәрлігі жемістің өзімен теңбе-тең десек қателеспегендігіміз. Америка елінің диетологтарының айтуынша, егер адам алманы қабығымен тұтасымен жейтін болса, онда ол кісі өзін омырау қатерлі ісік ауруынан, бауыр, ішек сырқатынан қорғай алады екен. Сонымен қатар, бананның қабығы жарақаттанып қалған сәтте ісікті тез қайтаруға мықты. Мәселен, кепкен қарбыздың қабығы колит ауруы мен ішектің суық тиіп қалуына жақсы көмектеседі. Кивидің сыртқы қабығында киви жемісінен 3 есе көп антиоксидант бар. Онымен қоса ол ішекте болатын зиянды бактериялармен тамаша күреседі. Одан бөлек апельсин мен лимон өнімдерінде де пайдалы дәрумендер, антиоксиданттар бар. Бұл жемістердің қабығы іштің ас қорытуын бір қалыпты етіп ұстайды. Тағы бір айта кетін жайт, жеміс-жидектердің қабығы денсаулыққа пайдалы болғанымен оның бетінде зиянды токсин болуы әбден мүмкін. Сол себептен өсімдікті пайдаланар алдында жақсылап жуу қажет.
Мақсаты: Шие жемісінің өзіндік ерекшеліктерін таныта отырып, оның адам ағзасына тигізетін пайдалы жақтарына терең талдау жасау. Шиеден дайындалатын сусындар мен тағамдардың жасалу жолдарына зерттеп танып-білу.
Міндеттері:
Шие жемісінің тарихынан қызықты деректер келтіру;
- Шие жемісінің жалпы сипаттамасына талдау жасау,
- Шиенің түрлері мен сорттарына сипаттама жасау;
- Шиенің адам ағзасына пайдалы жақтарын зерттеп білу;
- Шиеден әртүрлі сусындар мен тағамдар жасау жолдарын анықтау.
ІІ Негізгі бөлім
Шие жемісінің адам ағзасына пайдасы және одан жасалынатын сусын, тағамдар.
2. 1 Шие жемісінің тарихы
Өкінішке орай, тарих шиенің ең алғаш қашан, қайдан шыққандығы туралы деректерді біздерге жеткізбеді. Дегенмен, шие туралы ең алғашқы нанымды деректер б.з.д. IV ғасырлармен тығыз байланысты. Сол заманда өмір сүрген грек жазушысы Теофраст өз еңбектерінде Грек жерінде жабайы күйінде өсетін «Церазус» туралы көп жазады. Церазус деген не нәрсе дейсіз бе? Ең ежелгі жазушылар шие деген ұғымның орнына дәл осы «Церазус» сөзін пайдаланған екен.
Біздің заманымыздың алғашқы ғасырларында өмір сүрген римдік Плиний, гректік Ананей сынды жазушылар шие мен шие ағаштары туралы толығырақ баяндайды. Олардың сөзіне нанар болсақ, Рим жеріне шиені б.з.д. І ғасырда қолбасшы Лукулл әкелген. Өйткені Лукулл Митридат патшаны жеңгенге дейін Италияда шие деген жеміс атымен жоқ болған көрінеді. Плиний атамыздың жазуынша, шиенің отаны Қара теңіз жағалауындағы Керасунд қаласы, өйткені, жеңіске жеткен қолбасшы шие ағашын дәл осы қаладан алып келген. Аталған жазушылар Рим бақтарында шиенің ондаған түрлі сорттарының өсірілгендігін атап өтеді.
2. 2 Шие жемісінің жалпы сипаттамасы
Шие – раушангүлдер тұқымдасы, сүйекті жемістер тобына жататын ағаш және бұталы өсімдік. Ұзындығы 10 м-ге жететін бұтақтанып тік өсетін жемісті ағаш. Жер таңдамайды, әсіресе жарық жерге жақсы өседі. Шие тұқымдасында 200 жуық түрі бар. Қазақстанда 7 түрі таралған. Тропикалық және субтропикалық аймақтарда, құнарлы саздақ топырақта және желсіз, ық және күннің көзі мол түсетін жерде жақсы өседі. Жемістері тегіс – домалақ пішінді, орташа салмағы 35 грамм, түсі күңгірт-қызыл, қанық қызыл және ашық қызыл болады. Етжең, шырынды жемісінің сүйегі бар. Сүйегінің үлкендігі 15 мм-дей. Жемістері дәміне қарай тәтті және қышқыл болып екіге бөлінеді. Еті тығыз, шырынды. Сәуір-мамыр айларында гүлдейді, маусым-шілде айында жемісі піседі. Шие ағашы 30 жылдай өмір сүреді. Отырғызылғаннан кейін 3-4 жылда жеміс бере бастайды. Бір ағаш 100 кг-нан астам жеміс береді. Шиені көктемде отырғызған жөн. Күзде отырғызылған көшет, қыс суық болса, ауырып қалады. Отырғызғаннан кейін 1-ші жылдан бастап жылда қырқу-кесу жұмыстарын жүргізу керек. Шие тез тармақталып өсетіндіктен, бұтақтарының арасы тығыз болып, бір-біріне кедергі жасайды. Қырқу-кесуді ерте көктемде, өсімдік әлі «ұйықтап» жатқанда жасайды. Шие ағашының жемісі өте пайдалы әрі тәтті. Жемісінен шырын, тосап, компот, джем, шәрбәт жасайды және аспаздықта түрлі десерттер жасауға қолданылады. Шие қантқа, органикалық қышқылдарға, ферменттерге, илік, азотты және пектинді заттарға, С, В, РР дәрумендеріне, каротинге, сонымен
Ғылыми жобалар жалпы қойылатын талапқа сай дайындалған.Уорд нұсқасы, аңдатпалар, пікірлері, күнделігі және көрнекі жасалынған тұсаукесері (презентация) ғылыми жобаның құрылымы жүйеленген толық нұсқасын құрайды.
Ғылыми жобаның толқы нұсқасын жүктеу ақылы.
Ол үшін халық банкінің 4402 5735 5419 3229 шотына (ЖСН 750115401055) немесе
Qiwi кошелек арқылы 8-701-859-48-75 (телефонға емес) номеріне 2500 теңге аударып, осы номерге телефон соғып, қажетті ғылыми жобаңызды айтасыз немесе saulealt@mail.ru поштасына не ватсапқа түбіртектің сканерленген түрін салып, қажетті ғылыми жоба тақырыбын жазып жібересіз.
Хабар алынысымен Сіздің поштаңызға қалаған ғылыми жобаңыздың толық нұсқасы салынады.
Сондай-ақ, өзіңізде бар ғылыми жобаның толық нұсқасымен айырбас жасауға болады, сіз онымен сайтымыздың толыға түсуіне көмектесесіз!!!
Ғылыми жоба жалпы қойылатын талапқа сай дайындалған.Уорд нұсқасы, аңдатпалар, пікірлері, күнделігі және көрнекі жасалынған тұсаукесері (презентация) ғылыми жобаның құрылымы жүйеленген толық нұсқасын құрайды.
Ғылыми жобаның толық нұсқасын talshin.ukoz.net сайты
арқылы да ала аласыз!